თალიბანის ხელისუფლებაში მოსვლის შემდეგ, ავღანელ ქალებს სპორტულ აქტივობებში მონაწილეობა აეკრძალათ. თავშესაფრის მოთხოვნის მიზნით, ქვეყანა ასამდე ქალმა სპორტსმენმა დატოვა.
Reuters-ის ინფორმაციით, საფეხბურთო გუნდების მოთამაშეებმა და მათმა ოჯახის წევრებმა თავი პაკისტანს შეაფარეს, საიდანაც ისინი, სავარაუდოდ, აშშ-ში, გაერთიანებულ სამეფოსა და ავსტრალიაში გაემგზავრებიან, სადაც პოლიტიკურ თავშესაფარს მიიღებენ.
თალიბანის წინა მმართველობის დროს, 1996-2001 წლებში ქალებს აკრძალული ჰქონდათ: განათლების მიღება, მუშაობა და სპორტში მონაწილეობა.
თალიბანის წარმომადგენლობის განმარტებით, სპორტის აკრძალვა რელიგიური მიზეზითაა განპირობებული.
"ისლამი კრძალავს ქალების სპორტულ აქტივობებში მონაწილეობას". – თქვა თალიბანის კულტურული კომისიის ხელმძღვანელის მოადგილემ, აჰმადულაჰ ვასიქიმ.
ადგილობრივი მედიის ცნობით, თალიბანის ხელისუფლებაში მოსვლიდან რამდენიმე დღეში, ქალი სპორტსმენების ნაწილმა ავღანეთის საზღვრები დოკუმენტების გარეშე დატოვა, დარჩენილი ნაწილი კი მიმალვაშია, რადგან ისინი თალიბი მებრძოლებისთვის პოტენციურ სამიზნეს წარმოადგენენ.
ხელისუფლებაში თალიბანის მოსვლას და ქალთა უფლებების შეზღუდვას რამდენიმე კვირაა მოსახლეობა ქვეყნის მასშტაბით აპროტესტებს. აქციების დასაშლელად და დემონსტრანტთა დასაშინებლად თალიბები სხვადასხვა ძალადობრივ მეთოდებს იყენებენ, მათ შორის ცეცხლსასროლ იარაღსაც.
ვღანეთის განათლების მინისტრის, აბდულ ბაქი ჰაქანის თქმით, ქალებს სწავლის უფლება და უმაღლესი განათლების მიღების საშუალება ექნებათ, თუმცა მხოლოდ სპეციალურად ქალებისთვის განკუთვნილ სასწავლებლებში, კაცებისგან განცალკევებით.
"ჩვენ არ დავუშვებთ, რომ გოგონებმა და ბიჭებმა ერთად ისწავლონ". – თქვა ჰაქინმა.
მთავრობის გადაწყვეტილებით, განათლების მიღების მსურველ ქალებს ჰიჯაბის ტარება და თალიბანის მიერ შედგენილი სილაბუსით სწავლა მოუწევთ, რომელიც, მინისტრის განმარტებით, სრულ თანხვედრაშია ისლამურ ღირებულებებთან.
აღსანიშნავია, რომ თალიბანის წინა მმართველობის დროს, 1996-2001 წლებში ქალებს განათლების მიღება აკრძალული ჰქონდათ. სწავლის მცდელობა კი სასტიკად ისჯებოდა.
20 წლის წინ ავღანეთში აშშ-ს შესვლის შემდეგ, შერეული საგანმანათლებლო მოდელი იქნა შემოღებული, ანუ ქალებსა და კაცებს ერთად შეეძლოთ განათლების მიღება, თუმცა ეს სისტემა 15 აგვისტოს, ხელისუფლებაში თალიბანის ხელახლა მოსვლასთან ერთად დასრულდა.
"ჩვენთვის არავითარ პრობლემას არ წარმოადგენს შერეული საგანმანათლებლო სისტემის გაუქმება. ქალებმა და კაცებმა განათლება ერთმანეთისგან განცალკევებით უნდა მიიღონ". – თქვა განათლების მინისტრმა.
შეზღუდვა საგანმანათლებლო ცენტრებში მომუშავე პერსონალზეც ვრცელდება. ქალთა სასწავლებლებში მხოლოდ ქალ მასწავლებლებს და ლექტორებს შეეძლებათ მუშაობა და პირიქით.
ექსპერტთა შეფასებით, ავღანეთში კვალიფიციური აკადემიური პერსონალის დეფიციტია, სკოლებისა და უნივერსიტეტების გენდერული ნიშნით დაყოფა კი კიდევ უფრო მეტად გაამწვავებს ამ პრობლემას.
აშშ-ს ავღანეთში შეჭრიდან თითქმის 20 წლის შემდეგ ქვეყნის ხელისუფლება კვლავ თალიბანის ხელში ჩავარდა. დაჯგუფებამ ქვეყანა ავღანეთის ისლამურ საამიროდ გამოაცხადა. მათი თქმით, ავღანეთში ომი დასრულდა.
დაჯგუფებამ ელვის სისწრაფით დაიკავა ქვეყნის მნიშვნელოვანი ქალაქები და საბოლოოდ ქაბულის შემოგარენსაც მიადგა. ქაბული დაჯგუფებას უბრძოლველად ჩაბარდა. ავღანეთის პრეზიდენტმა, აშრაფ ღანიმ ქვეყანა დატოვა, მის სასახლეში კი თალიბები შევიდნენ.
დაჯგუფებასთან ახალი მთავრობის ფორმირებისთვის მოლაპარაკებებს მართავენ ავღანეთის 2001-2014 წლებში მოქმედი პრეზიდენტი, ჰამიდ კარზაი და წინა მთავრობის წარმომადგენელი, აბდულა აბდულა.
პარალელურად, ქვეყნის ყოფილმა ვიცეპრეზიდენტმა, ამრულაჰ სალეჰმა თალიბანის წინააღმდეგობის მოძრაობის დაწყება გადაწყვიტა და პანჯშირის რეგიონში ჩავიდა. მის წინააღმდეგობას უერთდება აჰმად მასუდი, თალიბანის დაუძინებელი მტრის, აჰმად შაჰ მასუდის შვილი.
ვითარება გართულდა 26 აგვისტოს ქაბულის აეროპორტში მომხდარი ტერაქტის შემდეგ, რომელსაც 200-მდე ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. მომხდარზე პასუხისმგებლობა აშშ-სა და თალიბანის საერთო მტერმა, ე.წ. ისლამური სახელმწიფოს ხორასნის პროვინციამ (ISIS-K) აიღო.
აშშ-მ ავღანეთი შეთანხმებულ ბოლო ვადამდე, 31 აგვისტომდე დატოვა. შესაძლებელი გახდა 122 000-ზე მეტი ადამიანის ევაკუაცია.
თალიბანმა და აშშ-მ შეთანხმება 2020 წლის თებერვალში, ტრამპის ადმინისტრაციის დროს გააფორმეს. შეთანხმების მიხედვით, იწყებოდა შიდაავღანური მოლაპარაკებები, აშშ-ს კი გაჰყავდა ჯარები. ჯარების გაყვანის ბოლო ვადა 2021 წლის 1-ელი მაისი იყო. მას შემდეგ, რაც აშშ-ს პრეზიდენტი ჯო ბაიდენი გახდა, მან განაგრძო ჯარების გაყვანის პროცესი. ბოლო ვადა ჯერ 11 სექტემბრამდე გადაიდო, შემდეგ კი ითქვა, რომ ავღანეთს აშშ-ს ძალები 31 აგვისტოსთვის დატოვებდნენ.
-
ვინ რას წარმოადგენს თალიბანში – დაჯგუფების ლიდერები და მნიშვნელოვანი პირები
-
თალიბანის წინააღმდეგობის ლიდერის, აჰმად მასუდის წერილი: მუჯაჰიდთა წინააღმდეგობა თალიბანთან ახლა იწყება, მაგრამ დახმარება გვჭირდება
-
"კლეპტოკრატია მომაკვდინებელია" – როგორ მოიგო თალიბანმა წაგებული ომი
-
ე.წ. ისლამური სახელმწიფოს ხორასნის პროვინცია – აშშ-სა და თალიბანის საერთო მტერი
