“შეთქმულების თეორიების მოფიქრება ქართველების საყვარელი სპორტია, მაგრამ ამას ნოყიერ ნიადაგს ინფორმაციის ნაკლებობაც უქმნის”, – უთხრა ტაბულას შეერთებული შტატების ელჩმა, მისი საქართველოში ყოფნის ერთი წლის თავზე – 2010 წლის ნოემბერში. მაშინ ის იმაზეც საუბრობდა, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია, პოლიტიკური პარტია სხვისი კრიტიკის გარდა, გეგმასაც გვთავაზობდეს, ხოლო შემდეგ მას ასაბუთებდეს. გვარწმუნებდა, რომ გადატვირთვის პოლიტიკას საქართველოს ინტერესები არ შეეწირებოდა.
რამდენიმე კვირაში ჯონ ბასს საქართველოში ელჩობის ვადა ეწურება. იმაზე, თუ რა არის საქართველოს გამოწვევები დღეს და როგორ განვითარდა ბოლო წლების განმავლობაში ორი ქვეყნის ურთიერთობა, მიმავალი ელჩი ტაბულას ესაუბრა.
შეგიძლიათ მოკლედ აღწეროთ რა მოხდა საქართველოსა და ამერიკას შორის გასული სამი წლის განმავლობაში?
მოხარული ვარ, რომ ამ თემაზე საუბრის შესაძლებლობა მომეცა. მართალია, ჩემი ოფიციალური ვადა დასასრულს უახლოვდება, მაგრამ ეს ინტერესს საქართველოში მიმდინარე პროცესების მიმართ არ გამინელებს. ვიმედოვნებ, დავბრუნდები კიდეც.
ვფიქრობ, ამ სამ წელიწადში ჩვენი ურთიერთობა კიდევ უფრო გაძლიერდა და გაღრმავდა – იქნება ეს თავდაცვის სფეროში თანამშრომლობა, დახმარების პროგრამები, თუ ქართული პროდუქციის ექსპორტის წახალისება შეერთებულ შტატებში. უნდა ითქვას, რომ ეს უკანასკნელი უჩვეულო მოვლენაა. როგორც წესი, შეერთებული შტატების მთავრობა თავის ექსპორტს ახალისებს სხვა ქვეყნებში და არა პირიქით.
იმ ფაქტმა, რომ წელს საქართველოსა და შეერთებული შტატების ურთიერთობის 20 წლისთავი აღვნიშნეთ, შესაძლებლობა მოგვცა, დაგვენახა, რომ ეს არის თანამშრომლობა არა მხოლოდ ორ ხელისუფლებას, არამედ ორ საზოგადოებას შორის, უპირველესად საგანმანათლებლო პროგრამების მეშვეობით.
ვფიქრობ, დღეს ჩვენი ურთიერთობა ძალიან კარგ ფორმაშია და ნოყიერ ნიადაგს ქმნის მისი კიდევ უფრო გაღრმავებისთვის.
რა განსხვავებაა შეერთებული შტატების წინა და ამჟამინდელი ადმინისტრაციების მიდგომებს შორის საქართველოს მიმართ? რამდენად ფუნდამენტურია ეს განსხვავება, თუ არის?
განსხვავებას ვერ ვხედავ. ამაზე ჩვენ ვისაუბრეთ მაშინ, როდესაც ახალი ჩამოსული ვიყავი. მაშინ, შიში იმასთან დაკავშირებით, თუ რა შედეგს მოუტანდა საქართველოს რუსეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის დაწყებული გადატვირთვის პოლიტიკა, ძალიან ძლიერი იყო. ბევრი მიიჩნევდა, რომ ამ პოლიტიკას შეეწირებოდა საქართველოს ინტერესი – თავად განესაზღვრა საკუთარი მომავალი.
ვფიქრობ, გასულმა სამმა წელიწადმა დაადასტურა, რომ ეს შიში უსაფუძვლოა. საქართველოთი არავის უვაჭრია. გადატვირთვის პოლიტიკის ფარგლებში შეერთებული შტატები შეეცადა რუსეთთან მხოლოდ იმ საკითხებზე ეთანამშრომლა, სადაც მის მთავრობასთან საერთო ენის გამონახვა მნიშვნელოვანი და შესაძლებელი იყო. მაგრამ, ამავდროულად, ჩვენ პრინციპებისთვის არ გვიღალატია და ძალიან მწვავედაც გვიკამათია. ხანდახან საჯაროდ, უფრო ხშირად დახურულ კარს მიღმა. მათ შორის, საქართველოს საკითხზეც.
ჩვენ კვლავინდებურად ვცდილობთ გადატვირთვის პოლიტიკის ფილოსოფიას არ ვუღალატოთ და ვითანამშრომლოთ რუსეთის ხელისუფლებასთან იმ საკითხებზე, რაც როგორც ჩვენი, ისე რუსეთის ინტერესებში შედის. მაგრამ, ამავდროულად, არ ვერიდებით უთანხმოების ხაზგასმას ან პოზიციის გამოხატვას. ვფიქრობ, ეს კარგად გამოჩნდა შეერთებული შტატების ადმინისტრაციის საჯარო კომუნიკაციაში რუსეთში ჩატარებული არჩევნების თაობაზე. განსაკუთრებით, ჰილარი კლინტონის განცხადებაა აღსანიშნავი.
რამდენიმე კვირის წინ, ვაშინგტონში, ატლანტიკურ საბჭოში გამოსვლისას თქვით, რომ საქართველოს მთავარი გამოწვევა არის ის, თუ რამდენად შეძლებს ეს ქვეყანა ერთდროულად ეკონომიკის მოდერნიზაციას და დემოკრატიული კულტურის დამკვიდრებას. ვფიქრობ, ეს საკამათოც არაა. მაგრამ ხომ არ გახსენდებათ ობიექტური მიზეზი, ქვეყნის შიგნით, ან ქვეყნის გარეთ, რაც ამ პროცესის წარმართვას უშლის ხელს?
ვგულისხმობდი იმას, რომ საქართველოში და არა მარტო აქ, არამედ ყველგან, სადაც ინფრასტრუქტურის მოდერნიზაციის, ეკონომიკის განვითარების, უმუშევრობის შემცირების პრობლემა დგას, ხელისუფლება ცდილობს პროგრესი პირველ რიგში იმ სფეროში აჩვენოს, რაც მოქალაქეებს ყველაზე მეტად აწუხებთ. ამომრჩევლისგან ამგვარი წნეხის პირობებში, ხშირად ძნელია ცდუნებას გაუძლო და არ თქვა, რომ პარლამენტში ხანგრძლივი დებატებისთვის არ გვცალია და სწრაფად უნდა ვიმოძრაოთ; რომ არ გვაქვს დრო, თითოეული საკითხის უარყოფით და დადებით მხარეებზე ბევრი ვიმსჯელოთ და დისკუსიაში საზოგადოება ჩავრთოთ.
მე ვცდილობდი, მეთქვა, რომ ამგვარი მიდგომა დემოკრატიული ინსტიტუტების განვითარების პროცესს აფერხებს. საქართველოში, და არა მხოლოდ აქ, ბევრი მიიჩნევს, რომ ხელისუფლება მათ მართავს და არა პირიქით – რომ ისინი მონაწილეობენ მართვაში.
ვფიქრობ, გარდა იმ გამოწვევების დაძლევისა, რასაც ამ რეგიონში ცხოვრება გიქმნით, სამომავლოდ, მნიშვნელოვანია გაიზარდოს იმ მოქალაქეთა ხვედრითი წილი, რომლებიც თავიანთ თავს ქვეყნის მართვის პროცესის თანამონაწილედ მიიჩნევენ ყოველდღიურად და არა მხოლოდ არჩევნების დღეს. ეს აუცილებელია ქართული სახელმწიფოს წარმატებისთვის.
რა როლი აქვს საქართველოს უსაფრთხოებასთან დაკავშირებულ პრობლემას ქვეყნის დემოკრატიზაციის პროცესში?
ჩემი აზრით, ეჭვგარეშეა, რომ მუდმივი საფრთხის შეგრძნება აფერხებს განვითარებას. შეშინებული ადამიანი კარგ გადაწყვეტილებას ვერ მიიღებს. რთულია ობიექტურად აღიქვა რეალობა, სწორად შეაფასო ამა თუ იმ თემის დადებითი და უარყოფითი მხარეები, განსაზღვრო შედეგი – როცა გეშინია. სიტუაციის ზედმეტ დრამატიზებას არ ვახდენ, მაგრამ ცხადია, რომ ხალხი კონფლიქტის განახლებას უფრთხის და ტერიტორიების სტატუსის საკითხი აშფოთებს. ეს კი, თავის მხრივ, ხელს უშლის ქვეყნის წინსვლის გზაზე მდგარი გამოწვევების განსაზღვრისა და გადაჭრის პროცესს.
სწორედ ამიტომ, ვფიქრობ მნიშვნელოვანია, რომ როგორც ხელისუფლება, ისე მედია და ყველა სხვა აქტორი, ვინც ამ თემაზე საჯარო დისკუსიებში მონაწილეობს, რიტორიკამ არ გაიტაცოს და თითოეული შემთხვევა ობიექტურად გააანალიზოს, განსაკუთრებული ყურადღება მიაქციოს იმას, თუ რა გავლენას მოახდენს ეს არსებულ სიტუაციაზე.
თქვენ სწორად აღნიშნეთ, რომ ხშირად ხელისუფლება საკმარის დროს არ უთმობს ამა თუ იმ საკითხის საჯარო განხილვას. ამასთან დაკავშირებით, ერთი წლის წინანდელი შემთხვევა მინდა გავიხსენო, როდესაც პარლამენტმა რელიგიური უმცირესობების სტატუსის საკითხი გადაწყვიტა. მაშინ, ხელისუფლების მიმართ გამოთქმული ერთ-ერთი საყვედური სწორედ ეს იყო – საკმარისი დრო არ დაეთმო საკითხის საჯარო განხილვას. თუმცა რთული მისახვედრი არ ყოფილა, რომ მეტ დროს ოპონენტები ქართული საზოგადოების, ამ შემთხვევაში, არცთუ ისე ლიბერალური განწყობის კონსოლიდაციისა და ამ სასარგებლო ინიციატივის დასაბლოკად გამოიყენებდნენ. ასეთ შემთხვევებში, სწრაფი გადაწყვეტილების მიღების გარდა, რა გზას ხედავთ?
ეს ძალიან კარგი კითხვაა. სწორი მაგალითია იმის შესამჩნევად, რომ ხანდახან, იდეალურ პროცესსა და კეთილ მიზანს შორის კონფლიქტი წარმოიქმნება. როგორც მაშინ აღვნიშნე და კიდევ გავიმეორებ, ამ საკანონმდებლო ცვლილებების მიღება ძალიან მნიშვნელოვანი და კონსტრუქციული ნაბიჯი იყო იმ კონფესიების ლეგიტიმურობის აღიარების მიმართულებით, რომელსაც ამ ქვეყნის ბევრი მოქალაქე წარმოადგენს.
ვფიქრობ, რთულია პროცესი ისე წარმართო, რომ ლეგიტიმური საჯარო დისკუსია უზრუნველყო და ისიც მოახერხო, რომ სიტუაცია არ გამწვავდეს და ძალადობას არ შეექმნას ნიადაგი. ჩემი აზრით, ეს ქართული დემოკრატიული კულტურის ევოლუციამ უნდა მოიტანოს. მგონია, რომ კულტურის ევოლუციის შედეგად ამა თუ იმ საკანონმდებლო ცვლილების ან, ზოგადად, პოლიტიკის მიმართულებაზე დისკუსიისას, ოპონენტები გააცნობიერებენ თავიანთ ვალდებულებას, პატივი სცენ მოწინააღმდეგის აზრს, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მას არ იზიარებენ და ძალადობისკენ არავის მოუწოდონ.
კიდევ ერთი კარგი მაგალითია ცოტა ხნის წინ განვითარებული მოვლენები გეი აქტივისტთა ღონისძიებასთან დაკავშირებით – შენ შეიძლება არ დაეთანხმო იმ ადამიანებს, რომლებიც თავიანთი უფლებების ადვოკატირების მიზნით ქუჩაში გამოდიან, მიუხედავად მათი სექსუალური ორიენტაციისა, მაგრამ ჩემი და, ზოგადად, ჩვენი [ამერიკული] გადმოსახედიდან, ყოვლად დაუშვებელია ძალადობისკენ მოწოდება, მათი გამოხატვის უფლების ჩახშობა, ან ნებისმიერი სხვა უფლების შეზღუდვა, რაც საზოგადოების ყველა სრულუფლებიან წევრს აქვს.
თქვენს შეკითხვას რომ დავუბრუნდე – სად არის ბალანსი? ვფიქრობ, ეს თავად საკითხზეა დამოკიდებული. მე იმედი გამიცრუა საზოგადოების ზოგიერთმა წარმომადგენელმა, რომელმაც ამ დემოკრატიული ნაბიჯის ფართო შეფასებას ამჯობინა, ყურადღება მხოლოდ იმ დეტალზე გაემახვილებინა, თუ როგორ მიიღო პარლამენტმა ეს საკანონმდებლო ცვლილება.
ამერიკაში ამაზე დღესაც დავობენ. ბევრი ფიქრობს, რომ პოლიტიკური კამპანიის დაფინანსება სიტყვის თავისუფლების ნაწილია. ასე გადაწყვიტა ჩვენმა უმაღლესმა სასამართლომაც. ბევრი სასამართლოს გადაწყვეტილებას არ ეთანხმება და ამტკიცებს, რომ დაურეგულირებელ ფინანსებს ძირგამომთხრელი ეფექტი აქვს პოლიტიკურ დებატზე.
მე მიმაჩნია, რომ ეს საკითხი ყველა საზოგადოებამ თავად უნდა გადაწყვიტოს კონტექსტის გათვალისწინებით. ამავდროულად, ვფიქრობ, მთავრობა უფლებამოსილია იზრუნოს იმაზე, რომ რომელიმე ინდივიდმა, ორგანიზაციამ ან ხალხის მცირე ჯგუფმა დისპროპორციულად დიდი გავლენა არ იქონიოს პოლიტიკურ პროცესსა და არჩევნების შედეგზე, მხოლოდ მისი საბანკო ანგარიშის მოცულობის წყალობით.
საქართველოს შემთხვევაში, ვფიქრობ, მთავარი სირთულე ისაა, რომ სრულიად განსხვავებული სისტემიდან, დღევანდელ, საკმაოდ მკაცრად რეგულირებულ სისტემაზე გადახვედით ძალიან სწრაფად. ამიტომ მნიშვნელოვანია, ახალი სისტემა ისე დაინერგოს და განხორციელდეს, რომ ის პოლიტიკური პროცესის უსამართლო და დისპროპორციული შეზღუდვის იარაღად არ იქცეს კონკრეტული პოლიტიკური ორგანიზაციის წინააღმდეგ და არ ჩააბეტონოს ის უპირატესობები, რაც ისედაც გააჩნია მმართველ პარტიას.
ატლანტიკურ საბჭოში თქვენს გამოსვლას დავუბრუნდები. იქ აღნიშნეთ, რომ საქართველოში ვიღაცის მოსაზრებების და რწმენის მისტიფიცირება უფრო მიღებულია, ვიდრე ფაქტებზე დამყარებული დისკუსია. შეგიძლიათ განავრცოთ?
ეს დიდი ხანია მაფიქრებს. ხშირად მისაუბრია როგორც თქვენთან, ისე სხვებთან ჟურნალისტების, მედიის და, ზოგადად, იმ დისკუსიის ხარისხზე, რაზეც ქართულ საზოგადოებას მიუწვდება ხელი მედიის საშუალებით. მანცვიფრებს, თუ რამდენად აღემატება მოსაზრებების რაოდენობა ფაქტებს. ძალიან მცირე ფაქტობრივ გარემოებებზე დაყრდნობით უამრავი მკაცრი შეფასება კეთდება. ვფიქრობ, მოქალაქეებს არ მიეწოდებათ საკმარისი ფაქტობრივი მასალა იმისთვის, რომ დასკვნები თავად გამოიტანონ.
როდესაც ატლანტიკურ საბჭოში ამ თემაზე ვისაუბრე, გარკვეულწილად ვეხმაურებოდი იმ ადამიანებს, როგორც მთავრობაში, ისე მის გარეთ, რომელთაც არაერთხელ გამოუთქვამთ ჩემთან მოსაზრება, რომ საქართველოს საგანმანათლებლო სისტემის მთავარი გამოწვევა კონკურენტუნარიანი მოქალაქეების გაზრდაა გლობალური ეკონომიკის პირობებში. ამისთვის მათ კრიტიკული აზროვნება უნდა განუვითარდეთ. ადამიანები დასკვნამდე ფაქტების ანალიზის შედეგად უნდა მივიდნენ და არა ყურმოკრულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით.
მისტიფიცირებაზე რადგან ვსაუბრობთ, ერთ უცნაურ შეკითხვას დაგისვამთ – ამერიკას და მის ელჩებს საზოგადოების რაღაც ჯგუფი ყოვლისშემძლე მბრძანებლებად წარმოაჩენს ხოლმე. მუდმივად გვესმის, რომ რევოლუცია საქართველოში ამერიკამ მოაწყო, რომ მან მოიყვანა სააკაშვილი და მანვე უნდა წაიყვანოს. ხუმრობის გარეშე რომ ვთქვა, უამრავ ადამიანს, მათ შორის პოლიტიკოსს, ჰგონია, რომ საქართველოში რაც ხდება, ის ამერიკაში წყდება. ბუნებრივია, ეს ხმები თქვენამდეც აღწევს. რას ფიქრობთ ხოლმე ამ დროს?
ვფიქრობ, ეს საქართველოს ხანგრძლივი ისტორიის გამოძახილია. იმის გამო, რომ ქვეყანა ხშირად იყო დაპყრობილი, მისი ბედი სხვაგან წყდებოდა. ალბათ ამიტომაა, რომ ბევრი ადამიანი ასე ფიქრობს.
ცხადია, რომ საქართველოსა და ამერიკის ურთიერთობა რადიკალურად განსხვავდება ყველა იმ ქვეყანასთან ურთიერთობისგან, რომელთა გავლენის ქვეშაც საქართველო ექცეოდა ხოლმე წარსულში. უპირველესად იმიტომ, რომ ეს პარტნიორობაა, პირველ რიგში ორ ხელისუფლებას და შემდეგ, ორ ქვეყანას შორის.
ჩვენ გაძლევთ რჩევას და გეხმარებით, როგორც ფინანსურად, ისე ტექნიკურად იმაში, რომ დასახულ მიზანს მიაღწიოთ. მაგრამ ყოველთვის აღვნიშნავთ, რომ ამ ქვეყანაში რა მოხდება, ქართველი ხალხის ნებაა.
ასე რომ, თუ ვინმეს ჰგონია, რომ ვაშინგტონში ვსხედვართ და საქართველოს პოლიტიკური განვითარების შემდგომი ეტაპის ინჟინერიით ვართ დაკავებულნი, ცდება.
ატლანტიკურ საბჭოში გამოთქვით შიში, რომ შესაძლოა, საარჩევნო კამპანიისას, ზოგიერთი ეთნიკური და რელიგიური შოვინიზმის გამოყენებას არ მოერიდოს. ზუსტად რას გულისხმობთ და თუ გისაუბრიათ ამ საკითხზე იმ ძალებთან, ვისაც ეს ეხება?
ჯერ კითხვის მეორე ნაწილზე გიპასუხებთ. შეერთებულ შტატებს არაერთხელ დაუმტკიცებია, რომ მისი წარმომადგენლები რასაც დახურულ კარს მიღმა ამბობენ, ჰარმონიაშია მათ საჯარო განცხადებებთან. დეტალებში შესვლის გარეშე გეტყვით, რომ ვსაუბრობთ.
ახლა დასაწყისს მივუბრუნდები – დავა იმაზე, თუ რამდენად შეესაბამება ესა თუ ის ცვლილება, მოვლენა თუ ეკონომიკური საქმიანობა ქართულ ტრადიციებს, ლეგიტიმურია. მაგრამ ვიმედოვნებ, ეს არ გადაიზრდება პოლიტიკური აქტორების მხრიდან კამათში იმის შესახებ, რომ საქართველოს სრულუფლებიანი მოქალაქე ეთნიკურად ქართველი და მართლმადიდებელი უნდა იყოს. რასაკვირველია, ეს ორი, ძალიან მნიშვნელოვანი განზომილებაა ამ საზოგადოებისთვის. ჩვენ დიდ პატივს ვცემთ მართლმადიდებელ ეკლესიას და მის როლს. მაგრამ ისიც ცხადია, რომ საქართველოში ბევრი სხვადასხვა ეთნიკური წარმომავლობისა და რელიგიური კუთვნილების ადამიანი ცხოვრობს.
ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია იმის გაცნობიერება, რომ თანამედროვე სამყაროში მოქალაქეობა უფრო მეტია, ვიდრე ეთნიკური წარმომავლობა და რწმენა.
ამერიკის ამჟამინდელი ადმინისტრაციის წევრები საქართველოში სტუმრობისას ხშირად ამახვილებენ ყურადღებას შრომით კანონმდებლობასა და პროფესიულ კავშირებზე. ხანდახან გვრჩება შთაბეჭდილება, რომ ქართულ საზოგადოებას მოუწოდებთ იმისკენ, რაც ამერიკულს არ აქვს გათავისებული, თუნდაც ვისკონსინის შემთხვევა რომ გავიხსენოთ...
ჩვენ კონკრეტულ პროფკავშირზე არ ვზრუნავთ. ჩვენ ძირითადი შრომითი უფლებები გვაინტერესებს. ვფიქრობ, საერთაშორისო საზოგადოების დიდი ნაწილი თვლის, რომ საქართველოს დასაქმებულთა დასაცავად საბაზისო მექანიზმები არ შეუმუშავებია. ის, რაც თითქმის ყველა სხვა ქვეყანაშია მიღებული. ვფიქრობთ, დასაქმებულს უნდა ჰქონდეს უფლება, იცოდეს სამსახურიდან დათხოვნის მიზეზი, ისევე როგორც შეეძლოს გაასაჩივროს ეს გადაწყვეტილება, ან მოსთხოვოს დამსაქმებელს უკეთესი პირობები და ამ მიზნით სხვა თანამშრომლებთან კოორდინაცია გასწიოს ისე, რომ სამსახურის დაკარგვის არ ეშინოდეს.
მართალია, საქართველოს შრომის კოდექსი ცხადად კრძალავს სამუშაო პირობების გაუმჯობესების მიზნით ორგანიზების გამო სამსახურიდან დათხოვნას, მაგრამ ამავდროულად, უფლებას აძლევს დამსაქმებელს, ახსნა-განმარტების გარეშე დაითხოვოს თანამშრომელი გარკვეული კომპენსაციის გადახდის შემდეგ, როცა მოესურვება. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ეს ორი ნორმა ერთმანეთს ეწინააღმდეგება.
ასე რომ, რეალურად, ჩვენ შრომის ძირითადი სტანდარტები გვაღელვებს და არა დეტალური რეგულაციები, რომელიც ამა თუ იმ ქართულ პროფკავშირს უკავშირდება.
ვფიქრობ, ეს ყალბი არგუმენტია. მგონია, რომ პერსპექტივაში, საქართველოს არ უნდა აინტერესებდეს ისეთი დამქირავებლები, ვისაც ეს ქვეყანა პირველ რიგში იმით იზიდავს, რომ აქ შრომა არ რეგულირდება. გარდა ამისა, დროთა განმავლობაში ეს უარყოფით გავლენას ახდენს ხელისუფლებაზეც, იმიტომ რომ ადამიანის ძირითადი უფლებების დაცვაზე პასუხისმგებლობა მას აკისრია. მაგალითისთვის, მაღაროების უსაფრთხოების საკითხი უამრავ ქვეყანას აწუხებს. არავის უხარია, როცა ავარია ხდება. ვფიქრობ, რომ როდესაც მაღაროელები იკრიბებიან და უფროსთან უსაფრთხოებაზე დალაპარაკება სურთ, მათ ეს სამსახურის დაკარგვის შიშის გარეშე უნდა შეძლონ.
თქვენ ხშირად გამოთქვამთ იმედს, რომ მიმდინარე არჩევნები იმ საკითხებს შეეხება, რაც ამომრჩეველს აწუხებს და არა იმაზე დავას, თუ რამდენად ლეგიტიმურია საარჩევნო პროცესი. რა უდევს ამ იმედს საფუძვლად? დღეს ჩაატარეთ პრესკონფერენცია და გამოაცხადეთ, რომ შეერთებული შტატები ეროვნულ დემოკრატიულ ინსტიტუტსა და საერთაშორისო რესპუბლიკურ ინსტიტუტს დააფინანსებს მომავალ არჩევნებზე დასაკვირვებლად. ამ ორგანიზაციებს ხელისუფლების მთავარი ოპონენტი, ბიძინა ივანიშვილი, ვანო მერაბიშვილის მორჩილებაში ადანაშაულებს. ყველაზე დიდი ოპოზიციური კოალიცია ცოტა ხნის წინ, ამ ორგანიზაციების მიერ საზოგადოებრივი აზრის კვლევების ჩატარების შეწყვეტას ითხოვდა. როგორ წარმოგიდგენიათ ჯანსაღი პროცესი ამ პირობებში?
ვფიქრობ, ეს სავსებით შესაძლებელია. ყველაფერი დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რამდენად შეძლებენ პარტიები შემდეგი სამთვე-ნახევარი იმ პრობლემებზე საუბარს დაუთმონ, რაც ხალხს აწუხებს და წარმოადგინონ საკუთარი ხედვა, თუ როგორ ფიქრობენ ისინი ამ პრობლემების დაძლევას და რა შეძლო ან ვერ შეძლო ხელისუფლებამ.
ყველა საარჩევნო სისტემა შეიძლება დაიხვეწოს და გამოსწორდეს. ჩვენ ჩვენსაზე დღემდე ვმუშაობთ.
მიგვაჩნია, რომ საქართველოს დღევანდელი კოდექსი წინას ბევრად სჯობია. ჩვენ მეტი ცვლილების ხილვა გვსურდა. მაგრამ რაც არის, ისიც აძლევს მოთამაშეებს შეჯიბრის შესაძლებლობას.
არის ცალკეული ინციდენტები, როდესაც ადამიანები ლეგიტიმურად ამტკიცებენ, რომ მათ ხელი ეშლებათ შეკრებაში, ანაც სამართალდამცავები, ან სხვა პარტიის აქტივისტები ავიწროებენ. დარწმუნებული ვარ, ასეთი ინციდენტები იქნება, ვიმედოვნებ ბევრი არა, მაგრამ იქნება. ამის მიუხედავად, მნიშვნელოვანია, რომ ეს ინციდენტები პერსპექტივაში მოექცეს და ზოგადი გარემოს კონტექსტში გაანალიზდეს. მნიშვნელოვანია, რომ ფოკუსირება კონკრეტულ საკითხებზე და ამ საკითხების განსხვავებულ ხედვებზე მოხდეს, და ეს არჩევნები არ იქცეს სისტემის რეფერენდუმად.
ყველაზე მკვეთრი, თუმცა არა აუცილებლად პოზიტიური, მოგონება, რაც საქართველოში ყოფნას უკავშირდება.
ვფიქრობ, ამ კითხვის დასმა ცოტა ადრეა, იმიტომ რომ მე ჯერ კიდევ ვაანალიზებ აქ გატარებულ დროს. ჩემს შემთხვევაში, საქმიდან გამომდინარე, ყველაფერი ხალხთან მიდის. ყველაზე დიდი შთაბეჭდილება ჩემზე იმ ადამიანებმა მოახდინეს, ვისთანაც ურთიერთობა მქონდა – დაწყებული პრეზიდენტით. მაგრამ არანაკლები მოგონებები მაკავშირებს იმ ხალხთან, ვისაც უშგულში, ხაიშში და სხვანეთის სხვა ნაწილებში შევხვდი მოგზაურობისას. ხშირად ვფიქრობ იმ სტუდენტებზე და მოსწავლეებზე, რომელთაც ხშირად ვხდები, როდესაც სამოქალაქო განათლების კლუბებს ვსტუმრობ. მიხარია, რომ ბევრი მათ შორის ისეთია, თავის გარშემო რაღაცის შეცვლა რომ სურს.
ეს ახალგაზრდები ოპტიმიზმით მავსებენ და, როგორც ატლანტიკურ საბჭოში ვთქვი, მე მართლა მჯერა, რომ ამ ქვეყანაში მენტალური რევოლუცია ხდება და ვფიქრობ, ეს მომავალი წარმატებისთვის აუცილებელი წინაპირობაა.
