არტისტერიუმი 2011

მეოთხედ არტისტერიუმზე

თბილისი თანამედროვე ხელოვნების საერთაშორისო გამოფენას – არტისტერიუმს – მასპინძლობს. ღონისძიება, რომელიც 2008 წელს დაფუძნდა და წელს უკვე მეოთხედ ტარდება, ქართველ და უცხოელ ხელოვანთა ექსპოზიციებს, დისკუსიებს, მრავალფეროვან საგანმანათლებლო და კულტურულ პროგრამებს აერთიანებს. გამოფენის მიზანი თანამედროვე ხელოვნებაში მიმდინარე პროცესების საზოგადოებისთვის გაცნობა და ხელოვნების მსოფლიო რუკაზე საქართველოს წარმოჩენაა. პროექტის ორგანიზატორი არტისტერიუმის ასოციაციაა, მხარდამჭერი საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტრო, მთავარი სპონსორი კი ამერიკის შეერთებული შტატების საელჩო. 

წლევანდელ არტისტერიუმში 18 ქვეყანა და 80-ზე მეტი არტისტი მონაწილეობს. გამოფენის თემაა „თავისუფალი ვარდნა”. არტისტერიუმი 2011-ის კურატორის, მაგდა გურულის განმარტებით, გამოფენაში მონაწილე ხელოვანებს სივრცესა და დროში შეუზღუდავი მოძრაობის უნიკალური შანსი ეძლევათ. ისინი თავისუფალნი არიან რაიმე სახის ემოციური, ინტელექტუალური ან თემატური დირექტივებისგან. სხვა სიტყვებით, ხელოვანს სრული თავისუფლება აქვს აირჩიოს თემა, გამოხატოს საკუთარი ინტერესი და დამოკიდებულება იმ ადგილისადმი, სადაც ნამუშევარი უნდა წარადგინოს, სადაც ცხოვრობს და მუშაობს. ტერმინი „თავისუფალი ვარდნა” იმ სიტუაციის მსგავსია, როდესაც შორდები „დედა ხომალდს” და საკუთარ თავს უკიდეგანო სივრცეში აღმოაჩენ გადარჩენისთვის აუცილებელი ინსტრუქციის გარეშე. როდესაც არტ-ინსტიტუციონალურ „ზეცას” მოწყვეტილი, დედამიწაზე დასაშვებად, იძულებული ხარ აღმოაჩინო საკუთარი, უნიკალური „გრავიტაციული” შთაგონება. 

არტისტერიუმი ამერიკელმა ხელოვანებმა ენ ელიზაბეთ მურმა და ელიზაბეთ უაითმა გახსნეს. მათ აბრეშუმის სახელმწიფო მუზეუმში ვიდეოპროექციები „გასახდელი” და „სამოსი” წარმოადგინეს. პირველი ნამუშევარი ტანსაცმლისადმი პიროვნების სოციალურ და ფსიქოლოგიურ კავშირს იძიებს და ადამიანის ჭეშმარიტ ბუნებასა და მის გარეგნობას შორის სხვაობას უსვამს ხაზს. ავტორთა აზრით, თანამედროვე სამყაროში ქალის სხეული განიხილება ტერიტორიად, რომელზეც მისი სოციალური სტატუსი, პიროვნულობა და მორალური მახასიათებლები აისახება. სწორედ მსგავსი მიდგომა განაპირობებს ქალების მცდელობას წარმოაჩინონ თავი არა იმად, რაც სინამდვილეში არიან, არამედ ისე, როგორც სურთ აღიქმებოდნენ გარშემომყოფთა მიერ. ერთსაათიანი ქრონომეტრაჟის მქონე მეორე ვიდეოში ნაჩვენებია თავად მისი ავტორი, რომელიც არღვევს და ნაწილებად შლის ორ ცალ ჯინსის შარვალს. „სამოსი” ლაიფციგის ტექსტილის ფაბრიკაშია გადაღებული. აღმოსავლეთ გერმანიის ამ ერთ დროს უდიდესმა საწარმომ ბერლინის კედლის დანგრევის შემდეგ ფუნქციონირება შეწყვიტა, თანამშრომლები სამსახურიდან დაითხოვა და კარი ხელოვანებს და გალერეებს გაუხსნა. ჯინსებს და მაისურებს კი გერმანელებისთვის, დღეს, ძალზედ რთულ სამუშაო პირობებში, კამბოჯელი ქალები კერავენ. ეს ნამუშევარი ერთგვარი მედიტაციაა კაპიტალიზმზე, ერთიანობაზე, დანაკარგებსა და გამძლეობაზე.

ევროპის სახლში წარმოდგენილი პოლონელ ხელოვანთა ექსპოზიციის მთავარი თემა ამ ქვეყანაში სოციალური სტრუქტურის გარდაქმნით განპირობებული სოციალური, პოლიტიკური და კულტურული სისტემების დესტაბილიზაცია გახლდათ. გამოფენის სახელწოდება „განმეორებადი დისფუნქცია” იმ პროცესზე მინიშნებაა, რომელიც თავს იჩენს დემოკრატიულ სისტემაში, სადაც ერთ დარღვევას სხვა ძნელად განსაჭვრეტი უარყოფითი ცვლილებები სდევს თან. გამოფენაზე წარმოდგენილია ანა ბაუმგართის, ოსკარ დავიცკის, ზბიგნიევ  ლიბერას, აგატა მიხოვსკას, იანეკ სიმონის, იზა ტარასევიჩის და სხვა ავტორთა ნამუშევრები. ისინი უკანასკნელი ოცი წლის განმავლობაში, გარდაქმნის პერიოდში შექმნეს. ეს საშუალებას გვაძლევს თვალი ვადევნოთ იმას, თუ როგორი იყო პოლონელ ხელოვანთა კომენტარი დემოკრატიის ჩამოყალიბების პროცესზე და როგორ იცვლებოდა ხელოვნების ენა.

სამხატვრო აკადემიის საგამოფენო დარბაზში მისულ დამთვალიერებლებს ვალიელი მხატვრების ექსპოზიციის ხილვა შეუძლიათ. იქ წარმოდგენილი ანტონია დიუჰარსტის ნამუშევარი – „მომეცი თავშესაფარი” – XVIII-XIX საუკუნეების უელსის ისტორიას ეხმაურება, როდესაც მიწათმფლობელთა მიერ მიწების უკანონოდ მიტაცებამ ადგილობრივი მოსახლეობა მძიმე მდგომარეობაში ჩააგდო. სწორედ ამ დროს გაჩნდა „ტაი უნო” („ერთი ღამის სახლები”). თუ სახლი ერთ ღამეში, მზის ჩასვლიდან მზის ამოსვლამდე აშენდებოდა და გამთენიისას საკვამურიდან კვამლი ამოვიდოდა, ის ამშენებლის საკუთრება ხდებოდა იმ ზომის მიწის ნაკვეთით, რომლის ნებისმიერი კუთხიდან ნასროლი ჩაქუჩიც სახლს მოხვდებოდა. მსგავსი ნაგებობები უელსში დღემდეა შემორჩენილი. სწორედ მათი მცირე ზომის მაკეტები, „ტაი უნოს” თანამედროვე ეკვივალენტები, გამოფინა მხატვარმა არტისტერიუმზე.  

ლიტერატურის მუზეუმში იაპონელმა ხელოვანმა მასარუ ივაიმ საკუთარი პროექტის „დიდი დასუფთავება” ფარგლებში ვიდეონამუშევარი „დიდი დასუფთავება – თბილისი, ქართული ცეკვა” წარმოადგინა. ივაიმ ეს ვიდეო საქართველოში ჩამოსვლის შემდეგ გადაიღო. ეკრანზე გამოსახულია გოგონა, რომელიც ცოცხით ხელში ცეკვავს და, პარალელურად, თბილისის ქუჩებს ასუფთავებს. მასარუ ივაის მიერ არტისტერიუმის სტუმრებისთვის შეთავაზებული მეორე ნამუშევარიც „დიდი დასუფთავების” ნაწილია და „გალაქტიკის რეცხვა” ეწოდება. ამ ვიდეოში ავტორი რეცხავს ყველაფერს, ისეთ ნივთებსაც კი, რომლებიც ჩვეულებრივ არ ირეცხება, მაგალითად – წიგნს. საგამოფენო დარბაზში, ვიდეოპროექციების გარდა, ივაის მიერ ლიტერატურის მუზეუმში ნაპოვნი დამტვერილი სკულპტურებიც განთავსდა. ისინი ექსპოზიციის გახსნისას მხატვარმა საგულდაგულოდ გაწმინდა. ამ საქციელით გაკვირვებულ მაყურებლებს კი ძენ-ბუდისტური სიმშვიდით უპასუხა – „ვწმენდ იმიტომ, რომ ჭუჭყიანია”. 

ლიტერატურის მუზეუმშივე წარმოდგენილია კიდევ ერთი იაპონელი მხატვრის, ჯუნიშირო იშიის ინსტალაცია „ბნელი ოთახი”. ნამუშევარი ფუკუშიმას ატომურ ელექტროსადგურზე მომხდარ ავარიას ეხმაურება და ავტორის ემოციებს გამოხატავს. ნამუშევარი ბნელი ოთახის შუაგულში დაბალი შუქით განათებულ მაგიდას წარმოადგენს. მასთან მიახლოებისას ქართულ ენაზე დაწერილი სამი სიტყვის წაკითხვაა შესაძლებელი – „სინათლის ქვეშაც არაფერია”. მაგიდასთან ახლოს კი ხისგან დამზადებული ლამაზი ყვავილი დგას.  

არტისტერიუმის ფარგლებში, ხელოვნების მოყვარულებს კიდევ მრავალი საინტერესო ექსპოზიციის ხილვის შესაძლებლობა მიეცემათ. თანამედროვე ხელოვნების გამოფენა 12 ნოემბრამდე გაგრძელდება.  

სტატია მომზადებულია არტისტერიუმის ასოციაციის მიერ მოწოდებული მასალების საფუძველზე

კომენტარები