გიგი უგულავა თბილისის პირველი მერია, რომელიც პირდაპირი წესით აირჩიეს 2010 წელს. მანამდე, 2005 წელს დაინიშნა ამ თანამდებობაზე, 2006 წელს კი, მერად ქალაქის საკრებულომ აირჩია. ტაბულა გიგი უგულავას საზოგადოებაში აქტუალურ სხვადასხვა საკითხზე, მათ შორის – საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე, ქალაქის იერსახეზე, დასუფთავების გადასახადის ელექტროენერგიაზე მიბმაზე – ესაუბრა.
მერიას პერიოდულად საყვედურობენ საზოგადოებასთან არასათანადო კომუნიკაციის გამო. იზიარებთ ამ კრიტიკას? თუ გაქვთ ხედვა, როგორ უნდა გახდეს საზოგადოებასთან კომუნიკაცია უფრო პროაქტიული?
თავისთავად კომუნიკაციის ნაკლებობის კრიტიკა ჯანსაღია. ეს კარგია მერიისთვის გამოსაფხიზლებლად, რადგან გამოხატავს საზოგადოების – მათ შორის, მედიისა და ინტერესის ჯგუფების – მუდმივ დაუკმაყოფილებელ ინტერესს. კომუნიკაცია დაუსრულებელი პროცესია და ვერცერთი სტრუქტურა მსოფლიოში ვერ იტყვის, რომ ამ მხრივ ყველაფერი დამთავრებულია.
მეორე მხრივ, კლიშე არსებობს – იოლია, რომელიმე უწყება კომუნიკაციის ნაკლებობისთვის გააკრიტიკო. მაგალითად, ხშირად მესმის, რომ არქიტექტორული პროექტების განხილვა დახურულია. მაშინ, როდესაც უკვე 2-3 წელია ყველა პროექტი, რომელიც განხილვის სტადიაზეა, მერიის ვებგვერდის არქიტექტურის სამსახურის ინტერაქტიულ რუკაზე შეგიძლიათ ნახოთ. ამიტომ, ხშირად პრობლემა ორმხრივია.
პროაქტიულ კომუნიკაციაში ზუსტად ამას ვგულისხმობ – თუნდაც პრობლემა ორმხრივი იყოს – მერია, გარკვეულ სიტუაციებში, თავად რომ ეცადოს ამომწურავი ინფორმაციის გადაცემას და ნაკლებად იყოს მხოლოდ მოპასუხის პოზიციაში.
ძალიან ხშირად არის საკითხები – იგივე, რა მაგალითიც უკვე მოვიტანე, ინტერაქტიულ რუკაზე – რაზეც გვაქვს სიუჟეტები, სემინარები, კონფერენციები. მთელი რიგი მომსახურებებიც ონლაინ რეჟიმში გადავიდა. ამის შესახებ კამპანიებსაც ვაწარმოებთ. ჩაივლის ხოლმე ესა თუ ის კამპანია და შემდეგ სადღაც დაწერენ, მაგალითად, რომ პროექტი ისე განიხილეს, რომ ვერაფერი გაიგეს. არის კიდევ აკვიატებული, ან პოლიტიკურად მოტივირებული პოზიციაც, რომელსაც რამდენჯერმე უპასუხებ და შემდეგ თავი უნდა დაანებო. მაგალითად, ამას წინ გუდიაშვილის მოედანთან დაკავშირებით სოციალურ ქსელებში დიდი ხმაური იყო. თუ ვინმემ შეურაცხყოფილად იგრძნო თავი იმ ბიჟუტერიით, რაც გარკვეულ საიტებზე დაიდო, პირველ რიგში, მე და ჩემი თანამშრომლები ვიყავით. ამის შესახებ განმარტება, გუდიაშვილის რეაბილიტაციისა და აღდგენის გეგმა და ფოტოებიც საიტზე დაიდო. ცალკე განვმარტე მეც.
როდესაც არაერთ განმარტებას გააკეთებ ამაოდ, მაშინ, უნდა დაიბერტყო კალთები, შემოტრიალდე და წახვიდე. საბოლოოდ, ყველა სახელმწიფო უწყების წარმატების ბარომეტრი რეზულტატია. არის საკითხები, რომელთაც დისკუსია კი არა, ქმედება სჭირდება. ყოველთვის ვცდილობთ საზოგადოებრივი ინტერესი დავაკმაყოფილოთ, მაგრამ ეს დისკუსია ვერ იქნება დაუსრულებელი. ისედაც ბევრი დრო გვაქვს დაკარგული. არაერთი რამეა მისახედი – მათ შორის, თავად გუდიაშვილის ქუჩა. რეაბილიტაცია ძველ თბილისში და არა მხოლოდ აქ, საქართველოს სხვა ქალაქებშიც, ამ მასშტაბით, უახლეს ისტორიაში არ ჩატარებულა. დისკუსია დისკუსიისთვის არასოდეს გვექნება – ეს არის ჩვენი პოლიტიკური არჩევანი და ხელწერა, რომელსაც უმრავლესობა უჭერს მხარს.
გარკვეული ადამიანები და ჯგუფები პერიოდულად აკრიტიკებენ მერიას და ამბობენ, რომ ქალაქის ისტორიული იერსახე ავთენტურობასა და უნიკალობას კარგავს. თუ გაქვთ ამ მიმართულებით მკაფიო პოლიტიკა განსაზღვრული? რა იწვევს ამ დავებს?
ეს დავა არის ძალიან ჯანსაღი და სასიამოვნო, რადგან, სულ მცირე, იმაზე მიუთითებს, რომ რაღაც კეთდება. გვახსოვს დრო, როდესაც არავინ დავობდა იერსახეზე, ამა თუ იმ უბნის ქსოვილსა და შენობის ავთენტურობაზე. მეორე მხრივ, არქიტექტურა ისეთი საკითხია, სადაც ყველას თავისი აზრი აქვს. მე 99% შემთხვევებში საერთოდ არ ვერთვები განხილვებში. არსებობს სპეციალისტებით დაკომპლექტებული საბჭო და ისინი იხილავენ. ჩემი ამოცანაა, ადამიანმა დროზე მიიღოს პასუხი – მათ შორის, თუნდაც, უარყოფითი. პასუხი იყოს გასაგები და გამოსავალი შეთავაზებული, თუკი ასეთი არსებობს.
რეაბილიტაცია-რესტავრაცია გულისხმობს ავთენტურობის შენარჩუნებასაც. თუ იერსახეზეა ლაპარაკი, მით უმეტეს. უნდა გვახსოვდეს, რომ არ არსებულა ისტორიის მონაკვეთი, ჩვენთან, ან თუნდაც ევროპაში, რომ ამა თუ იმ ეპოქას, რაღაცა ფორმით, კვალი არ დაეტოვებინა. ეს ძეგლების ცხოვრების შემადგენელი ნაწილია. ჩვენი ამოცანა მაქსიმალური ავთენტურობის შენარჩუნებაა, დროის მტვრის გადაფხეკა და საწყის იერსახემდე მიყვანა. ეს კეთდება ძველი თბილისის რეაბილიტაციისასაც.
პროგრამა – ძველი თბილისის ახალი სიცოცხლე მესამე ეტაპზეა. შეგიძლიათ, შედეგები შეაფასოთ? როდემდე აპირებს მერია, ამ პროცესში ჩართული იყოს?
ძველი თბილისის ახალი სიცოცხლე ავტომატურად რეაბილიტაციას არ ნიშნავს. თუმცა ეს ფრაზა დამკვიდრდა და რეაბილიტაციასაც ეწოდა. პროექტი სხვა მნიშვნელოვანი პრობლემების მოგვარებასაც ისახავს მიზნად. ომმა და მსოფლიო ეკონომიკურმა კრიზისმა გამოიწვია მშენებლობების შეჩერება. გაითიშა წრე – მობინადრე, მშენებელი და ბანკი, თუ ნებისმიერი საფინანსო ინსტიტუტი. დავდექით უმუშევრობის პრობლემის გაღრმავების წინაშეც. ამიტომ, შევიმუშავეთ პროგრამა – მშენებლებს ვუთხარით, რომ ძველ თბილისში არის ავარიული სახლები, მოილაპარაკეთ მოსახლეობასთან, წარმოგვიდგინეთ წინადადებები კონკურსში. მერია გამარჯვებულს დაეხმარებოდა მშენებლობების დასრულებაში, სადაც ხალხი გადავიდოდა. ავარიული შენობა, თუ მიწის ნაკვეთი კი მუნიციპალურ საკუთრებაში გადავიდოდა. შემდეგ ის აუქციონზე გაიყიდებოდა. ორ წრეზე პროგრამამ იმუშავა. მესამე ეტაპზე მოდიფიცირდა, რომ უფრო გამჭვირვალე და ხელმისაწვდომი იყოს – მერია მხოლოდ იმით ერთვება, რომ ვალდებულებას იღებს 400 დოლარი გადაიხადოს 1 კვადრატულ მეტრში უკვე დასრულებული შენობის, თუ მშენებელი მოინდომებს ამას. თუმცა, მას შეუძლია, უფრო ძვირად – საბაზრო ფასად გაყიდოს. ამრიგად, ბანკი ხედავს გარანტიას, მშენებელს კი ეძლევა ფინანსები დასასრულებლად. ფართის 400 დოლარად შეძენა მერიისთვისაც მომგებიანი შეიძლება იყოს. 2-3 მილიონი ჯდება, როდესაც ფორსმაჟორული გამოსახლების შემდეგ ავარიული სახლებიდან, ხალხს ბინის ქირას ვუფარავთ. ყველა მხარე მოგებულია და, რაც მთავარია, ყველანაირი გარიგება გამორიცხულია, რადგან გასარიგებელიც არაფერია.
ამ პროგრამას სხვადასხვა მიმართულებიდან აკრიტიკებენ. მათ შორის მემარჯვენეები, რომელთა აზრითაც, ეს ბაზარზე ინტერვენცია იყო. მსოფლმხედველობით მეც მემარჯვენე ვარ. თუმცა, აქ დიდ ინტერვენციას ვერ ვხედავ. პროგრამამ შეიძლება 2-3 წელი იმუშაოს და შემდეგ ამის საჭიროება აღარ იყოს. ეს კერძო სფეროა და სასურველია, სახელმწიფო ინსტიტუტები აღარ ჩაერიონ. პირიქით, ჩვენი პოლიტიკა ემყარება პრინციპს – სადაც შეიძლება, კერძომ დახარჯოს ფული, ასეც უნდა მოხდეს. იგივე, როდესაც სკვერებზე იყო ლაპარაკი – სკვერები გაყიდეს და ა.შ., არაფერი გაყიდულა, სკვერებს კანონით ვერ გაყიდი. თუმცა, შესაძლებელია, რეკრეაციული ფუნქციების შენარჩუნებითა და ბუნებრივი კომერციალიზაციით, კერძომ აიღოს თავის თავზე მისი მოვლა იჯარით. მაგალითად, როგორც მუშტაიდის ბაღის შემთხვევაში.
მუშტაიდის ბაღის შემთხვევაში, კრიტიკა უფრო პროცესის გამჭვირვალობას ეხებოდა და იმას, რამდენად იქნება დაცული რეკრეაციული ფუნქციები. ბაღი კომპანია ჯეო გოლდს იჯარით 49 წლის ვადით გადაეცა. საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველომ გამოიკვლია, რომ კომპანიის მფლობელი თბილისის საკრებულოს წევრი ალექსანდრე ნიკოლაიშვილია. მის კომპანიას კი მუშტაიდის ბაღი პირდაპირი განკარგვის წესით გადაეცა – კონკურენტული შერჩევის გარეშე. ორგანიზაციამ გამოითხოვა იჯარის ხელშეკრულება, თუმცა, ქონების მართვის სააგენტომ მათ უარი უთხრა გადაცემაზე. თქვეს, რომ კომერციული საიდუმლოა. აცხადებდნენ იმასაც, რომ მუშტაიდის ბაღის მსგავსი მენეჯმენტის მოდელის გამოყენებას მომავალშიც აპირებთ. როგორია ეს მოდელი? რამდენად გამჭვირვალე იქნება პროცესი მომავალში?
პირველი, რაც ხელშეკრულებაში დევს, ეს არის რეკრეაციული ფუნქციების შენარჩუნება და მოვლა-პატრონობა. კაფეების სტილის შესაბამისობასა და მსგავს საკითხებსაც მერია ითანხმებს. თუ რამის გადარჩენას და განვითარებას აქვს ფასი, სწორედ ასეთი ადგილებია.
პროცესის გამჭვირვალობას რაც შეეხება, ასეთი ტიპის კონტრაქტები არ არის დახურული. საიტზე დავდებთ ნებისმიერ ასეთ ხელშეკრულებას. აქ დასამალი არაფერია. მე ვამაყობ იმით, რომ ბიუჯეტიდან მილიონი ლარი დავზოგე და იქ დავხარჯავ ამ მილიონს ლარს, სადაც ქალაქს უფრო მეტად სჭირდება. აქ კი დახარჯავს კერძო. დღეს ჩვენ პარკების მოსავლელად 10-12 მილიონს გამოვყოფთ.
ერთ-ერთი აქტუალური საკითხი საზოგადოებრივი ტრანსპორტია. გადაჭედილი ავტობუსები მოქალაქეებს ყოველდღიურად აწუხებთ. აქამდეც საუბრობდით, რომ გარკვეული ხაზების გაუქმება იმან გამოიწვია, რომ ხანდახან ავტობუსები ქალაქის ერთი ბოლოდან მეორეში თითქმის ცარიელი გადაადგილდებოდა. თუმცა, დღეს გაცილებით მცირე მანძილზეც კი ჭირს გადაადგილება. ხაზების გაუქმებასთან ერთად გაიზარდა მგზავრობის საფასურიც, რის მიზნადაც მომსახურების გაუმჯობესება დასახელდა, რასაც შექმნილ სიტუაციას რთულად თუ დავარქმევთ. ისიც ფაქტია, რომ მომსახურების სუბსიდირება ძვირი ჯდებოდა. რა მიგაჩნიათ ოპტიმალურ გამოსავლად ამ სიტუაციაში, რომ მოქალაქეებს მსგავსი დისკომფორტი ნაკლებად ჰქონდეთ?
2005 წელს ახალი სატრანსპორტო სისტემის შექმნა დავიწყეთ. იქამდე ქალაქში ავტობუსი არ დადიოდა. იყო ქაოტურად მოძრავი სამარშრუტო ტაქსები და მეტრო. 2009 წლამდე ავტობუსების სუბსიდია 40 მილიონ ლარზე ავიდა. თუ ამას ინდივიდუალურ სუბსიდიას – შეღავათებს დავამატებთ, 60-65 მილიონია. ეს ბიუჯეტის დიდი ნაწილი – 10%-ია, რასაც ის ვერ გაუძლებდა. ამიტომ, დავდექით აუცილებელი რეფორმის წინაშე. მიზანი იყო ინდივიდუალური სუბსიდიის შენარჩუნება, რაც თბილისის ნახევარ მოსახლეობას აქვს და, ამავე დროს, ხარჯების მინიმუმამდე დაყვანა. დავიწყეთ სიტუაციის გაანალიზება უცხოელ ექსპერტებთან ერთად, რომ საზოგადოებრივ ტრანსპორტს ერთმანეთი შეევსო და არა მგზავრები წაერთმია. ვგულისხმობ – მეტროს, ავტობუსსა და სამარშრუტო ტაქსის. ძირითადი პრობლემა სწორედ დუბლირება აღმოჩნდა – მთელი ქალაქი მოცული არ იყო და ეს სატრანსპორტო საშუალებები ზოგან ერთმანეთს მგზავრებს ართმევდნენ. პრობლემა იყო ამოღებაც. თუმცა ავტობუსები, იმდენად გრძელი მარშრუტები ჰქონდათ, მაინც ვერ შეინახავდნენ თავს. ამიტომაც შეიცვალა სისტემა. ამასთან, გადავედით საბარათო გადახდაზე. პიკის საათებში ნამდვილად საჭიროა ავტობუსების დამატება, მაგრამ სხვა დროს არა. ზოგადად, პიკის დროს ძირითადი ნაწილი მეტროში მიდის და გვირჩევნია, მეტროს დავამატოთ. თავის მხრივ, ავტობუსების რაოდენობის მექანიკურად ზრდამ, შეიძლება, მოძრაობა გაჭედოს.
უფრო გრძელვადიანი და ძვირი პერსპექტივა არის ტრავმაის ხაზი, რასაც მხოლოდ ქალაქის ბიუჯეტი ვერ დაფარავს. უკვე დაწყებულია და ორ წელიწადში დასრულდება ახალი სადგურის მშენებლობაც. ამას აზიის განვითარების ბანკი აფინანსებს. ასევე ვფიქრობთ, რომ სატრანსპორტო საშუალებად საბაგიროები გამოვიყენოთ. ფუნიკულიორის საბაგირო აღდგება წლის ბოლომდე – ისევე, როგორც თავად ფუნიკულიორი. სხვა მიმართულებებსაც განვიხილავთ. ეს მნიშვნელოვანი ალტერნატივაა თბილისის რელიეფიდან გამომდინარე. ყველაფერი ერთიან საბარათო სისტემაში მოექცევა, რათა კორუფცია აღმოიფხვრას.
ნოემბერში მერიამ 5-ლარიანი ერთჯერადი სატრანსპორტო ვაუჩერები გასცა, რაზეც 5 მილიონ ლარამდე დაიხარჯა. მერიას ისედაც აქვს სხვადასხვა ტიპის სატრანსპორტო შეღავათები. შესაბამისად, ჩნდება ეჭვი, რომ ვაუჩერი ყველას ელექტორალური მიზნით გადაეცა. შეზღუდული რესურსის პირობებში რამდენად სწორად მიგაჩნიათ ამხელა თანხის დახარჯვა?
თბილისში მოქალაქეები თვეში საშუალოდ 20-25 ლარს ხარჯავენ ტრანსპორტში და ეს 5 ლარი მათთვის მნიშვნელოვანი წახალისება იყო. აქცია ელექტორალურ მიზნებს არ ისახავდა. ამ დროს არჩევნები არ ყოფილა და მომდევნო არჩევნებამდე ამდენად ადრე მსგავს აქციას, გულწრფელად გეტყვით, არანაირი ზეგავლენა არ აქვს. აქციას ჰქონდა სხვა მიზანი და ირიბი ეფექტი. გვინდოდა, წახალისებულიყო საბარათო სისტემა, რომელიც, სხვა სიკეთეებთან ერთად, კორუფციას აღმოფხვრის. ჩათვალეთ, ეს იყო პიარ-აქცია, რაც სისტემურ ეფექტს გვაძლევს.
გასული წლის ერთ-ერთი ყველაზე რეზონანსული საკითხი იყო დასუფთავების გადასახადის მიბმა დახარჯულ ელექტროენერგიაზე. ამ გადაწყვეტილებას ბევრი კრიტიკოსი ჰყავს. არსებობს პრობლემა – თბილისში რეალურად მცხოვრები და დასუფთავების სამსახურის ბაზაში მყოფი ადამიანების რაოდენობა განსხვავდება და მერიას დარგის სუბსიდირება უწევდა. თუმცა, რატომ გადაწყდა მაინცდამაინც ელექტროენერგიაზე მიბმა? ფაქტია, რომ მოსახლეობის ნაწილს მკვეთრად გაუძვირდა გადასახადი მხოლოდ იმის გამო, რომ სხვებზე მეტ ელექტროენერგიას მოიხმარს. რამდენად სამართლიანია ეს?
კვლევები აჩვენებს, რომ თუ რამითაა მოსახლეობა კმაყოფილი, ერთ-ერთი დასუფთავების სერვისია. ხარისხის გაუმჯობესებამ გამოიწვია სერვისის გაძვირება. თუ ადრე ბუნკერებს 2 კვირაში ერთხელ ცლიდნენ და ძველ მანქანებს იყენებდნენ, დღეს კონტეინერი ყოველდღე იცვლება. ეს თანამედროვე მანქანებს მოითხოვს. ამ სფეროს 40-50 მილიონამდე სჭირდება. აქაც მივედით 60-65%-ის სუბსიდიამდე. მომსახურება მოგვწონს, მაგრამ ამოღება პრობლემური იყო, როდესაც სულადობრივად აღირიცხებოდა. აღსანიშნავია ბაზების პრობლემა – მივედით აბსურდამდე, თითქოს 700 ათასამდე მოსახლე ცხოვრობს თბილისში. თავის მხრივ, ამ ხალხის საქმე არის დასუფთავება და არა მოსახლეობის აღწერა. გვჭირდებოდა რომელიმე პირობითი ცვლადი, რომელსაც გადასახადი მიებმებოდა. ასეთად დადგინდა ელექტროენერგიის მოხმარება. რა სურათი მივიღეთ? მოსახლეობის დაახლოებით 60%-ს მომსახურების ფასი ან იგივე დაურჩა, ან გაუიაფდა.
ეს სისტემა უფრო სამართლიანია. რაც უფრო მეტ ელექტროენერგიას მოიხმარს ადამიანი და რაც უფრო მდიდარია, უფრო მეტ საყოფაცხოვრებო ნარჩენს გამოიმუშავებს. არ მაქვს ილუზია, რომ ეს არის აბსოლუტურად ზუსტი სურათი. თუმცა, პირობითი და საკამათოა სულადობაც. საყოფაცხოვრებო ნარჩენს ვერ აწონი. ამასთან, აღმოჩნდა, რომ თბილისში 45 ათასი ბინა არის დაკეტილი. თუმცა, გადასახადის გადახდა მაინც უწევდათ.
არსებობს მესამე ალტერნატივაც, ბევრი მინუსით – ბინის ფართობის მიხედვით დარიცხვა. ბოლომდე სამართლიანი კი არცერთი არაა. ყველა შემთხვევაში განწირული ხარ, რომ რაიმე პირობით ცვლადს მიება. ჩვენი ამოცანაა, გადასახადი იყოს მეტ-ნაკლებად სამართლიანი საზოგადოების დიდი ნაწილისთვის მაინც. მნიშვნელოვანია ისიც, რომ სისტემა ფუნქციონირებდეს, ადმინისტრირება კი შესაძლებელი იყოს. ახლა სისტემა თავსაც ინახავს და სერვისის გაუმჯობესებაზეც ფიქრობს. ეს გაზის მოხმარებას ვერ მიებმებოდა იმ მიზეზით, რომ მოხმარების ამპლიტუდა ძალიან მაღალია – ზამთარი და ზაფხული დრამატულად განსხვავდება.
ბოლოს ქალაქის განვითარების გრძელვადიან ხედვაზე მინდა გკითხოთ. როგორ ქალაქად წარმოგიდგენიათ თბილისი 15-20 წლის შემდეგ?
ჩვენ უკვე მივიღეთ განვითარების რამდენიმე გრძელვადიანი დოკუმენტი და ვაპირებთ, ქალაქის განვითარების სტრატეგიად გავაერთიანოთ. ვიზუალურად, ქალაქი უფრო მარცხენა სანაპიროზე განვითარდება. აქეთ მეტი თავისუფალი რესურსია.
მარცხენა სანაპიროზე რკინიგზის გასვლის შემდეგ დიდი ტერიტორია თავისუფლდება. რკინიგზა ისე ყოფდა ქალაქს, რომ ამ სანაპიროს განვითარების შესაძლებლობას არ აძლევდა. უნდა განვითარდეს ახალი თბილისიც – ქალაქის გასასვლელში. შეიძლება, თბილისის ერთ-ერთ მიმზიდველ რაიონად ისიც ჩამოყალიბდეს. ამაზე უკვე ვმუშაობთ. სამომავლო გამოწვევაა თბილისის აგლომერაციაში მყოფი ქალაქები და მათთან სატრანსპორტო კომუნიკაციის დამყარებაც. მაგალითად, რუსთავის მაგისტრალი, ქალაქს, თბილისს ეკონომიკურად და ცხოვრების წესით მოაბამს.
მთლიანობაში, ჩემი აზრით, თბილისი იქნება უფრო კულტურული, სამედიცინო, საგანმანათლებლო, საფინანსო, დასასვენებელი ცენტრი ქვეყნისთვის და რეგიონისთვის. უფრო ნაკლებად პოლიტიკური და ამ კონტექსტში, პარლამენტის ქუთაისში გადასვლა აბსოლუტურად სწორია.
