რადიო თავისუფლების ევროპის ბიუროს ჟურნალისტი, რიკარდ იოზვიაკი ევროკავშირის მიერ 2023 წლის ბოლოს საქართველოსთვის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მიღების შესაძლებლობის შესახებ მოსაზრებას აქვეყნებს. ჟურნალისტი წერს, რომ ევროკავშირში თანამდებობის პირებს საქართველოს პროგრესის ნაკლებად სჯერათ. იოზვიაკის ცნობით, ზოგი მათგანი თბილისის ევროკავშირთან დაახლოების სურვილსაც კი აყენებს ეჭვქვეშ და მაგალითად მათ ბოლოდროინდელი მოვლენები მოჰყავთ – იქნება ეს უცხოელი აგენტის კანონის ამოქმედების მცდელობა თუ რუსეთთან პირდაპირი ავიამიმოსვლის განახლება.
ჟურნალისტი წერს, მისი წყაროების ცნობით, წლის ბოლოს უკრაინას და მოლდოვას ევროკავშირი მწვანე შუქს აუნთებს გაწევრიანების მოლაპარაკებების დასაწყებად, ვინაიდან ყველა თანხმდება, რომ ორივე ქვეყანა წარმატებით მიიწევს წინ იმ პირობების შესასრულებლად, რაც მათ 2022 წელს კანდიდატის სტატუსთან ერთად წარუდგინეს.
იოზვიაკის შეფასებით, ყველაფრის მიუხედავად, მაინც არსებობს შანსი, რომ ევროკომისია ამ წლის ოქტომბერში საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის მინიჭების რეკომენდაციას გასცემს და ევროკავშირის ქვეყნებისთვის ეს გადაწყვეტილება მისაღები იქნება. წყაროებზე დაყრდნობით, არსებობს დაახლოებით ოთხი მიზეზი მაინც, რის გამოც საქართველოსთვის კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის მინიჭება შესაძლებელი გახდება, "იმისდა მიუხედავად, რომ საქართველოს ხელისუფლება ჯერ კიდევ შორსაა გასული წლის ზაფხულში გაცემული რეკომენდაციების ბოლომდე შესრულებისგან".
რიკარდ იოზვიაკის წერს, რომ არსებობს შემდეგი 4 მიზეზი:
პირველი მიზეზი: ევროკავშირმა, გარკვეული გაგებით, რაც უნდა უხეშად ჟღერდეს, "გააუფასურა" კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის მნიშვნელობა, რაც ყველაზე მკვეთრად გამოჩნდა გასულ წელს ბოსნია-ჰერცეგოვინის შემთხვევაში, როდესაც სტატუსი მიანიჭა ქვეყანას, მიუხედავად იმისა, რომ სარაევოს ბრიუსელის მიერ 2019 წელს დაწესებული 14 პირობა, ან როგორც ხშირად მოიხსენიებდნენ, "ძირითადი პრიორიტეტები" ბოლომდე არ შეუსრულებია. მეტიც, შეიძლება ითქვას, რომ ბოსნია-ჰერცეგოვინის ბოლო შეფასება, რაც ევროკომისიამ კანდიდატი ქვეყნის სტატუსის მინიჭებამდე გასცა, გამკიცხავიც კი იყო.
[...] დღეისათვის, ყველა ევროპულ ქვეყანას, რომელსაც სურს ევროკავშირში გაწევრიანება, აქვს მინიჭებული კანდიდატის სტატუსი. გამონაკლისი კოსოვოა, რომელსაც ევროკავშირის წევრი 5 ქვეყანა (და არც საქართველო) არ აღიარებს. შესაბამისად, შეიძლება ითქვას, რომ სტატუსის საქართველოსთვის მინიჭება არ გახდება განსაკუთრებული გამონაკლისი, რადგანაც კანდიდატის სტატუსის მიღება, როგორც ბევრი ევროპელი ჩინოვნიკი უყურებს დღეს ამას, შედარებით მარტივად მისაღწევ მიზნად იქცა.
მეორე მიზეზი: დაკავშირებულია პოლიტიკურ იმპულსთან. დიდი პაუზის შემდეგ ევროკავშირის გაფართოება აქტუალური გახდა, რაც 2024 წლის არჩევნების შემდეგ შეიძლება კვლავ ჩაკვდეს და ჩაიკარგოს 2024 წლის ივნისში დაგეგმილი არჩევნების ორომტრიალში. ქვეყნებსა და ოფიციალურ პირებს შორის ევროკავშირის პოლიტიკური ჯგუფების, მაღალი თანამდებობებისა და პორტფელების გადანაწილების პროცესის შედეგი, შესაძლოა, სულაც არ წაადგეს გაფართოების პროექტს და დღეს არსებული კეთილგანწყობაც შეიცვალოს. შესაბამისად, ახლა საუკეთესო დროა საქართველოსთან დაკავშირებით, ისევე როგორც უკრაინასა და მოლდოვაზე, კონკრეტული გადაწყვეტილებების მისაღებად.
მესამე მიზეზი: თუ კიევისა და კიშინიოვის წყვილი ერთ ნაბიჯს გადადგამს წინ, საქართველოც ერთი ნაბიჯით უნდა წაიწიოს, ტრიოში ძლიერი ჩამორჩენის საფრთხის ასარიდებლად. ბრიუსელში სურთ, რომ ეს ჯგუფი შეინარჩუნონ და ამ პრობლემის მოსაგვარებლად.
მეოთხე მიზეზი: უნდა განვიხილოთ, თუ რატომ არის შესაძლებელი საქართველოსთვის კანდიდატის სტატუსის მაინც მინიჭება. როგორც ვხვდები, მას კლასიკურ "ბრიუსელურ ტკბილეულს" შესთავაზებენ, თბილისი მიიღებს სტატუსს, მაგრამ სტატუსთან ერთად, შემდეგი ეტაპის გადასალახად და გაწევრიანების მოლაპარაკებების დასაწყებად, დამატებითი პირობების შესრულებას მოსთხოვენ. ბრიუსელს, როგორც წესი, კარგად გამოსდის ახალ-ახალი პირობების დაწესება და ერთ-ერთი პირობა, შესაძლოა, საქართველოს საგარეო პოლიტიკის ევროკავშირის პოლიტიკასთან თანხვედრაში სწრაფი მოქცევაც გახდეს.
2022 წლის ზაფხულში ევროპულმა საბჭომ უკრაინასა და მოლდოვას ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი მიანიჭა, ხოლო საქართველოს – არა. ევროკავშირის 27 წევრი ქვეყნის ლიდერებისგან შემდგარმა ევროპულმა საბჭომ გაითვალისწინა 17 ივნისს ევროკომისიის მიერ გამოქვეყნებული რეკომენდაცია, რომელმაც საქართველოს კანდიდატის სტატუსის მისაღებად 12 პირობა წაუყენა. ევროკომისიამ საქართველოსთვის სტატუსის მინიჭების პირობებს შორის დეოლიგარქიზაციაც შეიტანა.
რას ნიშნავს ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი და რა ეტაპები მოჰყვება მას?
ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსი ენიჭებათ ქვეყნებს, რომლებმაც დეკლარირებულად გამოხატეს მათი განზრახვა, გახდნენ კავშირის სრულფასოვანი წევრები და აკმაყოფილებენ დადგენილ კრიტერიუმებს. თეორიულად კანდიდატის სტატუსის მიღება არ არის გაწევრიანების გზის პირველი ეტაპი, თუმცა საბოლოო ინტეგრაციამდე ის ყველაზე მნიშვნელოვან ეტაპად ითვლება.
ევროკავშირში გაწევრიანების პროცესი იწყება ქვეყნის მიერ ევროპული საბჭოსთვის წარდგენილი განაცხადით. მას მოჰყვება კითხვარის შევსება, რომელიც ქვეყნისთვის თვითრეფლექსიის დოკუმენტია და განსაზღვრავს სახელმწიფოს შესაბამისობას კოპენჰაგენის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ და ინსტიტუციურ კრიტერიუმებთან. სწორედ ამ კითხვარზე დაყრდნობით და დამოუკიდებელი შეფასებით, ევროკომისია ქვეყნის შესახებ რეკომენდაციას წარადგენს.
ქვეყნისთვის კანდიდატის სტატუსის მინიჭება შემდეგი ნაბიჯია, რომელსაც ევროკავშირის წევრი ქვეყნები ხმას ანონიმურად აძლევენ. ამ ეტაპს მოჰყვება გაწევრიანების მოლაპარაკებების დაწყება და ქვეყნის დაახლოება ევროკავშირის კანონმდებლობასთან (acquis). მას შემდეგ, რაც მოლაპარაკებები ყველა ჩარჩოში დასრულდება, ევროკომისია კიდევ ერთხელ წარადგენს აზრს გაწევრიანებისთვის ქვეყნის მზადყოფნის შესახებ. წევრი ქვეყნებისა და ევროპარლამენტის დასტურის შემდეგ ქვეყანას გაწევრიანების ხელშეკრულება ფორმდება, იგი უნდა რატიფიცირდეს ყველა წევრი სახელმწიფოს მიერ და საბოლოოდ ქვეყანა ევროკავშირში წევრიანდება.
