საქართველო-რუსეთი

ველური ქართველი და საბჭოთა ნაციონალური პოლიტიკა

1991 წელს საბჭოთა კავშირის დაშლა და საბჭოთა რესპუბლიკების მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადება სერიოზული დარტყმა იყო რუსეთისთვის. ეს მოგვიანებით რუსეთის პრეზიდენტმა, ვლადიმირ პუტინმაც აღნიშნა, რომელმაც სსრკ-ის დაშლას მე-20 საუკუნის უდიდესი გეოპოლიტიკური კატასტროფა უწოდა. ნათელია, რომ რუსეთი ამ კატასტროფას არ ეგუება და ყველა მეთოდით ცდილობს აღმოსავლეთ ევროპაში ძველი გავლენის აღდგენას.

21-ე საუკუნის რუსული კონფრონტაციული პოლიტიკა ამას ნათლად მოწმობს. 2008 წლის აგვისტოს ომი, ყირიმის ანექსია და აღმოსავლეთ უკრაინაში დივერსიული მოქმედებები სადამსჯელო აქტები იყო ამ ქვეყნების დასავლეთისკენ სწრაფვისთვის. ამავდროულად, ოფიციალურმა მოსკოვმა სხვა მსხვილ პოლიტიკურ აქტორებსა და ძლიერ სახელმწიფოებს დაანახა მის მიერ მკაფიოდ გავლებული წითელი ხაზები, რომელთა დარღვევის უფლებას NATO-ს და ევროკავშირს არ მისცემს.

მიუხედავად ნაციონალური კონსენსუსისა, რომ რუსეთი იმპერიულ და დაპყრობით პოლიტიკას ახორციელებს საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგაც, საქართველოში არსებობენ ძალები, რომლებიც მიზანმიმართულად ან გაუაზრებლად, საზოგადოებაში რუსეთის მიმართ სენტიმენტების გაღვივებას უწყობენ ხელს. ძირითადად ეს ქართულ-რუსული ძმობისა და ერთმორწმუნეობის ნარატივზე აპელირებით ხდება. ამ მიზნის მისაღწევად კი ისინი „რბილ ძალას“ მიმართავენ, რომელიც უკვე 90-იანი წლების დასასრულიდანვე რუსეთის საგარეო პოლიტიკის მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი გახდა. რუსეთის რბილის ძალის ერთ-ერთი სამიზნე ხელოვნების სფეროა (მათ შორის, საქართველოშიც), რომელიც, ხშირ შემთხვევაში, პოლიტიკურ ინსტრუმენტად გამოიყენება საზოგადოებებამდე მიზანმიმართულად კონკრეტული პოლიტიკური იდეებისა თუ გზავნილების მისატანად.

სწორედ რუსული რბილი ძალის პროდუქტად მიგვაჩნია რევაზ გიგინეიშვილის მხატვრული ფილმი „სიყვარული აქცენტით“, რომელიც იდეურად 1977 წელს გადაღებული, გიორგი დანელიას საბჭოთა ფილმის, „მიმინოს“ გაგრძელებაა.

ტემპერამენტიანი, რომანტიკოსი, მოქეიფე, კეხიანი ცხვირით, ულვაშით, დამახასიათებელი კავკასიური აქცენტით – ეს ის ძირითადი სტერეოტიპული მახასიათებლებია, რომლებითაც აღნიშნულ ფილმებში საბჭოთა და პოსტსაბჭოთა ქართველი კაცი გამოირჩევა. ფილმების დეკონსტრუქცის გზით წარმოდგენილი იქნება ქართველის სახის ძირითადი მახასიათებლები, მის მიმართ დამკვიდრებული სტერეოტიპები; ამ სტერეოტიპებს კი განვიხილავთ ერთიანი კულტურული სივრცისა და რუსეთის, როგორც „უფროსი ძმის“ როლის კონტექსტში, რაც საბჭოთა ნაციონალური პოლიტიკიდან გამომდინარეობს.

ქართველის სახე  ფილმებში "სიყვარული აქცენტით" და "მიმინო"

რუსეთ-საქართველოს ომიდან 4 წლის შემდეგ, 2012 წლის 28 ივნისს, მოსკოვის რიგით 34-ე კინოფესტივალზე, შედგა რეზო გიგინეიშვილის ფილმის „სიყვარული აქცენტით“ პრემიერა. სურათი საქართველოში გადაიღეს და იგი შედგებოდა ხუთი ნოველისგან, რომლებიც ქართველის შესახებ მითებისა და სტერეოტიპების, ასევე რუსულ-ქართული ურთირთობების შესწავლის კუთხით არის საინტერესო.

ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული საბჭოთა რეჟისორის, გიორგი დანელიას ფილმებში ქართველებში მამრობითი სქესის ადამიანები დომინირებენ. საბჭოთა ხელოვნებაში ქართველი კაცები ჯმუხი გარეგნობის არიან, აუცილებლად შავგრემანი, ისეთი ულვაშებით, როგორც იოსებ სტალინს ჰქონდა. ქართველი ქარიზმატულია, მეტწილად წარმატებული ქალებთან ურთიერთობებში. ის მკაცრია, ერთი შეხედვით, მაგრამ ხანდახან ბავშვივით რბილი. ქართველი ზრდილობიანი და გალანტურია. ხანდახან ზედმეტად მხარჯველი და ხელგაშლილი. დანელიას ფილმებში ქართველი კაცი ყოველთვის ტრაგიკომიკური პერსონაჟია. მის ფილმოგრაფიაში ამის ყველაზე ნათელი სახე „მიმინოა“, რომელიც საბჭოთა კავშირში ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ფილმი გახდა.

ფილმებში „სიყვარული აქცენტით“ და „მიმინო“ ქართველის შესახებ მოცემული სტერეოტიპები შემდეგნაირად შეგვიძლია დავაჯგუფოთ:

ა) ქართველი მამაკაცი, როგორც მასკულინობის სიმბოლო:

ფილმში „სიყვარული აქცენტით“ ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ყურადღება გამახვილებულია ქართველი კაცის მასკულინობაზე. ქართველი კაცი სექსუალურად მხნეა და აქტიურია. განსაკუთრებით, სლავ ქალებში იწვევს ინტერესს.

ფილმში, ლიტველი გოგონა შვილზე ოცნებობს. მან რადიოდან შეიტყო ქართველების სექსუალურ შესაძლებლობებზე. გადაწყვიტა ჩამოსულიყო, სადაც იპოვა კიდევაც პარტნიორი და აისრულა ოცნება.

ამ ფილმის მსგავსად, „მიმინოშიც“ მთავარი გმირის სახე მასკულინურია. ის სლავი ქალის ყურადღებას იმსახურებს. თუმცა, ჯამში, ურთიერთობის განვითარება წარუმატებელია.

ბ) ქართველი, როგორც მთიელი და კულტურულად განუვითარებელი:

ქართველ კაცს საბჭოთა კინემატოგრაფიაში ხშირად მთიელად წარმოადგენენ. ხანდახან მას კავკასიელი მთიელისთვის დამახასიათებელი ფაფახიც ახურავს. ამ როლში ქართველი მამაკაცი საშიშია, ჩხუბობს, სისხლს იღებს, გულწრფელი და პირდაპირია, ტრადიციული მკაცრი კავკასიური შეხედულებებით გამოირჩევა. 

საბჭოთა კინოში ამ სახეს კარგად აჩვენებს ფილმი „მიმინოც“, სადაც მთავარი გმირი ზუსტად ასეთი „ჯმუხი“ ქართველია:

ფილმში, მთავარი გმირის და წარსულში ერთმა ადამიანმა შეაცდინა. მთავარი გმირის მოსკოვში გამგზავრებისას ოჯახის წევრი სთხოვს, რომ არ მოკლას, თუ „მას“ შეხვდება. მოსკოვში მთავარი გმირი ამ ადამიანს შემთხვევით გადაეყრება. დის შემაცდენელს მთავარი გმირის ეშინია, და მთავარი გმირი მას ფიზიკურად გაუსწორდება. ამის გამო ის სასამართლოში წარდგება, თუმცა თანამშრომლობაზე უარს ამბობს. 

იგივე ხაზი გრძელდება ფილმშიც „სიყვარული აქცენტით“:

ქართველ გოგონას უცხოელი ქმარი უნდა გაეცნო ნათესავებისთვის. გოგონას იმდენად ეშინოდა მისი მკაცრი მთიელი ნათესავების, რომ როდესაც დაგეგმილ შეხვედრაზე საქმროს გაცნობა შეუძლებელი გახდა, უცხო ადამიანს სთხოვა ეთამაშა საქმროს როლი.

აქ ეპიზოდებში, ერთი მხრივ,მთიელი ხალხის სიმკაცრისა და, მეორე მხრივ, ქალის უსუსურობის წარმოჩენა ხდება. 

გ) ქართველი, როგორც გამოუსწორებელი რომანტიკოსი:

ქართველი კაცი ყურადღებიანია, ხანდახან ზედმეტადაც კი. ქალების მიმართ პატივისცემით გამოირჩევა და შეუძლია ქალის გულის მოსაგებად ბევრი ექსცენტრული რამ ჩაიდინოს. საბჭოთა და რუსული ინტელიგენციისთვის, ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი რომანტიკული ამბავი ქართველ მხატვარს, ნიკო ფიროსმანს უკავშირდება, რომელმაც გაყიდა ყველაფერი, რაც გააჩნდა და მიღებული ფულით სატრფოს უამრავი ვარდი უყიდა.

მარტოხელა მხატვრის რომანტიზმის ქართული ამბავი არც ფილმის „სიყვარული აქცენტით“ რეჟისორს გამორჩა:

ფილმში, კაფეს მზარეულ კაცს უყვარდება კაფეს ხშირი სტუმარი გიდი – გოგონა. მზარეული სიყვარულში ვერ უტყდება გიდს. ის მოისმენს ისტორიას ნიკო ფიროსმანისა და ვარდების შესახებ და გადაწყვეტს, იგივე გააკეთოს. ნოველას ბედნიერი დასასრული აქვს. 

დ) ქართველი - დარდიმანდი:

ქართველი კაცის შესახებ შექმნილ სტერეოტიპებს მხარჯველობა, ხელგაშლილობა, სმის, ქეიფის მოყვარულობაც ემატება. შესაძლოა, ამას ხელს უწყობდა საბჭოთა კავშირის ფარგლებში საქართველოს მაღალი ცხოვრების დონე. ითვლება, რომ საქართველოში მცხოვრები ადამიანები მატერიალურად კარგად გრძნობდნენ თავს. თუმცა, ეს გეგმური ეკონომიკის პირობებში არა სსრ საქართველოს ეკონომიკური წინსვლის შედეგია, არამედ მომეტებული კორუფციის. ამ პირობებმა ქართველთა ხელგაშლილობაზე არა მარტო კინემატოგრაფიაში ჰპოვა ასახვა, არამედ საბჭოთა ანეკდოტებშიც.

ფილმში „მიმინო“ ქართველი მთავარი გმირი დარდიმანდია. ის მოქეიფე და ხელგაშლილია, რომელიც კავკასიელ მეგობართან ერთად მოსკოვის რესტორანში ფულს სრულად გაანიავებს. ხოლო შემდეგ ერთ-ერთ ეპიზოდში, როდესაც ფული არ აქვს, სასადილოში ჩაის ყიდვისას მორჩენილ ხურდას გამყიდველს მაინც არ გამოართმევს. ის ამაყი კავკასიელია.

ამ სტერეოტიპებს ფილმი „სიყვარული აქცენტებით“ იმეორებს.  ერთ-ერთ ნოველაში ქართველი ექსცენტრული ბიჭია, რომელიც გართობასა და დროსტარებაზეა ორიენტირებული. „მიმინოს“ მთავარი გმირის მსგავსად, ისიც ხელგაშლილია, გამნიავებელი და, ამავდროულად, კავკასიური სიამაყით გაჯერებული.

აღქმები და ფილმით გამოწვეული ემოციები

ფილმს „სიყვარული აქცენტით“ პოზიტიური გამოხმაურებები ჰქონდა რუსულ კულტურულ წრეებსა და რეცენზიებში. თავად მხატვრული ფილმის რეჟისორი, რეზო გიგინეიშვილი ერთ-ერთ ინტერვიუში ამბობს: „საქართველო და რუსეთი არის ერთიანი კულტურული სივრცე. ამიტომ, ჩემთვის საინტერესო იყო მხატვრულ დამაკავშირებელ ხიდად ყოფნა“.

ერთ-ერთი რუსული ინტერნეტკინოჟურნალის რეცენზიის მიხედვით კი, „სიყვარული აქცენტით“: 

„არის პირველი ფილმი ბოლო 20 წლის მანძილზე, რომელიც შესანიშნავ საქართველოში გვაბრუნებს:  ქვეყანა თავისი კოლორიტებით, მკაცრი ჩვეულებებით, შესანიშნავი სამზარეულოთი, გულიანი სიმღერებით, ლამაზი მამაკაცებით, რომლებიც სიყვარულის სახელით მზად არიან ნებისმიერ სიგიჟე ჩაიდინონ… გულში რჩება ერთი უბრალო, თუმცა გულწრფელი პოლიტიკური ხასიათის ოცნება – დავასრულოთ უთანხმოება, ქვეყნებს შორის კონფლიქტი და დავუბრუნდეთ ცივილიზებულ და თბილ ურთიერთობებს დაშლილი საბჭოთა კავშირის ყველაზე კოლორიტულ ქვეყნებს შორის“.

ფილმის შესახებ რეცენზიების მიხედვით, „სიყვარული აქცენტით“ ცდილობს ქართველი და რუსი ხალხის შერიგებას, საერთო ისტორიის გახსენებას, მშვიდობიანი თანაცხოვრების წახალისებას. ამასთან, ფილმში მოცემული ნოველები გვიჩვენებს კონკრეტულ გზებსა თუ ადამიანთა როლებს, რომელთა მეშვეობითაც უნდა მოხდეს „ყველაზე კოლორიტული“ ერების შერიგება და საბჭოთა წარსულის დაბრუნება. 

„რეჟისორის ყველაზე დიდი წარმატება არის საქართველოს იერსახე, რომელიც მან აღწერა და მაყურებელს აჩვენა. საქართველო – ეს არის ყველაზე დალოცვილი მიწა [...], რომლის მცხოვრებნი გალანტურები არიან, როგორც ფრანგები, მღერიან – როგორც იტალიელები და გიჟები არიან – როგორც ემირ კუსტურიცას პერსონაჟები. [...] (ფილმში) თითქოს გრძნობ მწვადის, ყვავილებისა და ზღვის არომატს. მთელი სხეულით შეიგრძნობ ზღვის გრილ სიოსა და მთის ცივ ნიავს“.

რუსეთისთვის საქართველო რომანტიზმის „ზღვად“ ჯერ კიდევ იმპერიის დროს იქცა, როდესაც კავკასია რუსეთისთვის იყო ორიენტი, როგორც ევროპისთვის ახლო აღმოსავლეთი. საქართველო იყო ეგზოტიკური მხარე, სადაც რუსი პოეტები და მწერლები შთაბეჭდილებებით აღსავსენი წერდნენ თავიანთ ნაშრომებს. საბჭოთა პერიოდისგან განსხვავებით, იმპერიულ რუსეთში ქართველის სახე ფემინური იყო. ქართველი წარმოდგენილი იყო, როგორც ნაზი, სუსტი ქალი, რომელსაც ესაჭიროება ყურადღება, დაცვა და გვერდით ძლიერი მამაკაცი. ეს კი, თავის მხრივ, საქართველოზე იმპერიული ბატონობის ლეგიტიმაციას ისახავდა მიზნად, რადგანაც სუსტი და უსუსური ქალის დაცვაზე პასუხისმგებლობა საკუთარ თავზე რუსეთმა აიღო.  კავკასიას, როგორც ორიენტს, თავად რუსული იმპერიული იდენტობის ჩამოყალიბებაშიც დიდი როლი უკავია. მას შემდეგ, რაც პეტრე პირველმა დასავლური კულტურა რუსეთში შეიტანა, დასავლეთ ევროპის ფაქტორი რუსული იდენტობის განსაზღვრებისთვის მნიშვნელოვანი გახდა. დასავლეთს ჰყავდა თავისი ორიენტი – მისგან განსხვავებული, უცხო, ეგზოტიკური. სწორედ იგივე როლი შეასრულა კავკასიამ რუსეთისთვის, რასაც ისლამური სამყარო დასავლური ქვეყნებისთვის ასრულებდა. თუმცა რუსულ ორიენტალიზმს ვერ ექნებოდა პრეტენზია „ევროპელობაზე“, რადგანაც ევროპისთვის ორიენტი – აზია, თავად იყო რუსეთის ტერიტორიული და ისტორიული სივრცის ნაწილი. უკვე საბჭოთა ხელოვნებაში, სტალინის ფაქტორიდან გამომდინარე, ქალი უკანა პლანზე იწევს და ქართველი, როგორც მამაკაცი, ისე აღიქმება.

სტერეოტიპები ქართველის სახის შესახებ არამარტო ჩრდილოური ხედვის ნაწილია. ქართველის სახის მრავალწლიანმა აღქმამ ასეთად – საქართველოზეც დატოვა კვალი. „ნამდვილი ქართველის“ აღქმა საქართველოშიც იდენტური გახდა.  „ნამდვილი ქართველი“ ქართველისთვისაც დარდიმანდია, ტრაგიკომიკური, გალანტური, ექსცენტრული, ჯმუხი გარეგნობის და ხასიათის, სმის მოყვარული და ზედმეტად სტუმართმოყვარე.

ფილმში წარმოდგენილი ქართველის სახე მოსაწონი იყო, მათ შორის, ქართულ სახელოვნებო წრეებშიც. ამ შეფასებების ძირითადი აქტორები „საბჭოთა დამსახურებული არტისტები“, „საბჭოთა ინტელიგენციის“ წევრები არიან, რომელთაც დანარჩენები საზოგადოების წევრები ბაძავენ და უსმენენ.

ვინ არიან ისინი? – საბჭოთა კავშირში განათლებამიღებული ადამიანები, რომლებმაც სრულიად არაკონკურენტულ საბჭოთა სივრცეში მიაღწიეს წარმატებას, ნაწილობრივ საკუთარი შრომის, ნაწილობრივ კი პარტიული წახალისების მეშვეობით. სახელოვნებო წრეებით დაკომპლექტებულმა საბჭოთა ინტელიგენციამ შექმნა კვაზისაჯარო სივრცეები (კინოები, თეატრები, ოპერები, მწერალთა სახლები…). დანარჩენი სოციალური ჯგუფები, რომლებიც კერძო სივრცეში იყვნენ ჩაკეტილები, ყოველდღიურ რეჟიმში ილტვოდნენ ინტელიგენციაში მოსახვედრად – კვაზისაჯარო სივრცის მონაწილეებად გასახდომად.

ეს დეტალი, თავის მხრივ, კარგად აჩვენებს საბჭოთა კავშირში საჯარო სივრცის არარსებობას და სურათს – როგორ ცდილობდნენ საბჭოთა ადამიანები ამ ცარიელი სივრცის კომპენსირებას მეტწილად მახინჯი და კრემლის მიერ მართული ფორმებით.

საბჭოთა ინტელიგენციის თვითრეალიზაციის გარანტი მათი სიჩუმე იყო – ამ ადამიანებს „ბოროტების იმპერია“ პროტესტს არ უჩენდა. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ, წესით, მათ გაქრობა ემუქრებოდათ, რადგან დაინგრა ის ფუნდამენტი, რაზეც იყო დაშენებული ინტელიგენცია.  თუმცა, საბჭოთა ინტელიგენცია ადაპტირდა ახალ დროსთან – დარჩა ახალი სისტემის ახალ საჯარო სივრცეში. ამავე დროს, ამ ჯგუფში არ გამქრალა კრებითი საბჭოთა ადამიანი – Homo soveticus.

დღეს, ქართველი რეჟისორები, მსახიობები თუ მომღერლები, რომლებიც საბჭოთა კავშირის დროს განსაკუთრებული პოპულარობით სარგებლობდნენ, საჯარო გამოსვლებში ხშირად უსვამენ ხაზს საქართველოსა და რუსეთს შორის საერთო გამოცდილებას, ერთმორწმუნეობას, ერთიან კულტურულ სივრცეს, საქართველოს დამოუკიდებლად ცხოვრების შეუძლებლობას. საზოგადოების გარკვეულ ნაწილში, ამ პოპულისტურ სენტიმენტებზე თამაში რუსეთის მიმართ ნოსტალგიურ გრძნობებს აღვივებს. განსაკუთრებით კი იმ ხალხში, რომლებიც კერძო სივრცეში იყვნენ გამოკეტილები და ცდილობდნენ, რეალიზაცია მოეხდინათ კვაზისაჯარო სივრცეში – მოხვედრილიყვნენ საბჭოთა ინტელიგენციაში.

ერთიანი საბჭოთა კულტურული სივრცის დაბადება

საქართველოსა და რუსეთის, როგორც ერთიანი, განუყოფელი სივრცის იდეა, რომლის შესახებაც სტერეოტიპების კასკადს განვიხილავდით ზემოთ, სტალინის ნაციონალური პოლიტიკიდან იღებს სათავეს.

ეროვნულ საკითხთან დაკავშირებით სტალინისა და ლენინის დებატების შემდეგ, ლენინი მივიდა იმ დასკვნამდე, რომ ფედერაციული მოწყობა მრავალეთნიკური სახელმწიფოსთვის საუკეთესო იყო. ლენინი საბჭოთა ფედერაციას განიხილავდა, როგორც გარდამავალ ფორმას ხალხთა სრულად გაერთიანების გზაზე. სოციალიზმის დამყარებასთან ერთად, ეროვნული უმცირესობები ჯერ ერთმანეთს დაუახლოვდებოდნენ, ხოლო შემდეგ აღირეოდნენ, როგორც პროლეტარიატი.

პარალელურად, სტალინი მხარს უჭერდა ტერიტორიული მოწყობის უნიტარულ ფორმას, რომლის ფარგლებშიც არარუსი ერები რუსების მიერ დონომირებულ ფედერაციაში ავტონომიური რესპუბლიკები გახდებოდნენ. 1930-იანი წლებიდან საბჭოთა რესპუბლიკებში რუსიფიკაციის პოლიტიკა დაიწყო, რაც რუსული კადრებისა და რუსული ენის წახალისებას გულისხმობდა. ამ პოლიტიკამ გააღვივა რუსული შოვინიზმი და ხელი შეუწყო რუსეთის, როგორც „უფროსი ძმის“ ნარატივის ჩამოყალიბებას. „უფროსი ძმის“ იდეამ კი პიკს მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ მიაღწია –1945 წელს გამარჯვების აღსანიშნავ სადღეგრძელოში სტალინმა ხაზი გაუსვა რუსი ხალხის, როგორც საბჭოთა კავშირის ერებს შორის ყველაზე გამორჩეული ერის მნიშვნელობას.

მოგვიანებით, 1950-იან წლებში ხრუშჩოვმა ხალხთა დაახლოების პოლიტიკასთან ერთად „ხალხთა აყვავების“ (რასცვეტანიე) პოლიტიკა შეიმუშავა, რაც შედარებით ეკონომიკურად ჩამორჩენილი ერების განვითარების ხელოვნურად დაჩქარებას გულისხმობდა. ამასთან, გრძელდებოდა რუსულის, როგორც დომინანტი ენის წახალისებაც. ამ პოლიტიკის შედეგად 1979 წლისთვის რუსულ ენაზე არარუსი მოსახლეობის თითქმის ნახევარზე მეტი საუბრობდა მაშინ, როდესაც რუსულენოვანი ადამიანების მხოლოდ 3.5 % თუ ფლობდა რომელიმე სხვა საბჭოთა რესპუბლიკის ენას.

ამდენად, საბჭოთა ნაციონალური პოლიტიკის მიზანს წარმოადგენდა საბჭოთა რესპუბლიკების მუშათა კლასზე დაფუძნებული ადამიანური ერთობის შექმნა, რომელსაც საზიარო ექნებოდა ტერიტორია, სახელმწიფო და ეკონომიკური სისტემები, კულტურა და ენაც კი. 

დასკვნა

ქართულ-რუსული ძმობის ნარატივი კვლავ რელევანტურია და გამოწვევად რჩება საქართველოსთვის. საბჭოთა ნაციონალურმა პოლიტიკამ ქართველი ადამიანის მიერ საკუთარი თავის აღქმა იმ სტერეოტიპებში მოაქცია, რაც საბჭოთა ხელმძღვანელობისა და საბჭოთა კულტურული წრეების – ე.წ. წითელი ინტელიგენციის საშუალებით შეიქმნა. განხილული ფილმის „სიყვარული აქცენტით“ მაგალითზე ნათლად ჩანს, რომ საქართველო კვლავ რუსეთის ორიენტს წარმოადგენს – ეგზოტიკურ სივრცეს, სადაც ყველაფერი იდეალური უნდა იყოს და რუსეთისთვის კომფორტული.  ქართულ-რუსული ერთიანი კულტურული სივრცის საზღვრები სწორედ ამ როლურ გადანაწილებას მოიაზრებს, სადაც რუსეთი უფროსი ძმაა, ხოლო საქართველოს წინასწარ განსაზრული აქვს როგორი უნდა იყოს, რომ ის ნამდვილად ჩაითვალოს, როგორები უნდა იყვნენ ნამდვილი ქართველები. ამ უკანასკნელს კი მითოლოგიური ფუნდამენტი გააჩნია, რომელიც ჩრდილოეთის ქვეყანაში დაიბადა და არა ადგილზე. 

ფილმი „სიყვარული აქცენტით“ საბჭოთა და შემდეგ რუსული ნაციონალური პოლიტიკის ნაწილია, რადგან საქართველოსა და რუსეთს ერთ კულტურულ სივრცეში მოიაზრებს. ამას მოწმობს არა მხოლოდ ფილმის დეკონსტრუქცია, არამედ თავად რეჟისორისა და რუსი რეცენზენტების მიერ ფილმის აღქმა, რომელსაც დაახლოებით ასეთი შინაარსი ჰქონდა:

„აი, ეს არის ნამდვილი საქართველო!“

შეიძლება ითქვას, რომ ათწლეულებთან ერთად, ქართველის სახეც განიცდის გარკვეულ ცვლილებას რუსული სტერეოტიპების ფარგლებში. დღეს ქართველის სახის სტალინთან დაკავშირება ნაკლებად წარმოადგენს გამოწვევას. პოსტსაბჭოთა სივრცეში სხვადასხვა გარემოების დამსახურებით, სტერეოტიპების ნაწილი გაქრა და მისი ჩანაცვლება მოხდა ახლით. ეს კვლავწარმოების პროცესია, სადაც ქართველი ადამიანი ირგებს იმ როლებს და მასკულინობებს, რომლებსაც წინასწარ განსაზღვრული რუსული ნაციონალური პოლიტიკა ქმნის.

თანაავტორები: სოფო გელავა, დავით ჭკუასელი
ილუსტრაცია: ზურაბ მარტიაშვილი

კომენტარები