საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა ამოქმედდა. 28 თებერვალს ჯანდაცვის მინისტრმა დავით სერგენკომ ჟურნალისტებს განუცხადა, რომ „ იმ ადამიანებს, რომლებსაც არანაირი სახის დაზღვევა არ ჰქონდათ, შეუძლიათ შეუზღუდავად ისარგებლონ ოჯახის ექიმთან ვიზიტით, ასევე ამბულატორიული და სტაციონალური მკურნალობისთვს საჭირო 15 ათას ლარამდე მომსახურების მიღებით“.
ამასთან, თუ ადრე ფულს სადაზღვევო კომპანიები იღებდნენ და შემდეგ საავადმყოფოებზე ანაწილებდნენ, ახალი მოდელის მიხედვით, თანხას პირდაპირ სამედიცინო დაწესებულებები მიიღებენ, ოღონდ მას შემდეგ, რაც დაიანგარიშებენ რამდენი ისეთი პაციენტი მიიღეს, ვისზეც დაფინანსება ვრცელდებოდა.
დაფინანსების პრინციპის ცვლილება იმას გამოიწვევს, რომ დაეცემა მომსახურების ხარისხი და გაჩნდება კორუფციის საფრთხე. ამასთან, ახალი მოდელი ქვეყანას ძვირი დაუჯდება.
2013 წლის ბიუჯეტის მიხედვით, სულ ჯანდაცვის სამინისტროსთვის საბიუჯეტო სახსრებიდან გამოყოფილია 2.345 მილიარდი ლარი. აქედან ყველაზე მეტი - 633.7 მილიონი ლარი - ჯანმრთელობის დაცვის პროგრამას ხმარდება. ამ პროგრამის ფარგლებში ყველაზე მსხვილი ხარჯი - 505.8 მილიონი ლარი - საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამას უნდა მოხმარდეს.
საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით გათვალისწინებულია გეგმიური ამბულატორიული, გადაუდებელი ამბულატორიული და გადაუდებელი სტაციონარული მკურნალობა. მთავრობას უკვე აქვს წინასწარ განსაზღვრული ჩამონათვალი დაავადებების, რომელთა ანაზღაურებაც სახელმწიფო ფონდიდან მოხდება. თუმცა არ იცის კონკრეტულად რამდენ ადამიანს დასჭირდება სახელმწიფო დაფინანსება. შესაბამისად, არ იცის, ჩაეტევა თუ არა იმ თანხაში, რაც ბიუჯეტშია გათვალისწინებული. როგორც ჯანდაცვის მინისტრის მრჩეველი ლაშა ნიკოლაძე განმარტავს, ამ სირთულეების დასაძლევად, პროგრამა სამეტაპიანი იქნება.
პირველ ეტაპზე - 28 თებერვლიდან - სახელმწიფო დაფინანსებას მიიღებენ ის პირები, ვისაც არც სოციალური და არც კორპორატიული დაზღვევა არ აქვთ. სამინისტრო ამ ადამიანების ზუსტ რიცხვს ვერ ასახელებს. ვერც იმას აკონკრეტებს, თუ 505.8 მილიონიდან კონკრეტულად რა წილი დაიხარჯება ამ ადამიანების დაფინანსებაზე. როგორც ჯანდაცვის მინისტრის მრჩეველი, ლაშა ნიკოლაძე ამბობს, „ეს ის ადამიანები არიან, ვინც არასდროს ყოფილა დაზღვეული, ამიტომ რთული იქნება იმის წინასწარ განსაზღვრა, თუ რამდენი დაავადებაა მათში დაგროვილი“.
მეორე ეტაპი 1 ივლისიდან დაიწყება. სახელმწიფო ისევ იგივე ადამიანებს დააფინანსებს. ოღონდ მომსახურება უფრო გაფართოვდება.
მესამე ეტაპზე სახელმწიფო დაფინანსება სოციალური და კორპორატიული დაზღვევის მქონეების ჩათვლით, ყველაზე გავრცელდება.
ჯანდაცვის საკითხების სპეციალისტი ვახტანგ მეგრელიშვილი ამბობს, რომ პრობლემას პროგრამის ეტაპებად დაშლა ვერ უშველის. მისი თქმით, დაფინანსების ახალი მოდელის მიხედვით, ხარჯების ადმინისტრირება პრაქტიკულად შეუძლებელი იქნება. მეტიც, ასეთი მიდგომა კორუფციის რისკს გაზრდის და ღარიბი ადამიანების ინტერესებს დაუპირისპირდება.
დაბალშემოსავლიანი მოსახლეობის დიდი ნაწილი ამა თუ იმ ფორმით, სახელმწიფოსგან დაფინანსებას მაინც იღებდა. შესაბამისად, მათზე ნაკლები თანხა დაიხარჯება. ახალი ბენეფიციარები გახდებიან მოსახლეობის შეძლებული ნახევარი. ისინი ძველებზე მეტი წარმატებით მოახერხებენ გადასახადების სახით მთავრობისთვის გადახდილი ფულის ბიუროკრატიისგან უკან დაბრუნებას.
ამაზე სტატისტიკური მონაცემებიც ნათლად მეტყველებს: 2006 წლამდე საქართველოში ყველაზე მაღალშემოსავლიანი 10% (დაახლოებით 400 ათასი ადამიანი) ორნახევარჯერ მეტ ფულს იღებდა ბიუჯეტიდან პენსიისა და სოციალური დახმარების სახით, ვიდრე ყველაზე დაბალშემოსავლიანი 10%.
საქმე ის არის, რომ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით გათვალისწინებულ დაავადებათა ჩამონათვალი საკმაოდ გრძელი და პროფესიონალურია. თავიანთი დაავადებების მთავრობის მიერ განსაზღვრულ ჩამონათვალთან შესაბამისობაზე უფრო მეტი ინფორმაცია ექნებათ აქტიურ, შეძლებულ მოქალაქეებს, რომლებსაც აქვთ იმის შესაძლებლობა, თავიანთი დიაგნოზი სხვაგანაც გადააზუსტონ.
მათ, ვისაც ასეთი შესაძლებლობა არ აქვთ, გაუჭირდებათ დამოუკიდებლად მიხვდნენ, ეკუთვნით თუ არა მათ სახელმწიფო დაფინანსება. შესაბამისად, ისინი ან საერთოდ არ მოითხოვენ დაფინანსებას ან მთლიანად სამედიცინო პერსონალზე იქნებიან დამოკიდებულები. დაფინანსების ახალი სქემის მიხედვით კი, სამედიცინო დაწესებულება მოტივირებულია რაც შეიძლება მეტი ადამიანი აღრიცხოს იმ დაავადებებით, რასაც სახელმწიფო აფინანსებს. ამით მას გარანტირებული შემოსავალი უჩნდება. ეს ზრდის რისკს, რომ სამედიცინო სერვისის მწარმოებლებმა დიაგნოზი დაფინანსების ჩამონათვალს მოარგონ.
ამასთან, გაუგებარია, რამხელა ადმინისტრაციული რესურსი უნდა ჰქონდეს სახელმწიფო ფონდს, რომ მთელი ქვეყნის მასშტაბით მუდმივად აკონტროლოს ბენეფიციარი სამედიცინო დაწესებულებების მხრიდან შეთავაზებული სერვისის ხარისხი. ძველი სქემის მიხედვით, ამაზე პასუხისმგებლები კერძო სადაზღვევო კომპანიები იყვნენ, შესაბამისად, ეს ხარჯი ბიუჯეტს და გადასახადების გადამხდელებს არ აწვებოდა.
ახალი სქემის მიხედვით, დაზარალდებიან ის ადამიანებიც, ვისაც ის დაავადებები არ აწუხებთ, რომლებსაც სახელმწიფო აფინანსებს, არც სოციალური თუ კორპორატიული დაზღვევა აქვთ და მკურნალობის ხარჯები თავად უნდა დაფარონ. სამედიცინო ინფლაციის შედეგად, სამედიცინო მომსახურება ირიბად მთელ ქვეყანას გაუძვირდება.
ჯანდაცვის მინისტრის მრჩევლის ლაშა ნიკოლაძის თქმით, მთავრობა კერძო სადაზღვევოებს არც ბაზარზე ოპერირებას უკრძალავს და არც კონკურენციას გაუწევს, რადგან ისინი ისევ დაფარავენ გადაუდებელი და გეგმიური ოპერაციების დიდ ნაწილს (იმას, რაც საბაზო არ არის) და ასევე იმ სახის მკურნალობას, რაც მაღალტექნოლოგიურ ჩარევას მოითხოვს. თუმცა ფაქტია, რომ ფულის სხვა მოთამაშისთვის გადაცემით, კერძო სადაზღვევო მომსახურება კიდევ უფრო გაძვირდება, ან შემცირდება. ეს შემცირება კი სავარაუდოდ სწორედ მაღალტექნოლოგიურ მკურნალობაზე მოვა, რომელიც ისედაც ყველაზე ძვირი ღირს. კონკურენციის გარეშე მომუშავე დიდი ფულის მმართველ ბიუროკრატიას კი ეფექტიანი საქმიანობის არანაირი სტიმული არ ექნება.
საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა ინდივიდებს უქმნის ცრუ შეხედულებას, თითქოს თავიანთ ჯანმრთელობაზე არა თითოეული მათგანი, არამედ სახელმწიფოა პასუხისმგებელი. ასეთი შეხედულების ჩამოყალიბება სახიფათოა, რადგან მოქალაქეები სახელმწიფოსგან სულ უფრო მეტი და უფრო ხშირი დაავადებების დაფინანსებას მოითხოვენ, რაც საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის დაუსრულებელ ზრდას გამოიწვევს და მძიმედ დააწვება ქვეყნის ბიუჯეტს.
საბოლოო ჯამში გამოვა, რომ ყველა იქნება დაზღვეული ქაღალდზე, ხოლო ხარისხიან მომსახურებას ვერავინ მიიღებს.
