ავტორი: აბრაამ შვულევიჩი
ჩემი თანამოსაუბრეა იბრაჰიმ იაგანოვი, ყაბარდო-ბალყარეთის საზოგადოებრივი მოძრაობა „Хасэ“-ის თავმჯდომარე, აფხაზეთის იმში ჩერქეზი მოხალისეების ყოფილი მეთაური (1992-1993 წლები).
აბრაამ შმულევიჩი - რა ხდება კავკასიაში, ყაბარდო-ბალყარეთში, არჩევნებთან დაკავშირებით? როგორია პერსპექტივები და როგორ აღიქმება ეს ყველაფერი? ჩემს ხელთ არსებული მონაცემებით, ოფიციალურად ითქვა, რომ ყაბარდო ბალყარეთში ამომრჩეველთა გამოცხადებამ შეადგინა 95%, ხოლო რეალურად - 8%
იბრაჰიმ იაგანოვი - დიახ, ეს მართლაც ასეა. მაქსიმუმ 10%-მდე ზოგიერთ ადგილას, ხოლო ძირითადად 5-დან 10%-მდე. ადამიანები სრულიად აპათიურად ეკიდებიან არჩევნებს. მიიჩნევენ, რომ არაფერს წყვეტენ და რომ არჩევნებს არავითარი აზრი არ აქვს, რომ ყაბარდო-ბალყარეთის მთავრობა დადებს იმ პროცენტს, რასაც შეუკვეთს მოსკოვი. სამწუხაროდ, რეალური არჩევნები ჩვენ არ გვაქვს, არ იყო ის არც წინა პრეზიდენტ კოკოვის დროს. აქ, რესპუბლიკაში არჩევნები არ არსებობს სტალინის დროიდან - სიტუაცია მას შემდეგ არ შეცვლილა. როგორც მან თქვა მაშინ „მთავარია არა როგორ მისცემენ ხმას - არამედ როგორ დაითვლიან“ - ეს დღემდე მოქმედებს.
აბრაამ შმულევიჩი - ანუ, არც ელცინისა და არც პუტინის დროს, თავისუფალი არჩევნები ყაბარდო-ბალყარეთში არ ყოფილა?
იბრაჰიმ იაგანოვი - არ ყოფილა. არჩევნებზე უბრალოდ არ დადიან. ხოლო ვინც დადის - უმთავრესად პენსიონერები. ისინი კი ყველა კომუნისტი გვყავს და დადიან იმ მიზეზით, რომ ხანდახან არჩევნებზე აწყობენ კონცერტებს, სასადილოებს, სადაც შესაძლებელია იაფად იყიდო რამე, ან უბრალოდ ხალხში გახვიდე. ახალგაზრდობას ყოველივე ეს უბრალოდ არ აინტერესბს.
აბრაამ შმულევიჩი - დაახლოებით 8% ადამიანების შორის, ვინც მივიდა არჩევნებზე - რომელმა პარტიამ უფრო მეტი ხმა დააგროვა?
იბრაჰიმ იაგანოვი - ვფიქრობ, კომუნისტებმა. პოლიტიკურად აქტიური საზოგადოების ძირითადი ნაწილი ხმას აძლევს კომუნისტებს. ახალგაზრდების ძირითადი მასა გასულია რეგიონიდან. შრომისუნარიანი მოსახლეობიდან დაახლოებით 150 ათასი ადამიანი გასულია მსხვილ მეგაპოლისებში, სამუშაოს საძებრად. ისინი, რასაკვირველია, არჩევების გულისთვის სახლში არ ბრუნდებიან.
აბრაამ შმულევიჩი - რამდენი ადამიანი ცხოვრობს დღეს ყაბარდო-ბალყანრთში?
იბრაჰიმ იაგანოვი - ოფიციალური მონაცემებით, დაახლოებით 900 ათასი. ყაბარდოელები 500 ათასზე ნაკლებს შეადგენენ. ბალყარელები დაახლოებით 100 ათასს. რუსები 250-300 ათასის ფარგლებში. მაგრამ რუსებს აქ ერთი მომენტი აქვთ: დღეს ის, ვისაც შეუძლია სადმე წავიდეს და რაღაც აკეთოს - ყველა მიემგზავრება, რჩებიან მხოლოდ ისინი, ვისაც ამის გაკეთება არ შეუძლიათ.
აბრაამ შმულევიჩი - დღეს უფრო რუსები მიემგზავრებიან თუ ყაბარდოელები და ბალყარელები?
იბრაჰიმ იაგანოვი - მიემგზავრება ყველა. მაგრამ რუსთაგან ბევრად მეტია ისეთი, ვინც სამუდამოდ მიდის. ყაბარდოელები და ბალყარელები მიემგზავრებიან სამუშაოს შაძიებლად და ბრუნდებიან რაღაც დროის შემდეგ. მაგრამ თუ იქ დარჩენას გადაწყვეტენ, მაინც ბრუნდებიან უკან დროდადრო.
აბრაამ შმულევიჩი - რუსი მოსახლეობის ეს გადინება გამოწვეულია მხოლოდ ეკონომიკური ფაქტორებით, თუ არსებობს ნაციონალური წნეხი?
აბრაამ იაგანოვი - მე არ ვიტყოდი, რომ არსებობს რაიმე სერიოზული წნეხი, მაგრამ რუსების მენტალიტეტი უფრო ნაკლებად არის შეგუებული იმ მკაცრ პირობებს, რომელიც ჩვენ ახლა გვაქვს. მათ შორის მცირეა ნათესაური კონსოლიდაცია, შედეგად მათთვის გაცილებით რთულია გადარჩენა დღევანდელ მკაცრ პირობებში. ნათესაური კავშირები ყაბარდოელებსა და ბალყარელებში სერიოზული რამაა, რაც მათ ეხმარებათ გადარჩენაში. ასეთი პოტენციალი რუსებს არ აქვთ და მათ უფრო უჭირთ. რუსული მოსახლეობის ძირითადი ნაწილი ცხოვრობს ქალაქ ნალჩიკში და რესპუბლიკის ორ რაიონში - მაისკსა და პროხლადნენსკში, სხვა ადგილებში ისინი თითქმის არ გვხვდებიან. ნალჩიკში რუსები როგორღაც ადაპტირებულები არიან, მათ გადარჩენის შესაძლებლობა აქვთ. მაგრამ მათ, ვინც ცხოვრობს მაისკსა და პროხლადნენსკის რაიონებში, ძალიან უჭირთ. ხოლო ფედერალური ხელისუფლება, გარდა იმისა, რომ ამბობს, რომ საჭიროა შეჩერდეს რუსული მოსახლეობის გადინება, არაფერს აკეთებს. ყაზახებს შორისაც კი არ არსებობს არავითარი სოციალური ან ეკონომიკური მხარდაჭერა. გარდა იმისა, რომ მათ მორალურად მხარს უჭერენ და ცდილობენ გააჩერონ ადგილზე, სხვა არაფერს აკეთებენ. მათ შორისაც ისეთივე კორუფციაა, როგორც ყველგან. ინდივიდუალური პირები შეუერთდნენ სახელმწიფო სტრუქტურებს და მუშაობენ იმავე კორუფციული სქემებით. მიუხედავად საუბრებისა, არავითარი რეალური მხარდაჭერა მათ არ აქვთ. და ზოგადად, არავითარი გაუმჯობესება საცხოვრებელი პირობების არც რუსული, არც ბალყარული და არც ყაბარდოული მოსახლეობის, რესპუბლიკაში არ არსებობს.
აბრაამ შმულევიჩი - არსებობს რესპუბლიკაში საპროტესტო პოტენციალი?
იბრაჰიმ იაგანოვი - არჩევნების შედეგებმა ყველაზე უკეთ გვანახა, რომ არჩევნების იმედი ხალხს საერთოდ არ აქვს. მაგრამ ხელისუფლებამ შეძლო მიეღო ის პროცენტი, რაც სურდა, რადგან არჩევნებზე არავინ მივიდა და ხმები დარჩა თავისუფალი. თუ ისინი გავიდოდნენ და ხმას მისცემდნენ, ან რაიმე გზით გამოავლენდნენ აქტივობას, ხელისუფლება ვერ შეძლებდა ფალსიფიცირებას. მაგრამ აქტიური სამოქალაქო პოზიცია ჩვენ საერთოდ არ გვაქვს.
აბრაამ შმულევიჩი - ანუ, არავითარ მასობრივ პროტესტის ყაბარდო-ბალყარეთში არჩევნებთან დაკავშირებით არ უნდა ველოდოთ?
იბრაჰიმ იაგანოვი - აბრაამ, საქმე ის არის, რომ ჩვენ უკანასკნელი ექვსი წლის მანძილზე, 2005 წლის 13 ოქტომბრიდან, ვცხოვრობთ „კონტრტერორისტული ოპერაციის“ რეჟიმში და ამ რეჟიმში ხალხი ძალიან შეშინებულია. იმ მიზეზით, რომ ნებისმიერ მოქალაქეს ჩვენს რესპუბლიკაში არ აქვს უსაფრთხოების გარანტია, ნებისმიერ დროს შეუძლიათ უბრალოდ მოვიდნენ და დაგხვრიტონ.
აბრაამ შმულევიჩი - დაგხვრეტენ - ვინ? ძალოვნები? ფედერალები? ФСБ, МВД? თუ „ტყის“ მოჯახედები“?
იბრაჰიმ იაგანოვი - მოსახლეობის ძირითადი მასა საშიშროების ხარისხის მიხედვით ორ მხარეს შორის განსხვავებას უკვე ვერ ხედავს. მე ვიტყოდი, რომ ხელისფლების ეშინიათ მეტად, ვიდრე მებრძოლების. რაც არ უნდა იყოს, ისინი მაინც ინარჩუნებენ გარკვეულ წესებს. ყველაზე მეტად ეშინიათ რუსეთიდან გამოგზავნილი ნაწილების, იმ ჯარის, რომელიც აქ ახორციელებს კონტრტერორისტულ ოპერაციას. ისინი იქცევიან ოკუპანტებივით. მათი წაბაძვით ასევე იქცევიან ადგილობრივი „ომონელები“. ყოველივე ეს იწვევს ძალიან დიდ წუხილს. ჩვენ აქ ვერ ვგრძნობთ განსხვავებას უსაფრთხოების ხარისხის მიხედვით ჩვენს ადგილობრივ და მოსულ ძალოვნებს შორის და კიდევ მათსა და ე.წ ისლამისტებს შორის. ანუ, ხალხი ყოველმხრივ და ყველგან გარშემორტყმულია საფრთხით და პირდაპირ რომ ვთქვათ, ყველა ფიქრობს, რომ ყოველივე ეს მოდის ფედერალური სტრუქტურებიდან. შედეგად, ამ ყოველდღიური შიშის ფონზე, რაიმე სამოქალაქო აქტიურობაზე საუბარიც შეუძლებელია. ხალხს უხარია, რომ არ არის ომი. ჩვენ ვნახეთ, რა მოხდა ჩეჩნეთში, აფხაზეთში და აქ არავის სურს ჩეჩნური ვარიანტის განმეორება.
აბრაამ შმულევიჩი - როგორ განვითარდება სიტუაცია?
იბრაჰიმ იაგანოვი - მარტამდე, საპრეზიდენტო არჩევნებამდე, ძალიან ცოტა დრო დარჩა. და ხალხი ბევრს საუბრობს იმაზე, რომ ფედერალურ ხელისუფლებას შეუძლია მიიღოს კარდინალური ზომები იმისთვის, რომ ხელისუფლება, რომელიც დღეს იმყოფება კრემლში, ადგილზე დარჩეს. ჩვენს გვახსოვს როგორ მოვიდა პუტინი ელცინის შემდეგ ხელისუფლებაში, გვახსოვს ჩეჩნეთის მეორე ომის დაწყება, ოპერაცია, რომელიც განახორციელეს სამხრეთ ოსეთში. ჩვენთან დიდი ყურადღებით აკვირდებიან იმას, რაც ხდება სამხრეთ ოსეთში. მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთმა ცნო სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობა, პირდაპირ ერევა მათ შიდა საქმეებში. ჯიოევა არ მოსწონს კრემლს, არა იმიტომ რომ ის ანტირუსულია. იქ არ არსებობენ ანტირუსული კანდიდატები, ყველა პრორუსულია. ერთადერთი, რაც არ მოსწონს ფედერალურ ხელისუფლებას, ის არის, რომ ჯიოევას მხარს უჭერს მოსახლეობა. რეგიონის ხელმძღვანელი, რომელსაც მხარს უჭერს ხალხი, არასასურველია, რადგან ხალხის მხარდაჭერის შემთხვევაში ის ხდება დამოუკიდებელი, იწყებს ხალხის ინტერესების გატარებას.
აბრაამ შმულევიჩი - როგორ უყურებ ლოზუნგს „გვეყო კავკასიის რჩენა?“
იბრაჰიმ იაგანოვი - ამ ლოზუნგს მე მხარს ვუჭერ. ორივე ხელით ხმას ვაძლევ იმას, რომ შეწყდეს კავკასიის რჩენა. ოღონდ მცირე დაზუსტებით: კონკრეტულად ვისი? მე ასე დავაზუსტებდი: „შეწყდეს კავკასიელი ჩინოვნიკების რჩენა“. პირადად მე არავინ მარჩენს, მე ვცხოვრობ ჩემი შრომის ხარჯზე და მე ლოზუნგს მხარს ვუჭერ.
აბრაამ შმულევიჩი - არსებობს კავკასიაში ახალი ომის საშიშროება?
იბრაჰიმ იაგანოვი - ახალი ომის საშიშროება არსებობს. სამხრეთ ოსეთის მოვლენები, ვფიქრობ, ამაზე მეტყველებს. ერთადერთი მხარე, რომელთანაც შეუძლია დაიწყოს ომი ფედერალურმა ხელისუფლებამ საქართველოა. შექმნილ სიტუაციაში, კრემლს ესაჭიროება „პატარა წარმატებული ომი“ და ის შესაძლებელია სწორედ საქართველოსთან.
აბრაამ შმულევიჩი - როგორ შეიძლება დაიწყოს ომი? საქართველო საეჭვოა თავს დაესხას რუსეთს.
იბრაჰიმ იაგანოვი - ეს ტექნიკური საკითხია. ზოგიერთ რუსულ სამსახურს ამ საკითხში მდიდარი გამოცდილება აქვს და შექმნიან საბაბს განსაკუთრებული პრობლემების გარეშე. ნებისმიერი ცეცხლი იწყება პატარა ნაპერწკლისაგან, რის შემდეგაც ხანძარი სწრაფად ღვივდება.
აბრაამ შმულევიჩი - რა ხდება დღეს აფხაზეთში?
იბრაჰიმ იაგანოვი - დრეს იქ ნარინჯისფერი ციებ-ცხელებაა.
აბრაამ შმულევიჩი - აფხაზებზე ასე იმოქმედა რუსულმა და სამხრეთოსურმა პროტესტმა არჩევნების გაყალბების წინააღმდეგ?
იბრაჰიმ იაგანოვი - ეს მანდარინისა და ფორთოხლის ციებ-ცხელებაა. მანდარინი დამწიფდა, ახალი წელი კარზე მოგვადგა. ხალხი დაკავებულია საყოფაცხოვრებო საქმეებით, ხოლო ხელისუფლება ცდილობს, მკვეთრი მოძრაობები არ გააკეთოს.
აბრაამ შმულევიჩი - ისინი კმაყოფილნი არიან დამოუკიდებლობით?
იბრაჰიმ იაგანოვი - აფხაზეთი ახლა ეკონომიკურად და პოლიტიკურად დამოკიდებულია რუსეთზე. დამოუკიდებლობა დეკლარირებულია, მაგრამ რეალურად ის უბრალოდ არ არსებობს. არ არსებობს ეკონომიკური, პოლიტიკური ან სხვაგვარი დამოუკიდებლობა.
აბრაამ შმულევიჩი - ახალგაზრდობა?
იბრაჰიმ იაგანოვი - თითქმის ოცი წელი გავიდა. გაიზარდა ომისშემდგომი თაობა, მათთვის ომი - ისტორიაა. ხოლო მათი უმრავლესობა, ვინც იბრძოდა, უკვე სერიოზულ ასაკშია, ბევრიც გარდაიცვალა. მრავალი ავად არის, ხოლო სახელმწიფოს არ შეუძლია მათ სერიოზული მხარდაჭერა აღმოუჩინოს.
აბრაამ შმულევიჩი - და როგორი დამოკიდებულებაა დღეს აფხაზეთში საქართველოს მიმართ?
იბრაჰიმ იაგანოვი - ახალგაზრდობა იყურება თბილისის მხარეს. ახლა აფხაზეთის მოსახლეობას შეუძლია შეადაროს ის, რაც ხდება მარჯვნივ, სოჭის მხარეს, იმასთან, რაც ხდება მარცხნივ, ენგურის გაღმა. საქართველომ განსაზღვრა სამხრეთ ოსეთისა და აფხაზეთის სტატუსი ოკუპირებულ ტერიტორიებად. ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მცხოვრებ ხალხს აქვთ შესაბამისი შეღავათები. თანაც, აფხაზებისადმი დამოკიდებულება, რომლებიც საქართველოში ჩადიან, უკეთესია, ვიდრე დამოკიდებულება მათ მიმართ ადლერში, რუსეთის საზღვარზე.
აბრაამ შმულევიჩი - ანუ ქართველებისა და საქართველოს ხელისუფლების დამოკიდებულება აფხაზების მიმართ უკეთესია, ვიდრე რუსეთის ხელისუფლების?
იბრაჰიმ იაგანოვი - ეს ფაქტია. მე სრული პასუხისმგებლობით ვაცხადებ ამას. რუსული პოლიტიკა აფხაზეთში დიდ მარცხს განიცდის. რუსეთის მიერ აფხაზეთისთვის აღმოჩენილი მატერიალური მხარდაჭერა მიდის აფხაზი ხელმძღვანელების ჯიბეში. ძირითადი მასა ვერ გრძნობს ამ მხარდაჭერას, ის გადარჩენის პოზიციებზე დგას. ხალხისთვის კი მთავარია იცხოვროს ღირსეულად. მე დარწმუნებული ვარ, აფხაზები საბოლოოდ აირჩევენ ღირსეულ ცხოვრებას. საიდან მოვა ეს ღირსეული ცხოვრება სოჭისა თუ გალის მხრიდან, ვფიქრობ ეს დროის საკითხია.
აბრაამ შმულევიჩი - 92-93 წლებში, ომის დროს შენ ხელმძღვანელობდი ჩერქეზი მოხალისეების ბატალიონს. შემდეგ იყავი აფხაზეთის პრეზიდენტის წარმომადგენელი ყაბარდო-ბალყარეთში. იქამდე, სანამ ეს ინსტიტუტი არ გაუქმდა, რუსეთის მიერ აფხაზეთის აღიარებასა და ოფიციალური საელჩოსა და საკონსულოს გახსნასთან დაკავშირებით.
იბრაჰიმ იაგანოვი - გულწრფელად გეტყვი... ჩვენ, ვინც ვიბრძოდით, მომხდარის ანალიზს ვაკეთებთ, გამოგვაქვს გარკვეული დასკვნები. და ჩვენ საფუძვლიანად შევიცვალეთ დამოკიდებულება ამ პრობლემის მიმართ. მაგრამ მე მაქვს ერთი ბარიერი, რომელზე გადაბიჯებაც არ შემიძლია. ერთადერთი, რაც მე ძალიან მაკავებს, დაღუპული ბიჭების ხსოვნაა, რომლებიც რაღაცის სწამდათ. ეს იყო პერიოდი, როცა ჩვენ გვწამდა ამ ყველაფრის. გამომდინარე იქიდან, რომ ჩვენ ცოცხლები ვართ, პოზიციები შევიცვალეთ, მაგრამ მათ არ შეუძლიათ შეცვლა - ეს ხსოვნა ჩვენ ძალიან გვაკავებს.
აბრაამ შმულევიჩი - და რას ფიქრობდით მაშინ აფხაზეთსა და საქართველოზე?
იბრაჰიმ იაგანოვი - საქართველოს ჩვენ მაშინ პატარა იმპერიად ვთვლიდით, რუსეთის მსგავსად.
აბრაამ შმულევიჩი - და ახლა რას ფიქრობ?
იბრაჰიმ იაგანოვი - თუ საქართველოს აღმოაჩნდება ნებას აღიაროს ის ფაქტი, რაც არსებობს, ეს იქნებოდა სერიოზული ნაბიჯი ნორმალური ეკონომიკური, სოციალური და პოლიტიკური ურთიერთობების ჩამოყალიბების აფხაზეთთან. სიტუაცია ძირეულად შეცვლებოდა. ზოგიერთი ძალა, რომელიც სწორედ ამ უთანხმოებებს ეფუძნება, პოტენციალსა და ნიადაგს დაკარგავდა. საქართველოს ექნებოდა ბევრად უფრო ეფექტური და ხელსაყრელი პოზიციები, მათ შორის რუსეთთან ურთიერთობაში.
აბრაამ შმულევიჩი - საქართველოს აქ ორი პრინციპული მომენტი აქვს. პირველი - აფხაზეთის მიწა, რომელიც ისტორიულად საქართველოს ნაწილი იყო, რომელზეც ქართველები საუკუნეები ცხოვრობდნენ. მეორე - დევნილების პრობლემა - ყველაზე დიდი პრობლემა. საქართველოს ორასი ათასი დევნილი ჰყავს აფხაზეთიდან, რომლებიც იქ თაობების მანძილზე ცხოვრობდნენ, იმათი შთამომავლებიც კი, ვინც აფხაზეთში ჩავიდა საბჭოთა დროს - უკვე რამდენიმე თაობა გაიზარდა აფხაზეთში. ქართველები ფიქრობენ, და ეს მათი კონსენსუსია, ისინი უარს ვერ იტყვიან დევნილთა დაბრუნებაზე. ხოლო აფხაზები (და ოსებიც) ფიქრობენ, რომ მათ არ შეუძლიათ დევნილთა მიღება. თუ დევნილები დაბრუნდებიან, მაშინ აფხაზები კვლავ უმცირესობად იქცევიან და ყველაფერს დაკარგავენ.
იბრაჰიმ იაგანოვი - იცი რა არის გასაკვირი - აფხაზები ისედაც უმცირესობა ხდებიან. ძალიან ბევრი სომეხი ჩადის და თვით ქართველი დევნილებიც, მიუხედავად ყველა პრობლემისა, ბრუნდებიან სხვადასხვა გზით, გალის რაიონი უკვე დასახლებულია ქართველებით. იმ დევნილებში, რომლებიც თბილისში ცხოვრობენ, გაიზარდა ახალი თაობა. მათთვის აფხაზეთი ლამაზი ზღაპარია, რომელსაც უფროსები ჰყვებიან. მე არ ვფიქრობ, რომ ყველა მათგანს სურს დაბრუნება. თუმცა, გარკვეული პრეფერენციების მოპოვების შესაძლებლობებს ისინი ხელიდან არ გაუშვებენ, იმ მიზეზით, რომ სხვა შანსები მათ ჯერ არ აქვთ და ეს ნორმალური პროცესია. მიუხედავად იმისა, რომ არ არსებობს პოლიტიკური ნება აფხაზეთში ყველა დევნილის დასაბრუნებლად, ქართველების დაბრუნების პროცესი აფხაზეთში ნელ-მელა მაინც მიმდინარეობს. არაოფიციალურად, მშვიდად, წყნარად - მაგრამ მიმდინარეობს. თუ ახლა შევადარებთ აფხაზებისა და დანარჩენების რიცხოვნობას - ეჭვი მეპარება, რომ აფხაზები უმრავლესობაში იყვნენ.
აბრაამ შმულევიჩი - თქვი, რომ თქვენ, აფხაზეთის ყოფილი მოხალისეები, ახლა სხვაგვარად უყურებთ ამ ომს. ეს საერთო პოზიციაა ვეტერანებისა ყაბარდო-ბალყარეთსა და ჩერქეზეთში?
იბრაჰიმ იაგანოვი - უმრავლესობის. ვიცით, რომ ომი დამთავრდა, რომ უნდა გავაგრძელოთ ცხოვრება. მიუხედავად იმისა რა იყო, გაბოროტება და მიუღებლობა ქართული მხარის მიმართ მე არ მაქვს და ძალიან ბევრ ჩემს ამხანაგსაც არ აქვს. ისტორიულად ყაბარდოელებსა და ქართველებს ყოველთვის კეთილმეზობლური ურთიერთობები ჰქონდათ, ყოველთვის ერთმანეთს ეხმარებოდნენ. ჩვენთან ნალჩიკშიც ცხოვრობენ ქართველები და მათ ჩვენიანებად ვთვლით. მე ამით ვამაყობ, ტოლერანტობა და პატივისცემა ნებისმიერი ნაციონალობის ადამიანების მიმართ ჩვენთან ყოველთვის იყო, არის იმედი მაქვს იქნება. ამიტომ მე ორივე ხელით მხარს ვუჭერ საქართველოსთან ურთიერთობების მოწესრიგებას. სამწუხაროდ, ჩვენ, რუსეთის ფედერაციის შემადგენლობაში, იძულებულები ვართ გავითვალისწინოთ ის პირობები, რაც მათ დაგვიწესეს. ჩვენ ასევე იძულებულნი ვართ გავითვალისწინოთ, რომ ოცი წელი, ეს, პრინციპში დიდი დროა, მაგრამ იმავდროულად არც თუ დიდი. მოგონებები ჯერ ისევ ცოცხალია და უბრალოდ გადააბიჯო წარსულს და საფუძვლიანად შეცვალო დამოკიდებულება, მარტივი არ არის.
აბრაამ შმულევიჩი - მე არ ვფიქრობ, რომ საქართველო ცნობს აფხაზეთს დამოუკიდებელ სახელმწიფოს. მაგრამ ვფიქრობ შესაძლებელია ფედერაციის გარკვეული ფორმები. ქართველები, სახელმწიფო და საზოგადოებრივი მოღვაწეები არაერთგზის მეუბნებოდნენ, რომ მათ შესთავაზეს აფხაზებსა და ოსებს ყველაზე ფართო ავტონომია, საკუთარი პარლამენტი, მინისტრები ხელისუფლებაში და ა.შ როგორ ფიქრობ, არსებობს შანსი, რომ აფხაზური ხელისუფლება და აფხაზი ხალხი დათანხმდეს კონფედერაციის, ფედერაციის რაიმე ფორმას, ან საქართველოს შემადგენლობაში შესვლის ამა თუ იმ ფორმას? პირადად მე ვფიქრობ, რომ აფხაზებს აქვთ ორი გამოსავალი, ორი შესაძლებლობა. ან ამა თუ იმ ფორმით გაერთიანდნენ საქართველოსთან, უკეთესია კონფედერაციისა ან ფედერაციის საწყისებზე. ან რუსეთი მათ შთანთქავს, გადააქცევს დანამატად, როგორც ტუვას, ან უბრალოდ რუსულ გუბერნიად. აფხაზებს ეს ესმით?
იბრაჰიმ იაგანოვი - პრინციპში, მათ ეს ესმით. მე დარწმუნებული ვარ, არსებობს დიდი შანსი. მით უმეტეს, ამას აფხაზეთში გატარებული რუსული პოლიტიკა ეხმარება. თუ ყველაფერი შემდგომში ამ მიმართულებით გაგრძელდა, რუსი ჩინოვნიკების ძალისხმევით, ეს შანსი კიდევ უფრო გაიზრდება. და მე ვფიქრობ, რომ ახლო მომავალში ამგვარი შესაძლებლობა გახდება სერიოზული მსჯელობის საგანი.
აბრაამ შმულევიჩი - რომელიმე ოფიციალურ ან სამოქალაქო პირს აფხაზეთში შეუძლია ამ შესაძლებლობაზე ისაუბროს?
იბრაჰიმ იაგანოვი - იქ არის ხალხი, ვისაც, პრინციპში, ამაზე შეუძლიათ საუბარი, მაგრამ უბრალოდ შეეშინდებათ, რადგან მათ ანათემაზე გადასცემენ, იქ ახლა ეს სწრაფად ხდება.
აბრაამ შმულევიჩი - რამდად აკონტროლებენ რუსული სპეცსამსახურები სიტუაციას აფხაზეთში? საქართველოში მე არაერთგზის მოვისმინე, რომ აფხაზებს ახლა თავად არაფრის გაკეთება შეუძლიათ. როგორც კი ისინი გადადგამენ ნაბიჯს საქართველოს მიმართულებით, ამ ადამიანების ლიკვიდაცია მოხდება, ჩაერევა რუსეთის ხელისუფლება.
იბრაჰიმ იაგანოვი - სამწუხაროდ, ეს სიმართლესთან ახლოსაა. დამოუკიდებლობა აფხაზეთში დეკლარირებულია. სინამდვილეში ის ფაქტობრივად არ არსებობს.
აბრაამ შმულევიჩი - შეუძლიათ თუ არა ტექნიკურად აფხაზებს, თუ მოუნდებათ, გამართონ გარკვეული მოლაპარაკებები, რომლებიც უცნობი დარჩება რუსეთის ხელისუფლებისთვის?
იბრაჰიმ იაგანოვი - არა. არც ერთი ნაბიჯის გადადგმა დამოუკიდებლად, არავითარი მოლაპარაკებების წარმოება, თუნდაც ეკონომიკურ საკითებზე, მათ არ შეუძლიათ. ყველაფერი კონტროლდება.
აბრაამ შმულევიჩი - შესაძლებელია, თეორიულად, აფხაზების გარკვეული მასობრივი გამოსვლები რუსეთის ხელისუფლების წინააღმდეგ, თუ აფხაზური ელიტა მოინდომებს?
იბრაჰიმ იაგანოვი - არა, ჯერ-ჯერობით არა. უნიკალური ბუნების წყალობით, მოსახლეობის მასას აქვს კარგი შესაძლებლობა გადარჩეს საკუთარი რესურსებით. ამიტომ ისინი დიდხანს შეძლებენ მოთმენას. მაგრამ ეს განუკითხაობა გრძელდება და იზრდება. არსებობს წნეხი აფხაზური ხელისუფლების მხრიდანაც. ის კორუფცია, რაც რუსეთშია, იმპორტირებულია აფხაზეთშიც, ფული ხომ რუსულია. ამიტომ საუბარი გარკვეულ მასობრივ გამოსვლებზე აფხაზეთში შეუძლებელია, ნაადრევია.
