ცნობილი ვიდეოჩანაწერების გამოქვეყნების შემდეგ, საპატიმროებში არსებულ ვითარებას თქვენ ხელისუფლების მძიმე შეცდომა უწოდეთ. და თავად აღნიშნეთ, რომ ხელისუფლება სათანადო ყურადღებას არ უთმობდა საგანგაშო სიგნალებს, მათ შორის, სახალხო დამცველის მხრიდან. ასე რატომ მოხდა? თქვენი აზრით, რატომ უნდა იყოს სარწმუნო საზოგადოებისთვის დღეს, რომ ქვეყნის პირველი პირები ამდენი ხნის განმავლობაში საქმის კურსში არ იყვნენ შექმნილი ვითარების შესახებ? და რომ სიტუაციის გამოსწორების ნება ნამდვილად გააჩნიათ?
გავიმეორებ – ყველა ნორმალური ადამიანისთვის ამაზრზენი და შემაძრწუნებელი იყო ეს კადრები და პრობლემა, რომელიც ამ კადრებმა გამოავლინა. ეს იყო მძიმე შეცდომა, რაც გამოიხატა იმაში, რომ ეს პრობლემა, სხვა პრობლემებთან შედარებით, ნაკლებად პრიორიტეტულად აღიქმებოდა. მანამდე, გასულ წელს, იყო პენიტენციარული სისტემის რამდენიმე თანამშრომლის თითქმის ანალოგიური დანაშაულისთვის დაპატიმრებისა და პასუხისგებაში მიცემის შემთხვევები. მართალია, ასეთი ამაზრზენი ფაქტები არ იყო ცნობილი, თუმცა ნებისმიერი ძალადობა საერთო ჯამში ამაზრზენია, განსაკუთრებით, თუ ამას პატიმრის მიმართ მეციხოვნე ჩადის. ამიტომაც ვერ ვიტყვით, რომ ფაქტებს, რომლებიც გამოვლინდა, საერთოდ ყურადღება არ ექცეოდა. მაგრამ არჩევანში იმ გამოწვევებს შორის, რომელიც საზოგადოების წინაშე დგას, ეს პრიორიტეტად არ აღიქმებოდა.
მოხდა ის, რომ სისტემამ არათუ არ იმუშავა, არამედ საერთოდ კატასტროფული შედეგები მოგვცა. განსაკუთრებით, ამ კონკრეტულ ციხეში, სადაც ასეთი რამ საერთოდ შესაძლებელი გახდა. ქვეყნის პოლიტიკურ ხელმძღვანელობას ინფორმაცია ასეთი დადასტურებული ფაქტების შესახებ აქამდე არ ჰქონია. კრიტიკოსები ხშირად საუბრობენ სხვადასხვა თემაზე და ხელისუფლება შეიძლება ამას არ ეთანხმებოდეს ან იზიარებდეს, მაგრამ ვიმეორებ, ამ შემთხვევაში ამ პრობლემისთვის ნაკლები პრიორიტეტის მინიჭება მძიმე შეცდომა იყო.
რაც შეეხება იმას, რატომ უნდა ჰქონდეს საზოგადოებას ნდობა და ირწმუნოს, რომ ხელისუფლება მოინდომებს და შეძლებს სიტუაციის გამოსწორებას. მე ვთვლი, რომ ამაზე მეტყველებს მაგალითები, რომლებიც უახლოეს წარსულში გვქონდა. ყველა ის ამოცანა, რომელიც პრიორიტეტად იყო დასახული, მათ შორის ისეთები, რომელთა განხორციელების ბევრს არ სჯეროდა, მნიშვნელოვანწილად შესრულდა. ძალიან ბევრ ადამიანს არ სჯეროდა 8-9 წლის წინ, რომ პოლიცია, რომელიც იყო კორუმპირებული, არაეფექტური, დანაშაულთან შეკრული, სადაც ჩვეულებრივი ამბავი იყო თვითმკვლელობების სერიები, გადმოხტომები, წამება, რომ ეს სტრუქტურა შეიძლებოდა რეფორმირებულიყო და გამხდარიყო ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი ნდობის მქონე სტრუქტურა საქართველოში. უფრო მაღალი ნდობის მქონე, ვიდრე მინისტრები, რომლებიც მას ხელმძღვანელობენ. ეს ასეც უნდა იყოს – უფრო მაღალი ნდობა უნდა ჰქონდეთ ინსტიტუტებს ვიდრე პოლიტიკოსებს. ეს არ ნიშნავს, რომ არ არსებობენ პოლიციელები, რომლებიც ჩადიან დანაშაულს. მაგრამ განსხვავებით ციხისგან, სისტემური წამება და ჩვენებების გამოძალვა აღმოიფხვრა. ამის პარალელურად, ეს სტრუქტურა გახდა ეფექტური დანაშაულთან ბრძოლაში და საზოგადოების სამსახურში ჩადგა.
მახსოვს ამ თემაზე დისკუსიები, ბევრი ამბობდა – როგორ უნდა მოხდეს ეს ერთდროულად. თუ აღიარებითი ჩვენებების მოპოვების უფლებას წავართმევთ, საერთოდ ვეღარაფერს გახსნიან. 2005 წლიდან დავიწყეთ ეს რეფორმა და მას შემდეგ სასამართლოს გარეთ მოპოვებულ ჩვენებას სასამართლო მტკიცებულებად ვეღარ განიხილავს. მოგეხსენებათ, აღიარებითი ჩვენების ფორმულა იყო ისეთი, რომ ადამიანს ცემდნენ და აწამებდნენ, აიძულებდნენ ეღიარებინა დანაშაული, სასამართლოს შეეძლო დაყრდნობოდა პირველ აღიარებით ჩვენებას და ეს იყო ჯოჯოხეთური წრე. პირველი, რაც ვქენით, ის იყო, რომ თუ ადამიანმა ღია სასამართლო სხდომაზე, ადვოკატის თანდასწრებით იგივე ჩვენება არ მისცა, მტკიცებულება საერთოდ დაუშვებლად გავხადეთ. ამავე დროს, ის ადამიანები დავაპატიმრეთ, ვინც პოლიციაში ძალადობაში იყო შემჩნეული. გატარდა სხვა ბევრი რეფორმა ამ სტრუქტურაში. შედეგად მივიღეთ ის, რომ ეს დარღვევები სისტემურად იქნა აღმოფხვრილი. საკანონმდებლო ცვლილებით, რომელიც 2 წლის წინ იქნა მიღებული და ჯერ ძალაში შესული არ არის, მოწმის ჩვენებასაც, თუ ის სასამართლოში არაა მიღებული, ძალა არ ექნება.
ცოტა შორს წავედი, მაგრამ ეს იყო ამოცანები, რომელთა გადაჭრა იმ მომენტში ჩვენს მომხრეებსაც მიაჩნდათ ძალიან რთულად. ისინი დაისახა პრიორიტეტად. ძალიან სამწუხაროა, რომ პენიტენციარული სისტემის ასეთ პრიორიტეტად დასახვას ასეთი შემზარავი გამოაშკარავება დასჭირდა. ახლა ეს საკითხი პრიორიტეტულია და მჯერა, რომ ისევე, როგორც სხვა, ძალიან რთული გამოწვევების შემთხვევაში შევძელით ხელშესახები და ხშირ შემთხვევაში ძალიან მნიშვნელოვანი შედეგის მიღწევა, ამ შემთხვევაშიც შევძლებთ. ჩემი აზრით, სახალხო დამცველის დანიშვნა სასჯელაღსრულების მინისტრად ძალიან სწორი ნაბიჯია.
პრეზიდენტმა პროკურატურის პასუხისმგებლობაზეც ისაუბრა. პროკურატურამ, როგორც ჩანს, რეაგირება არ მოახდინა სახალხო დამცველის ინფორმაციაზე. ნიშნავს თუ არა ეს, რომ ამ უწყებაში და, ამასთან ერთად, სასამართლო სისტემაშიც ისევე ბევრი რამე არის შესაცვლელი, როგორც პენიტენციარულ სისტემაში? სასამართლო სისტემა იმიტომ ვახსენე, რომ იმავე გლდანის ციხეში სხედან ადამიანები, რომლებსაც წინასწარი პატიმრობა აქვთ შეფარდებული. მათი საქმეების დიდი ნაწილი, საიდუმლო არაა, საპროცესო გარიგებით მთავრდება. როგორც აღმოჩნდა, თავად იმ ციხეში ყოფნა საკმაოდ ცუდ გავლენას ახდენს ადამიანზე და მის ნებაზე, წავიდეს თუ არა გარიგებაზე...
ბუნებრივია, პენიტენციარულ სისტემაში არსებულ პრობლემებთან შეიძლება ნებისმიერი პრობლემის დაკავშირება, რომელიც კავშირშია გამოძიებასთან. მაგრამ საპროცესო გარიგება დგება მოსამართლის თანდასწრებით და ეს ღიად უნდა მოხდეს. სასამართლოს გარეთ ნათქვამ სიტყვას ძალა არ აქვს, ისევე როგორც პოლიციაში მიცემულ ჩვენებას. არ შეიძლება, კითხვის ქვეშ დავაყენოთ საპროცესო გარიგების ინსტიტუტი იმის გამო, რომ ამ ციხეში იყო ჯოჯოხეთური ვითარება. საპროცესო გარიგება რომ არ არსებობდეს, ეს არაფერს შეცვლიდა. სანამ ეს ინსტიტუტი გაჩნდებოდა, მანამდე ეს პრაქტიკა ჩვეულებრივად არსებობდა პოლიციაშიც და ციხეშიც. ოღონდ ციხეში სხვა ინსტიტუტს ჰქონდა კონტროლი, ქურდებს. საქმე არა გარიგებაშია, არამედ იმაში, რომ პატიმარს უნდა მოეპყრო როგორც ადამიანს და ნებისმიერმა, ვინც გაბედავს, რომ იძალადოს და ასეთ საშინელ ფორმებს მიმართოს, უნდა იცოდეს, რომ დაისჯება.
რაც შეეხება პასუხისმგებლობას, პირველი რიგის პასუხისმგებლობა ამ სისტემის შიგნით დგება, იმიტომ რომ, როგორც მთელ მსოფლიოში, სისტემას თავად უნდა ჰქონდეს ფილტრები, რომლებიც შეუძლებელს გახდის ასეთ სისტემურ დანაშაულს. რაც შეეხება საერთო პოლიტიკურ შეფასებას და პოლიტიკური ხელმძღვანელების პასუხისმგებლობას, ვისაც მეც წარმოვადგენ – ეს იქნება ამომრჩევლების გადასაწყვეტი რამდენიმე დღეში. ამაზე უფრო მკაფიო სამსჯავრო არ არსებობს.
პროკურატურაში, როგორც სისტემაში, რაიმე ცვლილებებზე საუბარი არ არის?
აქ არ ყოფილა სისტემური ჩავარდნა. პრობლემა ნაკლებად პრიორიტეტულად მიიჩნეოდა, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ გამოძიება საერთოდ არ ხდებოდა. ან, თუ იყო მტკიცებულებები, მათზე რეაგირება არ ხდებოდა. მაგრამ ამ მტკიცებულებების მოძიებაზე არ 
საპროტესტო აქციების მონაწილეებისგან ისმის მოთხოვნა იმის თაობაზე, რომ მინისტრების გადაყენება და მხოლოდ შემსრულებლების დაკავება არ არის საკმარისი და სისხლის სამართლის პასუხისგებაში უნდა მიეცენ ახალაია და სხვა მაღალი თანამდებობის პირები...
ყველა ადამიანს, ვინც იყო პირდაპირ ჩართული ან იცოდა კონკრეტული დანაშაულის შესახებ და არ იღებდა ზომებს, სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა ეკისრება. პოლიტიკური პასუხისმგებლობაა, როდესაც პოლიტიკური ლიდერი ვერ უზრუნველყოფს ისეთი სისტემის შექმნას, რომელიც გამორიცხავს ასეთ სისტემურ შემთხვევებს. რაც შეეხება სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობას, მათ შორის ჩემსას, რადგან მეც ხელმძღვანელი პირი ვარ – ის იმ შემთხვევაში დადგება, თუ აღმოჩნდა, რომ კონკრეტულ დანაშაულს ვინმე აფარებდა ხელს. მაგრამ თუ გულისხმობთ იმას, რომ ზოგადად არაეფექტური მუშაობისთვის, მათ შორის, ასეთი მძიმე შედეგებით, სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობა დგება, ასეთი სტანდარტი არც საქართველოში და არც სადმე სხვაგან არ არსებობს და შეუძლებელია არსებობდეს.
რაც შეეხება გამოძიებას. თანახმაა თუ არა ხელისუფლება, ჩართოს ამ პროცესში საზოგადოების წარმომადგენლები?
კომისიის შექმნაზე ბატონმა გიორგი ტუღუშმა ისაუბრა. მას აქვს დელეგირებული ამ მხრივ ინიციატივების დაყენების უფლებამოსილება, რასაც ხელისუფლება, სავარაუდოდ, მხარს დაუჭერს. ჯერჯერობით რაც გამოითქვა, მხარს ვუჭერთ, შესაძლოა დისკუსია კიდევ გაგრძელდეს.
რა გავლენა შეიძლება იქონიოს ბოლო მოვლენებმა არჩევნების შედეგებზე?
სპეკულირებას ამ საკითხით ვერ დავიწყებ. ამას ყველანი რამდენიმე დღეში ვიხილავთ. ჩვენი ამოცანაა, არჩევნებმა ისე ჩაიაროს, რომ იყოს თავისუფალი ნების გამოხატვა და მშვიდი გარემო. აქამდე ძალიან დაძაბული კამპანია იყო, ბევრი აგრესიული გზავნილი მოდიოდა პოლიტიკური პარტიების მხრიდან. მაგრამ, საერთო ჯამში, კამპანია, ჩემი აზრით, იყო მშვიდობიანი და თავისუფალი. ბოლო რამდენიმე დღეა საპროტესტო აქციები მიმდინარეობს, მაგრამ ეს პროტესტიც იყო აბსოლუტურად მშვიდობიანი, არანაირ ხელის შეშლას ადგილი არ ჰქონია. თუმცა რამდენიმე დღეა არის შედარებით მსუბუქი, მაგრამ მაინც ძალადობრივი ქმედებების შემაშფოთებელი ნიშნები და ჩანს აშკარა მონდომება ზოგიერთ პოლიტიკურ პარტიასთან ასოცირებული პირების მხრიდან, რომ ძალადობრივი ფონი შექმნან. იმედი მაქვს, ეს აღარ გაღრმავდება. მინდა ყველა პარტიას მოვუწოდო, არ წააქეზონ თავიანთი აქტივისტები ძალადობისაკენ. ჩვენი მხრივ, სამართალდამცავებს მივეცით რეკომენდაცია, შედარებით მსუბუქი ზომები იქნას გამოყენებული, სადაც ეს შესაძლებელია. ძალადობა არ უნდა იქნას დაშვებული და არ უნდა გაღრმავდეს, ვინაიდან ეს კიდევ უფრო მძიმე შედეგებს მოიტანს.
ისმის განცხადებები იმის შესახებ, რომ ერთი მხრივ, ყველაფერი მშვიდობიანად უნდა ჩატარდეს, ლიდერები მომხრეებს დამშვიდებისკენ მოუწოდებენ. მაგრამ, ამავე დროს, გვესმის, რომ ყველა, ვინც მმართველ ძალას უჭერს მხარს, არის დანაშაულის მონაწილე და წარდგება მართლმსაჯულების წინაშე. ეს ერთმანეთთან შეუთავსებელია და ხელს არ უწყობს ძალადობრივი ფონის შემცირებას. ისევე როგორც საუბრები იმის შესახებ, რომ ხელისუფლება უნდა წავიდეს ქვეყნიდან, თორემ ლინჩის წესით გაასამართლებენ. ჩვენ გვესმის ეს განცხადებები და ვხედავთ ქმედებებს. ჩვენი ამოცანაა, რომ ამ ქმედებებზე რეაგირება იყოს პროპორციული. ამან ხელი არ უნდა შეუშალოს პარტიების შესაძლებლობას გაავრცელონ თავიანთი იდეები და იყოს კონკურენტული გარემო. მაგრამ ამის შეფასებაც უნდა მოხდეს, ჩემი აზრით.
რას გულისხმობთ ბოლოდროინდელ ძალადობაში? იგივე ქართული ოცნება აცხადებს, რომ ხდება მათი აქტივისტების მასობრივი დაკავება, მათ შორის, საარჩევნო კომისიის წევრების, ადმინისტრაციული საქმეების აღძვრა...
თუ არის ასეთი შემთხვევა, რომ რომელიმე პარტიის წარმომადგენელი თავის „აღშფოთებას” გამოხატავს ხელისუფლების მიმართ იმით, რომ მიდის ცესკო-ს წარმომადგენელთან და ეუბნება – “შენ კიდევ ბედავ აქ მოსვლას?” და ფიზიკურ შეურაცხყოფას აყენებს, ის პასუხს აგებს. ასეთ მოქმედებას არავინ დაუშვებს. ის, რაც თუნდაც ეთერში ვიხილეთ – ძალადობრივი მუქარები, როდესაც პოლიტიკოსი პოლიციელთან მიდის და აყენებს შეურაცხყოფას პირისპირ და პირდაპირ ძალადობით ემუქრება, დაუშვებელია.
ჩვენ გვქონდა ბოლო დროს პრობლემა – პოლიტიკური პარტიები ჩიოდნენ, რომ მათ პლაკატებს ზემოდან სხვა პარტიები თავიანთ პლაკატებს აკრავენ. ეს არასწორია, პარტია უნდა დაჯარიმდეს ამისთვის და მოვუწოდეთ ყველას, რომ ასე არ მოიქცნენ, მათ შორის, ნაციონალურ მოძრაობას და სხვებსაც. მაგრამ, ვიღაცას რომ ეს არ მოეწონოს და თავისი რაზმები გაგზავნოს საქმის გასარჩევად, თუნდაც უკმაყოფილო იყოს რეაგირებით, ეს აბსოლუტურად დაუშვებელია და პირდაპირი გზაა ძალადობისკენ. ამას ინციდენტები მოჰყვება. ჩვენ ყველაფერს გავაკეთებთ იმისთვის, რომ საარჩევნო ადმინისტრაციამ უზრუნველყოს მშვიდობიანი და თავისუფალი არჩევნები.
ანუ, თქვენი ინფორმაციით, დაკავებების მიზეზი ამგვარი აგრესიის გამოვლინებებია?
თითოეულ შემთხვევას დეტალურად ვერ გავარჩევ და ჩემს თავზე ვერ ავიღებ სასამართლოს ფუნქციას. მაგრამ ყველა ხედავს რაც ხდება. ადამიანები ღიად ემუქრებიან განსხვავებული პოლიტიკური გემოვნების თანამოქალაქეებს – „როგორ ბედავ და ამ პოლიტიკურ ძალას როგორ უჭერ მხარს, გავა რამდენიმე დღე და დედას გიტირებთ”. შეიძლება ცალკე ეს განცხადება არ იყოს დანაშაული, მაგრამ თუ ამას ახლავს ფიზიკური ზემოქმედება ან პირდაპირი მუქარა ფიზიკური ზემოქმედებისა, ამაზე თვალის დახუჭვას ყველა მხრიდან ძალადობის გაღრმავება მოჰყვება. ამიტომ, კიდევ ერთხელ მოვუწოდებთ ყველას თავშეკავებისკენ. ჩემი პოლიტიკური შეხედულებები ცნობილია, მაგრამ როგორი მიუღებელიც არ უნდა იყოს ჩემთვის ვინმეს პოლიტიკური შეხედულებები, განცხადებები იმის შესახებ, რომ რომელიმე პოლიტიკური პარტიის მხარდამჭერიც ციხეში აღმოჩნდება, კატეგორიულად მიუღებელია.
დაუშვებელია ვინმეს წახალისება, რომ გამოხატოს თავისი აღშფოთება არა უბანზე ხმის მიცემით, არამედ პირისპირ შეურაცხყოფით და ძალადობის მუქარით და ამაზე თვალის დახუჭვა არ შეიძლება. თუ არის შემთხვევები, როცა პროცედურა დაირღვა, ეს ცუდია და ამას უნდა მივაქციოთ ყურადღება. მაგრამ, ჯამში, მშვიდი ვითარება უნდა შევინარჩუნოთ.
ამ დაძაბულობის ესკალაციამდეც საერთაშორისო ორგანიზაციები ახასიათებდნენ ქვეყანაში შექმნილ წინასაარჩევნო კამპანიას, როგორც პოლარიზებულს და ანტაგონისტურს. როგორ შეაფასებდით ზოგადად წინასაარჩევნო გარემოს?
გვქონდა ძალიან ინტენსიური წინასაარჩევნო კამპანია. რამდენიმე პარტია ახორციელებდა ენერგიულ კამპანიას, იყო ამომრჩევლებთან შეხვედრები, მიტინგები მთელ საქართველოში. პრობლემა ის იყო, რომ ზოგიერთი ჯგუფის რიტორიკა იყო ძალადობის ზღვარზე. იყო ცალკეული ინციდენტები. თუმცა, ბოლო დრომდე ზღვარი არ გადაულახავთ და საერთო სურათზე არ უმოქმედია. ბოლო დღეების მდგომარეობა იძლევა შეშფოთების საფუძველს. იმედი მაქვს, რომ ეს არ გაღრმავდება და არჩევნების დღეს პასუხისმგებლობას აიღებს ყველა პოლიტიკური პარტია. რა თქმა უნდა, ხელისუფლებას ეკისრება განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ თვითონ არ მონაწილეობენ ამ პროცესში და არ გააჩნიათ პასუხისმგებლობა არჩევნების მშვიდობიანად, სამართლიანად და თავისუფალ ატმოსფეროში ჩატარებისთვის.
რაც შეეხება უწყებათაშორისი კომისიის საქმიანობას. რამდენად ეფექტური იყო მისი მუშაობა? როგორც, მაგალითად, NDI მიუთითებს, მის მიმართ სამოქალაქო საზოგადოებისა და პოლიტიკური პარტიების ზოგადად დადებითი დამოკიდებულების მიუხედავად, არის უკმაყოფილებაც. მაგალითად, იმის გამო, თუ რა დროს ანდომებს ეს უწყება ადმინისტრაციული რესურსების ბოროტად გამოყენების ბრალდებებზე რეაგირებას...
მე თვითონ არ შევაფასებ უწყებათაშორის კომისიას. ვცდილობთ დარღვევებზე რეაგირებას, იმიტომ, რომ ჩვენი ამოცანაა ხელი შევუწყოთ თავისუფალი, სამართლიანი არჩევნების ჩატარებას. არის ხშირი შემთხვევები, როდესაც უტყუარად გარკვევა ძალიან რთულია. ერთ-ერთი ასეთი შემთხვევა იყო სამსახურიდან დათხოვნები. საქართველოში მოხდა მასობრივი შემცირება ზოგიერთ სექტორში, რომელიც გარდაუვალი იყო. იმიტომ, რომ ასეთი სტრუქტურების შენარჩუნება ძალიან ძნელია ქვეყნისათვის. პირველ რიგში, ეს სკოლებში მასწავლებელთა რაოდენობას ეხება. რაღაც ოპტიმიზაცია უნდა მომხდარიყო. მაგრამ ჩიოდნენ, რომ გათავისუფლების მოტივი იყო პოლიტიკური. ამის დადგენა ხშირ შემთხვევაში ძალიან რთულია. ამიტომ, ჩვენ მივიღეთ გადაწყვეტილება, შეგვეჩერებინა ეს ოპტიმიზაცია. რომ გათავისუფლება მხოლოდ რაიმე დარღვევის შემთხვევაში მომხდარიყო. იგივე შეეხება სხვა უწყებებსაც. ეს არის უბრალოდ მაგალითი, როგორ მოვიქეცით ჩვენ. იგივე გავაკეთეთ სოციალური დახმარების სფეროში, სადაც ასევე გარკვეული ეჭვები არსებობდა. განვაცხადეთ, რომ კარგი იქნებოდა, თუ ეს შეჩერდებოდა. ეს არ ნიშნავს, რომ თითოეულ შემთხვევაში შეგვეძლო თქმა, მართალია თუ არა ეს ბრალდება. ასეთი შემთხვევები იყო და რამდენიმე თანამდებობის პირმა ამ პროცესების შედეგად თანამდებობა დაკარგა. საერთო ჯამში, ჩვენს ამოცანას ზოგად ატმოსფეროზე ზემოქმედება წარმოადგენდა.
არის შემთხვევები, როდესაც სადამკვირვებლო ორგანიზაცია, რომლის მუშაობას და ამოცანებს მე პატივს ვცემ, ერთ-ერთი მხარის მონათხრობს დადგენილ ფაქტად წარმოაჩენს. ჩვენ ამას ასევე ვერ მივიღებდით. ამ შემთხვევაშიც შევეცადეთ მიგვეღო ზომები, რათა მსგავსი მოვლენების პრევენცია მოგვეხდინა. მაგრამ თუ რომელიმე თანამდებობის პირი, რომელიც პოლიტიკური ფიგურაა, თავის მომხრეებს კამპანიაში აქტიურად ჩართვისაკენ მოუწოდებს, ამის აკრძალვა ფორმალურადაც და არსებითადაც შეუძლებელია. ბუნებრივია, ხელმძღვანელის მიერ ხელქვეითის დავალდებულება უკანონობაა, თუ ამას სანქცია მოსდევს. მესმის, რომ ხშირ შემთხვევაში რთულია ამ ზღვრის გავლება, მაგრამ ავტომატურად მტკიცება იმისა, რომ ეს დარღვევაა, შეუძლებელია. ჩვენ ვეცადეთ შეგვექმნა ატმოსფერო, ჩვენი სიგნალებითა და ჩვენი რეაგირებით, რომ ეს საერთოდ არ მომხდარიყო ან მომხდარიყო ნაკლებად. საერთო ჯამში, მიმაჩნია, რომ მიმდინარეობდა კონკურენტული და თავისუფალი კამპანია და ეს მხოლოდ ჩემი შეფასება არ გახლავთ.
იყო ერთი შემთხვევა, რომლისთვისაც ჩვენ გვაკრიტიკებდნენ ყველაზე მეტად. ნაციონალური მოძრაობის ერთ-ერთმა ყოფილმა კოორდინატორმა თქვა, რომ ისინი იყვნენ გაფორმებული კონკრეტულ სახელმწიფო სტრუქტურებში და იქ იღებდნენ ხელფასს, მაგრამ რეალურად პარტიაზე მუშაობდნენ. ბრალდების სქემა გასაგებია. თუ ეს ასეა, ეს მართლაც ადმინისტრაციული რესურსის ბოროტად გამოყენებაა. მაგრამ, ამ ფაქტის დადგენა ასე ადვილად არ ხდება. იყო მოთხოვნა რამდენიმე სამოქალაქო ჯგუფისგან, რომ მიეღოთ სრული ინფორმაცია როგორც სახელმწიფო სტრუქტურებიდან იმის შესახებ, იქ ვინ მუშაობდა, ასევე ნაციონალური მოძრაობიდან, თუ ვინ იყვნენ მისი კოორდინატორები. რომ მომხდარიყო ამის შეჯერება, არის თუ არა რამე თანხვედრა. რამდენადაც ვიცი, ეს ინფორმაცია მათ მიიღეს, ნაციონალურ მოძრაობას ამის ვალდებულება არ ჰქონდა, მაგრამ ჩვენი რეკომენდაცია იყო გამჭვირვალობა. თუ ასეთი ფაქტები დგინდება, მაშინ ეს არის დარღვევა და ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენება.
იყო სხვა, შედარებით მცირე ზომის დარღვევები. მაგალითად, პლაკატების გაკვრა სახელმწიფო დაწესებულებებში, სკოლის დირექტორის მიერ თანამდებობრივი მდგომარეობის მმართველი პარტიის სასარგებლოდ გამოყენება. ყველა ამ შემთხვევაში ვეცადეთ, რომ რეაგირება მოგვეხდინა.
იყო კრიტიკა სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის მისამართით. საქმიანობის დასაწყისში მათ დაუშვეს გარკვეული შეცდომები საზოგადოებასთან კომუნიკაციისა და წესების დადგენის თვალსაზრისით. მაგრამ ის ბრალდება, თითქოს აუდიტის სამსახური ქართულ ოცნებას დაუპირისპირდა, უსაფუძვლოა. ეს შთაბეჭდილება გამოწვეულია იმით, რომ ამ პოლიტიკურმა ჯგუფმა და მათმა ლიდერებმა განაცხადეს, რომ არ აპირებენ დაემორჩილონ კანონს. ჩვენ გვქონდა ბევრი შემთხვევა, როდესაც ამის დამადასტურებელი ფაქტები გამოვლინდა. ყველას აქვს უფლება, განაცხადოს, რომ კანონი არ მოსწონს და გააუქმებს, როცა ხელისუფლებაში მოვა. მაგრამ განცხადებებმა, რომ ამ კანონს არ დაემორჩილებოდნენ, რომ ყველა ხვრელის პოვნას შეეცდებოდნენ მისთვის გვერდის ასავლელად, სამწუხარო შედეგი გამოიღო. თქვენ იცით, რომ სხვა პარტიებიც, მათ შორის მმართველი პარტია, დაჯარიმდნენ. ზოგიერთ შემთხვევაში საკმაოდ მძიმედ. მაგრამ განსხვავება იყო დეკლარირებულ განზრახვაში.
საერთაშორისო ორგანიზაციები, ხშირ შემთხვევაში, ქართული ოცნებისთვის დაკისრებულ ჯარიმებს არაპროპორციულად აფასებენ. არ ეთანხმებით ამ შეფასებებს?
ქართულმა ოცნებამ, მხოლოდ ოფიციალური მონაცემებით, პირველად უახლოეს ისტორიაში, მმართველ პარტიაზე საგრძნობლად მეტი ფინანსური რესურსი გამოიყენა. მე აქ არ ვგულისხმობ იმ ხარჯებს, რაც მათ ჩაუთვალეს, მაგრამ თვითონ არ ეთანხმებიან. არსებითად, კონკურენტუნარიანობაზე თუ ვსაუბრობთ, მათ ეს საშუალება ჰქონდათ და ამას ყველა ხედავს. ჯარიმები, ბუნებრივია, ამ ჯგუფის ლიდერის, მილიარდერის მიმართ დიდი იყო. იყო კიდევ ივანიშვილის და კალაძის ანგარიშების დაყადაღების ამბავი. ითქვა, რომ ეს ყველაფერი გაკეთდა იმისთვის, რომ პარტიისთვის შეეშალათ ხელი წინასაარჩევნო კამპანიის წარმოებაში. მაგრამ პარადოქსი ის არის, რომ ეს ფული და ეს სახსრები ვერცერთ შემთხვევაში ლეგალურად ვერ იქნებოდა ამისთვის გამოყენებული. შემოწირულობის ლიმიტი 60 ათასია. თუ ის 7 მილიონი, რაც მათ ნაღდი ფულით გამოიტანეს, პარტიული საქმისთვის იყო საჭირო, ეს ყველა შემთხვევაში უკანონოა. თუ ის არ იყო პარტიის საქმიანობისთვის საჭირო, ესე იგი, ეს არ არის ის სახსრები, რაც მოაკლდა საარჩევნო კამპანიას.
ჯარიმები მართლაც ისტორიაში უპრეცედენტო იყო, თუმცა ისიც უპრეცედენტოა, რომ ქვეყნის მთლიანი შიდა პროდუქტის ნახევრის ეკვივალენტის მფლობელი მონაწილეობს არჩევნებში. მაგრამ იმის თქმა, რომ ეს ჯარიმები ემსახურებოდა ლეგიტიმური საარჩევნო კამპანიისთვის ხელის შეშლას, ნონსენსია. ეს კანონით აკრძალულია. ბატონმა ივანიშვილმა, სანამ ეს კანონი გამოვიდა, 20 მილიონზე მეტი შესწირა თავისი ფირმების მეშვეობით საკუთარ პარტიებს. შეზღუდვა მერე შემოვიდა. ამიტომაც, მიმაჩნია, რომ ეს, მინიმუმ, გადაჭარბებული კრიტიკაა.
რა მოხდა ე.წ. მაესტროს თეფშებთან დაკავშირებით? უწყებათაშორისი კომისია აცხადებდა, რომ სახელმწიფო მზად არის ყადაღა მოხსნას და ანტენები დაარიგოს. თუმცა, მაესტროს ხელმძღვანელობამ განაცხადა, რომ შეთანხმება ჩაიშალა. რა მოხდა?
ჩვენ საკმაოდ არასტანდარტული ნაბიჯი გადავდგით. გვქონდა მოლაპარაკება იუსტიციის სამინისტროსთან. ერთ-ერთმა სამოქალაქო ჯგუფმა მოგვმართა და დაგვისახა ამოცანა, რომ მოსყიდვის თაობაზე დავის მიუხედავად, რაც შეიძლება მეტ ადამიანს ჰქონოდა სატელიტური ანტენა, რათა მეტი არხები მიეღოთ. თუ შეიძლებოდა ისეთი გზის გამოძებნა, რომ მოსყიდვის შესაძლებლობა გამორიცხულიყო და, ამავდროულად, ხალხს ეს თეფშები მიეღო. შეიძლება ვიღაცამ გაგვაკრიტიკოს კიდეც ასეთი არასტანდარტული სქემის მოფიქრებისთვის, მაგრამ შევჯერდით იმაზე, რომ, თუ ანტენების ფორმალური მეპატრონე დათანხმდებოდა, მოხდებოდა მოქალაქეებისთვის ფოსტის მეშვეობით მათი მიტანა და დამონტაჟება. ეს ადვილად შესაძლებელი იყო, თუ იქნებოდა ნება. თუ ამოცანა ის იყო, რომ ხალხს ანტენები მიეღო, ეს შესრულდებოდა. სამოქალაქო ჯგუფი ამის მომხრე იყო, თვითონ ტელეკომპანიის ხელმძღვანელობა თავიდან თითქოს თანახმა იყო, მაგრამ შემდეგ ჩვენთან კომუნიკაცია აღარ ჰქონიათ. ცოტა არაკორექტული იყო, როცა ეთერით გავიგეთ, რომ მათ პარტნიორებთან რაღაც ვერ შეათანხმეს.
ბოლო მოვლენების გათვალისწინებით, არსებობს კი იმის შანსი, რომ არჩევნების შემდეგ ქვეყანაში სტაბილურობა შენარჩუნდეს? ხელისუფლების მოწინააღმდეგეები საუბრობენ პერმანენტულ აქციებზე. რა ზომებს იღებს ხელისუფლება, რომ მოსალოდნელი არეულობა და ექსცესები თავიდან იქნას აცილებული?
რაც არაერთგზის ვთქვით, ყველაფერს გავაკეთებთ მშვიდობიანი და თავისუფალი არჩევნების ჩატარებისთვის. მაგრამ პასუხისმგებლობა ეკისრება ძირითად მოთამაშეებსაც. იგივე პასუხისმგებლობა ვრცელდება არჩევნების შემდგომ პერიოდზეც. ცუდია, როცა მოთამაშეები არ იღებენ ამ პასუხისმგებლობას ან შეგნებულად თუ შეუგნებლად გადადგამენ ისეთ ნაბიჯებს, რომელიც საფრთხეს შეუქმნის სიმშვიდეს. გარკვეული ინფორმაცია, რომელიც საზოგადოებამ მიიღო ამ დღეებში, ადასტურებს, რომ ქართულ პოლიტიკურ სპექტრში არიან პოლიტიკოსები, რომელთა ამოცანა, შესაძლოა, არ იყოს ამ ყველაფრის მშვიდობიანად ჩატარება. ეს სამწუხაროა და ჩვენი პასუხისმგებლობაა, ამაზე კანონიერი რეაგირება მოვახდინოთ.
