19 ოქტომბერს ბრიტანეთის პარლამენტმა ბრექსითის გადადებას მხარი დაუჭირა.
პრემიერმინისტრმა ჯონსონმა ევროკავშირს ბრიტანეთის ევროკავშირიდან გასვლის თარიღის 2020 წლის 31 იანვრამდე გადადება სთხოვა. ბრექსითი 31 ოქტომბერს იგეგმებოდა.
რა არის ბრექსითი?
ბრიტანეთის მიერ ევროკავშირის დატოვების გადაწყვეტილება, რომელიც 2016 წელს ჩატარებულ რეფერენდუმზე გადაწყდა და მხარი მოსახლეობის 52%-მა დაუჭირა.
რა არის ევროკავშირი?
ევროკავშირი ეკონომიკური და პოლიტიკურ გაერთიანებაა, რომელიც ამჟამად 28 სახელმწიფოს აერთიანებს. ის ნებისმიერ წევრ ქვეყანას შორის თავისუფალ მიმოსვლას, მუშაობას და ვაჭრობას გულისხმობს.
დიდი ბრიტანეთი ევროკავშირს 1973 წელს შეუერთდა (მაშინ გაერთიანებას "ევროპული ეკონომიკური კავშირი" ერქვა). თუ დიდი ბრიტანეთი ევროკავშირს დატოვებს, ის გახდება პირველი წევრი ქვეყანა, რომელიც არსებობის განმავლობაში გაერთიანებიდან გავიდა.
რატომ ტოვებს ევროკავშირს დიდი ბრიტანეთი?
2016 წლის 23 ივნისს გაერთიანებულ სამეფოში რეფერენდუმი ჩატარდა. მოსახლეობას უნდა გადაეწყვიტა ევროკავშირში დარჩენის ან მისი დატოვების საკითხი.
გაერთიანების დატოვებას მხარი რეფერენდუმში მონაწილეთა 52%-მა დაუჭირა, მასში დარჩენას - 48%-მა. სულ 30 მილიონი ამომრჩევლიდან ბრექსითის მომხრე 17.4 მილიონი აღმოჩნდა.
რატომ რჩება დიდი ბრიტანეთი ჯერაც ევროკავშირში?
ფოტო: BBC
ევროკავშირის დატოვების პირობებზე შეთანხმება 2018 წლის ნოემბერში შედგა, თუმცა, ბრიტანეთის პარლამენტმა ის სამჯერ ჩააგდო.
რატომ ჩააგდო პარლამენტმა ტერეზა მეის ბრექსითის შეთანხმება?
ამის ძირითადი მიზეზი კონსერვატიული პარტია იყო, რომელიც ხმას მის წინააღმდეგ აძლევდა, დემოკრატიული გაერთიანების პარტია, რომელიც პარლამენტში მთავრობის მოკავშირეა, ბექსტოპის, ანუ სათადარიგო გეგმის მომხრე იყო.
ამის მიზეზი კონსერვატიული პარტიის ბევრი დეპუტატისთვის, ასევე დემოკრატიული გაერთიანების პარტიისთვის, რომელიც პარლამენტში მთავრობის მოკავშირეა, ე.წ ბექსტოპი იყო - სადავო სათადარიგო გეგმა.
ბექსტოპი იმის უზრუნველსაყოფად შეიქმნა, რომ Brexit-ის შემდეგ ჩრდილოეთ ირლანდიასა და ირლანდიის რესპუბლიკას საზღვრისპირა პუნქტები ან ბარიერები აღარ იქნებოდა.
საჭიროების შემთხვევაში ბექსტოპით დიდი ბრიტანეთი ახლო სავაჭრო ურთიერთობაში დარჩებოდა ევროკავშირთან და თავიდან აიცილებდა შემოწმებებს.
მაგრამ ბევრმა დეპუტატმა ამას კრიტიკულად შეხედა. მათი თქმით, თუ ბექსტოპი იქნება გამოყენებული, გაერთიანებული სამეფო ამ ვითარებაში წლების განმავლობაში "გაიჭედება". ეს ასევე გაყინავს ვითარებას ბრიტანეთისთვის ევროკავშირის საბაჟო კავშირში და ხელს შეუშლის ქვეყანას სხვა ქვეყნებთან სავაჭრო ხელშეკრულებების გაფორმებაში.
სწორედ ამ წინააღმდეგობამ განაპირობა ტერეზა მეის მიერ თანამდებობის დატოვება. 2019 წლის ივლისიდან პრემიერმინისტრი ქვეყნის ყოფილი საგარეო საქმეთა მინისტრი, ბორის ჯონსონი გახდა.
17 ოქტომბერს ჯონსონმა განაცხადა, რომ ევროკავშირსა და დიდ ბრიტანეთს შორის შესწორებულ, გადასინჯულ შეთანხმებას მიაღწიეს.
რა არის ბრექსითის ახალი შეთანხმება?
ახალი შეთანხმება ანაცვლებს ბექსტოპს ახალი საბაჟო შეთანხმებებით.
ამ გეგმის მიხედვით, მთელი გაერთიანებული სამეფო დატოვებს საბაჟო კავშირს. ამ კუთხით, ბრიტანეთი იქნება თავისუფალი, ხელს მოაწეროს და განახორციელოს თავის საკუთარი სავაჭრო შეთანხმებები მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანასთან.
მაგრამ ჩრდილოეთ ირლანდია ასევე დარჩება. როგორც შესასვლელი პუნქტი ევროკავშირის საბაჟო ზონაში.
დიდი ბრიტანეთი არ გამოიყენებს ტარიფებს ჩრდილოეთ ირლანდიაში შესასვლელ პროდუქტებზე, რადგან პროდუქტების გაგზავნა ირლანდიის რესპუბლიკის საზღვარზე წინასწარ განსაზღვრული არ იყო.
ჩრდილოეთ ირლანდია გააგრძელებს ევროკავშირის წესების დაცვას სოფლის მეურნეობის და სამრეწველო საქონლის შესახებ.
4 წლის შემდეგ, ჩრდილოეთ ირლანდიის კრებას ექნება საშუალება, ხმის მიცემით გადაწყვიტოს, სურს თუ არა ამ შეთანხმების გაგრძელება.
დოკუმენტში ტერეზა მეის შეთანხმების დიდი ნაწილი უცვლელად რჩება.
ის მოიცავს:
- ევროკავშირის მოქალაქეების უფლებებს ბრიტანეთში და ბრიტანეთის მოქალაქეების უფლებებს ევროკავშირში
- რა თანხა უნდა გადაეხადა დიდ ბრიტანეთს ევროკავშირისთვის (სავარაუდოდ, 39 მილიარდი ფუნტი)
გაყვანის ხელშეკრულებაში მოცემულია პირობები "განქორწინების" პროცესისთვის.
ასევე მოხდა ცვლილებები პოლიტიკურ დეკლარაციაში, რომელიც განსაზღვრავს დიდ ბრიტანეთსა და ევროკავშირს შორის გრძელვადიანი ურთიერთობის გეგმებს. ნათქვამია, რომ სამომავლო ურთიერთობა თავისუფალი ვაჭრობის შესახებ შეთანხმებას უნდა ემყარებოდეს, მაგრამ არ არსებობს გარანტია, რომლის თანახმადაც, 2020 წლის ბოლოსთვის შეიძლება შეთანხმდნენ.
მიიღებს თუ არა DUP (დემოკრატიული გაერთიანების პარტია) ახალ შეთანხმებას?
DUP 2017 წლიდან შეთანხმებულია კონსერვატიულ პარტიასთან. წარსულში, ეს მთავრობას სამუშაო უმრავლესობას აძლევდა.
ამასთან, DUP აცხადებს, რომ ისინი არ დააბრუნებენ ახალ გარიგებას, რადგან იგი არ მიიღებს ვეტოს. პარტია წუხს, რომ თუ ჩრდილოეთ ირლანდია დაიცავს ევროკავშირის ზოგიერთ წესს, ეს ჩრდილოეთ ირლანდიასა და დიდ ბრიტანეთს შორის კავშირი შეარყევს.
რიგგარეშე არჩევნები
მაგრამ პრემიერმინისტრის ინიციატივამ დეპუტატების საკმარისი რაოდენობის მხარდაჭერა ვერ მოიპოვა. რიგგარეშე არჩევნების დანიშვნას, დეპუტატების საერთო რაოდენობის, სულ მცირე, 3/4-ის ხმა სჭირდება.
ოპოზიციის დეპუტატები აცხადებენ, რომ ისინი არ დაუჭერენ მხარს არჩევნების ჩატარებას, ისევე როგორც პრემიერისთვის უნდობლობის გამოცხადებას მანამ, ევროკავშირის შეთანხმების გარეშე დატოვება არ იქნება გამორიცხული.
თუ დიდი ბრიტანეთი საბაჟო კავშირს და ერთიან ბაზარს 31 ოქტომბერს დატოვებს, მაშინ ევროკავშირი ბრიტანულ საქონელზე შემოწმებებს დაიწყებს. ამან შეიძლება პორტებში, მაგალითად დუვერში, შეფერხებები გამოიწვიოს. ზოგი შიშობს, რომ ამან შეიძლება გამოიწვიოს საცობები, მიწოდების მარშრუტებზე შეფერხებები და ეკონომიკას ზიანი მიადგეს.
ჯონსონმა სცადა, მსგავსი შიშები გაექარწყლებინა განცხადებით, რომ დამატებით 2,1 მილიარდი ფუნტი გამოიყოფოდა მსგავსი შედეგების აღმოსაფხვრელად.
ბრექსითის მხარდამჭერები ამბობენ, რომ ზუსტი პროგნოზის გაკეთება, რა მოხდება, შეუძლებელია. ზოგ მათგანს სჯერა, რომ ეკონომიკური შეფერხება მოკლევადიანი და უმნიშვნელო იქნება.
მაგრამ ეკონომისტების და ბიზნესწრეების წარმომადგენელთა უმეტესი ნაწილის აზრით, შეთანხმების გარეშე ბრექსითი ეკონომიკას დიდ დარტყმას მიაყენებს. მაგალითად, ორგანიზაცია "ბიუჯეტის პასუხისმგებლობის ოფისი", რომელიც დიდი ბრიტანეთის საჯარო ფინანსების დამოუკიდებელ ანალიზს აკეთებს, ირწმუნება, რომ ევროკავშირის შეთანხმების გარეშე დატოვება ბრიტანეთში რეცესიას გამოიწვევს.
