2012 წელი საარჩევნო წელია. თქვენ არ აპირებთ სხვა პარტიებთან ბლოკში, ან ალიანსში გაერთიანებას. გვიამბეთ თქვენი საარჩევნო გეგმების შესახებ. როგორ ემზადებით?
2012 წელი მნიშვნელოვანი წელია. ეს არჩევნები ერთ-ერთი გარდამტეხი ეტაპია ქართული დემოკრატიისა და სახელმწიფოსთვის. თუ ჩავაბარებთ დემოკრატიის გამოცდას, ჩავატარებთ არჩევნებს სამართლიან გარემოში, ქართულ სახელმწიფოებრიობაში ახალი ეტაპი დაიწყება. ეს დაგვაახლოებს ევროატლანტიკურ სივრცესთან – სადაც არის და უნდა იყოს ჩვენი ადგილი. ამაზე დაკვეთაა ქვეყნის შიგნით. საერთაშორისო თანამეგობრობა სწორედ ამას ელის საქართველოსგან. ვფიქრობ, პასუხისმგებლობა ყველას გვაქვს მეტ-ნაკლებად: ხელისუფლებას, არჩევნებში მონაწილეებს და ამომრჩეველს.
ახალი მემარჯვენეები, ათწლიანი გამოცდილებით, სკეპტიკურად ვუყურებთ ბლოკებსა და კოალიციებს. უკანასკნელი მცდელობისასაც, როდესაც მეტ-ნაკლებად მსოფლმხედველობითი თანხვედრა გვქონდა, ალიანსი საქართველოსთვის დაიშალა. ასეთივე პროგნოზი გავაკეთე მე ქართულ ოცნებაზე – ეს კიდევ უფრო ეკლექტური გაერთიანებაა.
4 წლის წინ ვაკის ამომრჩეველმა მოგცათ მანდატი, რომ ისინი პარლამენტში წარგედგინათ. თქვენ ამაზე უარი თქვით. დღეს როგორ აფასებთ ამ გადაწყვეტილებას – მართებულად მოიქეცით?
დღევანდელი გადასახედიდან ეს მცდარი გადაწყვეტილება იყო. თუმცა, იმ მომენტში ჩვენი ამომრჩევლის დაკვეთა იყო ასეთი. ეს ერთგვარი „იდეალ პოლიტიკის” გამოხატულება იყო. დრო გავიდა და ამომრჩეველმაც გვისაყვედურა, რომ სჯობდა, ისევ იქ ვყოფილიყავით. ჩვენც დავზარალდით.
რაც მოხდა, მოხდა. იმედი მაქვს, რომ, ჩვენი გამოცდილებიდან გამომდინარე, მომავალში ასეთ ნაბიჯს აღარავინ გადადგამს. ყველაფერს ნელ-ნელა ვსწავლობთ, ახალგაზრდა დემოკრატია ვართ.
რას დაასახელებდით მთავარ საკითხად, რაშიც მმართველ პარტიას არ ეთანხმებით? პირველს რას შეცვლიდით, შესაძლებლობა რომ გქონდეთ?
პირველი ეს არის შერჩევითი სამართალი. მთელი რიგი წარმატებების ფონზე, არათანაბარ მდგომარეობაშია რიგითი მეწარმე, ხელისუფლებასთან დაახლოებული ადამიანი თუ რიგითი მოქალაქე, რომელიც დღეს გრძნობს, რომ, შეიძლება, შერჩევით ჩართონ სოციალურ პროგრამაში, შერჩევითად შეიძლება წაახალისოს, ან დასაჯოს ხელისუფლებამ – იმის შესაბამისად, მმართველ პარტიასთანაა თუ კრიტიკულია მის მიმართ. კანონის უზენაესობა მნიშვნელოვანი საკითხია, რომელიც ზედაპირზე დევს ქვეყანაში.
პოლიტიკის ძირითად მიზნად და ობიექტად უნდა იქცეს ადამიანი და არა – ძლიერი სახელმწიფო. ამ ძალიან დაჩქარებული ტემპით აღმშენებლობის დროს, რასაც მიხეილ სააკაშვილი ატარებს, თითქოს მივიწყებულია თავად მოქალაქე, პიროვნება, რომელიც ამ ყველაფრის ღერძია.
რამდენად ახერხებდა და ახერხებს ოპოზიცია, კონკურენცია გაუწიოს მმართველ პარტიას?
ყველაზე საზიანო ოპოზიციისთვის პროცესების რადიკალიზება იყო. ამან გამოიწვია მისი მარგინალიზება. საზოგადოება მიჰყვებოდა მას რაღაც ეტაპამდე, შემდეგ ამ რადიკალიზმმა და მაქსიმალიზმმა შედეგი არ მოიტანა.
საზოგადოების ნაწილი ითხოვს მყისიერ შედეგებს – დღესვე ან ყველაფერს, ან არაფერს. სწორედ ამ ნაწილმა შეგვრაცხა მოღალატეებად, როდესაც კომპრომისზე წავედით და ხელისუფლებასთან მნიშვნელოვან შეთანხმებას მივაღწიეთ საარჩევნო კანონმდებლობაზე.
მთავარი დაკვეთა ოპოზიციისადმი თითქოს ისაა, რომ ჩვენ ყოველთვის რაღაც მორალურ პოზიციაზე უნდა ვიყოთ, სადაც კომპრომისი დაუშვებელია. არადა, პოლიტიკა კომპრომისების ხელოვნებაა. კომპრომისის გარეშე ეს ერთგვარი ზნეობრივი განდეგილობა იქნება. საქართველოში ეს ცნებები აირია და განაპირობა ოპოზიციის სისუსტე. თუმცა, არამხოლოდ ამან.
ნაციონალურმა მოძრაობამ სრული მონოპოლიზება გაუკეთა ფინანსურ წყაროებს. დასჯადი გახადა ნებისმიერი ურთიერთობა, ფინანსური დახმარება ოპოზიციისა ბიზნესწრეებისათვის. 10 წლის განმავლობაში, მიუხედავად იმისა, რომ კარგი ურთიერთობა მაქვს ბიზნესწრეებთან საქართველოში, არასოდეს ჩაურიცხავს თუნდაც ერთი ლარი რომელიმე ოპოზიციური ძალისთვის რომელიმე იურიდიულ პირს. ამიტომ, ახლა, იურიდიული პირების მიერ დაფინანსების აკრძალვას მივესალმები. ეს მხოლოდ მმართველი პარტიის პრივილეგია იყო.
რამდენიმე თვის წინ პოლიტიკაში ახალი სახე გამოჩნდა – ბიძინა ივანიშვილი. როგორ შეაფასებდით მის ეფექტს? რა გავლენა იქონია მან ქართულ პოლიტიკურ სპექტრზე?
უცნაური ეფექტი ჰქონდა. ივანიშვილი ცდილობს, ძალიან გაწონასწორებული და ზომიერი პოლიტიკოსის იმიჯი შეიძინოს, მაგრამ მან ხმები რადიკალურ ძალებს წაართვა, მაგალითად, ლეიბორისტებს, ეროვნულ ფორუმს, ნინო ბურჯანაძეს. რევანშისტულად განწყობილი ამომრჩევლების სიმპათია დაიმსახურა.
ამის ახსნა მარტივია. ადამიანების ეს ჯგუფი ყოველთვის ეძებდა ძალას, რომელიც დაამარცხებდა და შურს იძიებდა ხელისუფლებაზე. მე ყოველთვის ვამბობ, რომ რევანშიზმი სახიფათოა. 10 წელია ბევრი სიმწარე მახსოვს ამ ხელისუფლებისგან, თუმცა ვამაყობ, რომ არასოდეს შურისძიება არ მამოძრავებდა. შეიძლება, ამიტომაც გადავრჩი პოლიტიკურად.
ივანიშვილმა ისევ შავ-თეთრი ფერები შემოიტანა პოლიტიკაში – ან სააკაშვილი, ან ივანიშვილი. ჩვენ გვჭირდება მრავალფეროვნება, როდესაც რამდენიმე პოლიტიკური ძალა იქნება და კონკურენცია, რითაც ამომრჩეველი მოიგებს. ივანიშვილმა შემოიტანა პრინციპი – ვინც ჩემთან არაა, მოღალატეა. მან მოინდომა მონოპოლიზება მთელი პოლიტიკის. თქვა, რომ შუა უნდა გაიკრიფოს.
ვფიქრობ, ვერ გაამართლა ის მოლოდინი, რაც მისი მოსვლისას გაჩნდა. თავდაპირველი ეიფორია მინელდა. ეს ახასიათებს ქართულ პოლიტიკას. ირაკლი ალასანიასთან დაკავშირებითაც იგივე მოხდა.
მედიასაშუალებებზე, რომელიც არ არის სახელისუფლებო, ივანიშვილმა ფინანსური გავლენის მოხდენა დაიწყო და შეეცადა ყველაფერი ეყიდა. თუ ივანიშვილამდე ბეჭდურ მედიაში იყო უზარმაზარი და სატელევიზიო მედიაში გარკვეული სივრცე ნეიტრალური აზრისთვის, დღეს მედია ძირითადად ორ პოლუსზე გადანაწილდა. ექსპერტიც არ დარჩა დამოუკიდებელი.
მან მიმართა პრინციპს – ვინც არის რაღაცნაირად საზოგადოებრივი აზრის შემქმნელი, წავიყვანო, დავასაქმო, ფინანსური ინტერესი გავუჩინო. დღევანდელ სოციალურ პირობებში მაღალი ანაზღაურება იმხელა მოტივაციაა, ყოველთვის მოუძებნი გამართლებას – მე ფულის გამო კი არ ვაკეთებ ამას, აი, ეს კაცი არის ალტერნატივა და ა.შ.
მსგავსი ვითარება ქართულ საზოგადოებას ახსოვს. 2007 წელს ვიხილეთ ასევე ქველმოქმედებით გატაცებული მილიარდერი, რომელიც თავისი ფინანსების გამოყენებით ეცადა ხელისუფლების შეცვლას. თქვენი მდგომარეობაც წააგავს მაშინდელს – თქვენ არ გაწევრიანებულხართ არც მაშინ პატარკაციშვილის ირგვლივ შექმნილ ოპოზიციურ პარტიათა დაჯგუფებაში. დღესაც არ წევრიანდებით ივანიშვილთან. თუმცა, განსხვავება ისაა, რომ პატარკაციშვილის მიმართ ასეთი კრიტიკული დამოკიდებულება არ გქონდათ. რა განასხვავებთ მათ ერთმანეთისგან?
მე კატეგორიული წინააღმდეგი ვიყავი ბადრი პატარკაციშვილის პოლიტიკაში შემოსვლის, მიუხედავად იმისა, რომ მასთან კარგი ურთიერთობა მქონდა.
თუმცა, ივანიშვილმა უკეთ გათვალა, რა ეტაპზე შემოსულიყო. როდესაც ის ამბობს, რომ ქვეყანაზე ზრუნვის გამო გადადგა ეს ნაბიჯი, მთლად გულწრფელი არაა. საქართველოს უახლეს ისტორიაში იყო დრო, როდესაც ბევრად მნიშვნელოვანი იქნებოდა მისგან ამ ნაბიჯის გადადგმა. მან ეს მეტ-ნაკლებად მოშიშვლებულ პოლიტიკურ არენაზე გააკეთა – გაკოტრდა და გამოიფიტა ოპოზიცია, მათ შორის, ფინანსურად და მოახლოვდა სააკაშვილის მეორე ვადის დასასრული.
რამდენად ჰგავდა ეს შეგნებულ ნაბიჯს? მან ვერ წაიკითხა სწორად კანონი მოქალაქეობაზე, ანაც იმ ეპისტოლეების შინაარსიც რომ გავიხსენოთ, რითაც საზოგადოების წინაშე წარდგა ...
იყო კარგი ბიზნესმენი, წარმატებული ქველმოქმედი – სულაც არ ნიშნავს, რომ წარმატებული პოლიტიკოსი იქნები და საზოგადოებაში დაგროვილი გარკვეული აქტივი ეგრევე გადმოგყვება. ეს ასე არ ხდება, რაც აჩვენა ბადრის მაგალითმაც და ბიძინა ივანიშვილის პირველმა ნაბიჯებმაც.
ივანიშვილი მთელი ამ დროის განმავლობაში თავის გადაწყვეტილებას მალავდა და ვვარაუდობ, მარტოს უწევდა სიტუაციის ანალიზი, დაგეგმვა. ძალიან ბევრი შეცდომა დაუშვა.
თქვით, რომ სააკაშვილი უნდა გახდეს ძალაუფლების მშვიდობიანი გადაცემის გარანტი. რას გულისხმობთ? ზოგიერთი ძალაუფლების გადაცემაში, ნაციონალური მოძრაობის თვითლიკვიდაციას გულისხმობს...
ამას ვერ დამაბრალებთ. არ მიყვარს სპეკულირება გამონათქვამებით, არასწორად ინტერპრეტირებით. ამ შემთხვევაში მან პიროვნულად უნდა დათმოს ძალაუფლება. პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში ეს არის ყველაზე დიდი ტრაგედია. ავიღოთ ნაზარბაევი, ალიევი, რომელთაც ვერ დათმეს ძალაუფლება. გაჩნდა ასეთი ცნებები – სამუდამო ლიდერობა, სამუდამო პრეზიდენტობა.
ვერავინ აუკრძალავს სააკაშვილს პოლიტიკურ საქმიანობას. ძალაუფლების გადაცემა არ ნიშნავს, რომ სხვა პარტიის წარმომადგენელს გადასცეს ის. თავად სააკაშვილი არ უნდა იყოს აღმასრულებელი ხელისუფლების სათავეში.
სულ ისმის პირობა რუსეთთან ურთიერთობების დალაგების, თუმცა როგორ, ამას ნაკლებად ხსნიან. თქვენ როგორ წარმოგიდგენიათ ეს? ამას გარდა, რომ შევეხოთ რუსეთში მიმდინარე მოვლენებსაც...
დღეს რუსეთთან ურთიერთობების დალაგება, მხოლოდ ევროინტერგაციაზე უარის თქმითაა შესაძლებელი. ტერიტორიებს ის არ დააბრუნებს. უბრალოდ, უფრო კეთილგანწყობილი იქნება და ახალ ომს არ გააჩაღებს. თუმცა, საკითხავია, ეს კეთილმეზობლური ურთიერთობა იქნება, თუ ვასალური დამოკიდებულება
არ მაქვს ილუზია, რომ ნეიტრალიტეტის გამოცხადების შემთხვევაში მოვაგვარებთ რუსეთთან ურთიერთობას. მოლდოვამ გამოაცხადა, თუმცა, ამით დნესტრისპირეთის პრობლემა არ გადაჭრილა.
ისეთი თემებიც კი, როგორიცაა დიპლომატიური ურთიერთობების მოგვარება, თავისუფალი ვაჭრობა, რეალურად კარგს ვერაფერს მოიტანს ქვეყნის შიგნით და დაგვაკარგინებს იმ მთავარ პერსპექტივას, რაც არის საქართველოს ევროატლანტიკურ ოჯახში გაწევრიანება. ქვეყნის მომავალი დღეს უალტერნატივოდ აქაა. ყველაფერი, რაც რიგით ქართველს დღეს უნდა – უსაფრთხოება, ეკონომიკური კეთილდღეობა, სამართლიანობა, თავისუფლება, ეს ყველაფერი შესაძლებელია მხოლოდ იქ და არა რუსეთთან ურთიერთობების დალაგებით.
არ მაქვს ილუზია, რომ 4-5 მარტს პუტინის რეჟიმი დაემხობა, მაგრამ რუსეთში მიდის ჯანსაღი პროცესი – სამოქალაქო საზოგადოების გაჩენა სერიოზული ცვლილებების მომწიფებაზე მიუთითებს. რა იქნება, რამდენ ხანში იქნება, რთულია ამაზე საუბარი. ფაქტია, რომ რეჟიმი გარკვეულწილად შერყეული და შეშინებულია. რამდენად აღმოჩნდება რუსული ისტებლიშმენტი მზად, რომ შვას უფრო დემოკრატიული ლიდერი, ცალკე საკითხია. რუსეთში გარედან ძალიან ძნელია ხოლმე ხელისუფლებაში მოსვლა.
მოგაჩნიათ თუ არა, რომ საქართველო უნდა იყოს სეკულარული სახელმწიფო, სადაც მკვეთრად იქნება გამიჯნული რელიგიური და სახელმწიფო ინსტიტუტების ძალაუფლება?
ცალსახად გეტყვით, რომ ამას ვეთანხმები და ეს არის ერთ-ერთი ფუნდამენტური პრინციპი თანამედროვე სახელმწიფოს აშენებისა. ნებისმიერი აღრევა მავნებელია ორივესთვის. მგონი, ასეთი დამოკიდებულება აქვს თავად მართლმადიდებელ ეკლესიას საქართველოში და ძირითად პოლიტიკურ სპექტრსაც. ახალი მემარჯვენეები ყოველთვის ვცდილობდით, ამით სპეკულირება არ მოგვეხდინა. რელიგიური ორგანიზაციების შესახებ კანონი როდესაც მიიღეს, ჩვენ ვთვლიდით, რომ ამით ზიანი არავის მიადგებოდა. და ეს ასეც აღმოჩნდა.
ტაო-კლარჯეთის ძეგლებს განადგურება ემუქრებათ. რას ფიქრობთ, ეს საკითხი როგორ უნდა დარეგულირდეს? ვთქვათ, გააგრძელა წინააღმდეგობა საპატრიარქომ. ვინ უნდა მიიღოს გადაწყვეტილება?
სახელმწიფო აქამდეც ამბობდა საბოლოო სიტყვას ამ საქმეში. საპატრიარქოს ბოლო განცხადება ბუნდოვანი იყო ჩემთვის. მგონი, აქ ლოგიკა არ იყო. ამბობენ, რომ აზიზიეს მეჩეთის აღდგენა პრობლემას შექმნის მოსახლეობაში და გაუმართლებელია და, ამავე დროს, აცხადებენ, რომ თუ მისცემენ საშუალებას ერთ-ერთი ეკლესია მოქმედი გახადოს თურქეთის ტერიტორიაზე, მაშინ ეს დასაშვებია. ეს ვაჭრობის საგანი არ უნდა გახდეს.
ვფიქრობ, თემა უფრო ხელოვნურადაა გამძაფრებული გარკვეული პოლიტიკური ძალების მხრიდან აჭარაში. უამრავი მეჩეთი და ჯამეა დღეს საქართველოში. ამას ტრადიციულად არანაირი პრობლემა არ შეუქმნია.
ჩვენ სეკულარული სახელმწიფო რომ ვართ, ამითაც უნდა ვაჩვენოთ და მივიღოთ მსგავსი გადაწყვეტილებები. ეს არ არის პრობლემატური. რელიგიური შუღლის გაღვივება უნდა გამოვრიცხოთ. თავი უნდა დავანებოთ ამ თემებით სპეკულირებას. განსაკუთრებით პოლიტიკოსებმა.
