შენ ხშირად ქმნი ნამუშევრებს თანამშრომლობით, რისი მიღწევა გინდა ამით?
ჯერ ერთი, ძალიან მოსაწყენია მარტო მუშაობა ჩემთვის. და სულაც არ არის აუცილებელი, რომ ეს ადამიანები ფოტოგრაფები იყვნენ, სხვა პროფესიების წარმომადგენლებთანაც საინტერესოა მუშაობა.
ეტყობა კონტექსტებთან მუშაობა გაინტერესებს...
აუცილებლად. ნამუშევარი სხვების კონტექსტში პოულობს თავის სახეს. აი, ასე იყო ბოლოს ქარვასლის გამოფენის მაგალითზე.
თავს უფრო არტისტად წარმოიდგენ თუ ფოტოგრაფად?
ასეთი გაორება საბჭოთა კავშირის დროს იყო, როდესაც ცალკე იყვნენ ფოტოგრაფები და ცალკე მხატვრები. მე ყოველთვის ვამბობ, რომ ეს კარლო კაჭარავას და მამუკა ცეცხლაძის დამსახურებაა, როდესაც მათ შემომთავაზეს ერთად გაგვეკეთებინა რამე. თუმცა სურვილი, რომ რასაც ვაკეთებდი, არტი ყოფილიყო, ყოველთვის მქონდა.
და ზოგჯერ ფოტოებში ნახატებსაც ამატებ ხოლმე...
მარტო ნახატებს კი არ ვამატებ, ცალკე ნახატებს და ობიექტებსაც ვაკეთებ.
ვიდეო-არტი თუ გაგიკეთებია როდისმე?
არასოდეს, ეს არ არის ჩემი ინტერესის საგანი და სრულიად სხვა სფეროა. ის არ არის დაკავშირებული მაინცდამაინც ფოტოგრაფიასთან და ისედაც არ მაქვს მოთხოვნილება, რომ ამ სფეროში ვიმუშაო. ობიექტების გაკეთება უფრო მიმზიდველია ჩემთვის.
შენ თხრობითი ნამუშევრები გაქვს, სხვადასხვა თემაზე შექმნილი სერიები თითქოს რაღაც ისტორიებს გვიყვებიან. რაზე მუშაობ ამჟამად?
კი, ნამდვილად, ჩემი ფოტოგრაფია არ არის მომენტალური ან მგრძნობელობითი ფოტოგრაფია. ახლა ვმუშაობ გენეტიკური მეხსიერების თემაზე. ვაპირებ ღორების პორტრეტების გაკეთებას, რომლებიც გლამურული იქნება. ეს იქნება ნამდვილი პორტრეტები და არა უბრალოდ ღორი გადაღებული. მერე კომპიუტერულად მაკიაჟი გაუკეთდება ამ პორტრეტებს. უცხოეთის პრიალა ჟურნალებს თუ გადაავლებ თვალს, შეამჩნევ, რომ დღეს გლამურულობა უკან იხევს და ადამიანი წარმოდგენილია ისეთი, როგორიც ის არის. ჩვენთან კი ეს პირიქითაა, გლამური აქ ახლა შემოდის.
მოდელებთან თუ გაინტერესებს მუშაობა?
არანაირად. მხოლოდ ფინანსური დაინტერესება თუ იქნება. თავიდან, როცა ჩვენთან ეს შემოსვლას იწყებდა და ახალი იყო, შეიძლება რაღაც მომენტში მქონდა ინტერესი, რომ გამეკეთებინა ისე, როგორც ეს კეთდება. როგორც კი ეს შევძელი, ყოველგვარი ინტერესი დავკარგე.
რას იტყოდი ფოტოგრაფიის ენასთან და მასალასთან მუშაობაზე?
ასეთი სამუშაო ჩემთვის უფრო ადრე იყო დამახასიათებელი, სანამ ციფრული ფოტოგრაფია შემოვიდოდა. განათლებით ქიმიკოსი ვარ და ამან მომცა საშუალება, რომ ბევრი ექსპერიმენტი გამეკეთებინა, მომეძებნა, თუ როგორ შეიძლება ტექნიკური მომენტი ვიზუალურობაში გადავიდეს. მე დღესაც მირჩევნია იმ ფოტოქაღალდზე დავბეჭდო ფოტოები, თუნდაც ძველი იყოს და გაფუჭებული.
ეს ქაღალდი დღეს კიდევ არსებობს?
მოძებნა სჭირდება. ჩემს ძველ ნამუშევრებს ახალ ციფრულ ბეჭდვაში ვერ აღვიქვამ. თუ ვბეჭდავ, ისევ იმ ძველ ქაღალდზე ვბეჭდავ. მე ჯერ კიდევ მაქვს ეს ლაბორატორია. ქიმიასთან დაკავშირებით ძალიან საინტერესო ლექცია ჰქონდა იან ჯეფრის 2007 წელს “ფოტოგრაფია და ალქიმია”. სამწუხაროა, რომ არავინ ჩაიწერა. იმასთან პირველად მივხვდი, რომ ფოტოგრაფია უფრო ალქიმიაა, ფილოსოფიაა, ვიდრე ქიმია. ეს არის ფილოსოფიასთან, როგორც ნივთიერებებთან შეხება.
სად ჩატარდა ეს ლექცია?
სამხატვრო აკადემიაში. მეორე ლექციაც ჰქონდა “ფოტოგრაფია და პოსტმოდერნიზმი”.
შენს თავს პოსტმოდერნისტად განიხილავ?
დიახ, მაგრამ ისე არ ყოფილა, რომ მე გადავწყვიტე, მოდი ახლა პოსტმოდერნისტი ვიქნები ან მოდერნისტი-მეთქი. ეს ალბათ დროსთან კავშირში იყო და თავისთავად მოხდა. მე დავიწყე მუშაობა 80-იანი წლების დასაწყისში და ეს გააზრებული არ მქონია. ერთხელ ლადო ფოჩხუამ თქვა ჩემზე, ეს არის ნამდვილი პოსტმოდერნისტი საქართველოშიო. ჩემთვის ეს მაშინ ნამდვილი სიურპრიზი იყო – ვიღაც ამას ასე ხედავდა.
ალბათ, ისევ ციტირებების, ჯგუფებთან მუშაობის, ისტორიების, ნარატივების, ტექსტების გამო?
დიახ, თითქმის ყველა ჩემი ნამუშევარი ციტირებებისგან შედგება, უფრო მეტიც, ერთ-ერთ ბოლო სერიას ჰქვია “ვიპარავთ მაგრიტს”, ანუ პლაგიატის, მოპარვის მომენტიც ძალიან საინტერესოა ჩემთვის.
და კიდევ ტექსტობრივი, ნარატიული ნამუშევრებიც ნიშანდობლივია. პირველი სერიაც ხომ ტექსტობრივი იყო, “ულისე”?
მანამდე კიდევ იყო ერთი სერია, “მკვდარი ქალაქი”, რომელიც დაიკარგა, თუმცა სადღაც ყოფილა გამოფენილი. აქ ტექსტები არ იყო, მაგრამ იყო სიტყვები. ამის მერე იყო “ულისე”, 1989-90 წელს.
ყველაფერი ეს, როგორც შენ თქვი, მართლაც კავშირშია ფოტოგრაფიასთან, როგორც შესწავლასთან. მეორე მხრივ, უნდა არსებობდეს ვუაიერისტული, თვალთვალის მომენტიც, როგორიცაა ეროტიკული ელემენტი ფოტოგრაფიაში.
დიახ, ნამდვილად მაქვს ინტერესი ეროტიკული ხელოვნებისადმი. ის სფეროა, რომელსაც რატომღაც ადამიანებმა ტაბუ დაადეს ისტორიის მანძილზე. ასე ოდესღაც მოხდა. არ არსებობს კულტურა, სადაც ეს არ არის, მაგრამ დღეს ბევრი რამე დაკარგულია.
ეროტიკის მოწინააღმდეგეებს ის არგუმენტი აქვთ, რომ ეროტიკული ხელოვნება იწვევს სექსუალურ სტიმულირებას და არა სხვა გრძნობების აღძვრას მაყურებელში.
ჭამის აღწერა არ იწვევს შესაბამისი ინსტინქტის სტიმულირებას?! ყველაფერი იწვევს რაღაცის სტიმულირებას. ეს თემა ყოველთვის არსებობდა და იარსებებს, როგორც არ უნდა იყოს ის აკრძალული.
ჩვენ ამით თავისუფლების თემას ვეხებით. რა მიგაჩნია თავისუფლებად ხელოვნებაში და, საერთოდ, რა შეიძლება ხელს უშლიდეს თავისუფლებას?
თავისუფლებას არაფერი არ უშლის ხელს. თუ შენ შეძლებ, შენს თავში განთავისუფლდე, ამისთვის სულაც არ არის საჭირო, რომ ეს სხვას დაანახო. ეს არის ყველაზე მაგარი თავისუფლება, როცა სხვა ვერც კი ხვდება ამას. სხვის დასანახად თავისუფლებას ღირებულება არა აქვს.
შეიძლება სნაპშოტები, უბრალო, ყოველდღიური სურათები გამოიყენო ნამუშევარში?
რა თქმა უნდა. თუ მას უკან რაღაც უდგას, სხვისი გადაღებული ფოტოების გამოყენებაც კი შეიძლება.
რა არის ის, რაც უკან დგას?
პიროვნება და იდეა, ეს არის გადამწყვეტი.
თანამედროვე ტექნიკაში, ციფრულ ფოტოგრაფიაში ნუთუ არ შეიძლება ენაზე, მასალაზე მუშაობა?
როგორ არა. მაგრამ თუ შენ გგონია, რომ ფოტოშოპით ან ნებისმიერი ტრანსფორმაციით, რაიმე მნიშვნელოვანს შექმნი, ეს დიდი შეცდომაა. ტექნიკა ატყუებს ადამიანს, მას ჰგონია, რომ რაღაცას აკეთებს.
რა ჯდება ერთი ალბომის გამოცემა, ვთქვათ, შენი რომელიმე სერიის, რომლებიც ნარატიულია და წიგნის ფორმითაც შეიძლება საინტერესო იყოს.
ალბათ, 7000 დოლარი. ეს შავ-თეთრ ბეჭდვაზეა ლაპარაკი, ფერადი გაცილებით ძვირი იქნება. აქ ასეთი გამომცემლობები ჯერ არ გვაქვს, რომლებიც ფოტოგრაფიაზე იქნება ორიენტირებული. შეიძლება ტურისტული დანიშნულების ალბომები იბეჭდება, მაგრამ, სხვა მხრივ, აქ ასეთი ბაზარი არ არის.
