'რუსები გარეთ, ამერიკელები შიგნით, გერმანელები ქვემოთ' – ასე აღწერა NATO-ს მიზანი ორგანიზაციის პირველმა გენერალურმა მდივანმა, ლორდმა ისმეიმ ალიანსის შექმნისას – 1949 წელს.
რა არის ალიანსის მიზანი დღეს? რას უნდა ელოდეს საქართველო NATO-სგან? რისთვის ვიბრძვით ავღანეთში? ამ და სხვა საკითხებზე ტაბულა NATO-ს გენერალური მდივნის თანაშემწის მოადგილეს უსაფრთხოების და პოლიტიკის საკითხებში და სპეციალურ წარმომადგენელს კავკასიასა და ცენტრალურ აზიაში, ჯეიმს აპატურაის ესაუბრა.
გარდა გენერალური მდივნის თანაშემწისა, თქვენ NATO-ს სპეციალური წარმომადგენელი ბრძანდებით კავკასიასა და ცენტრალურ აზიაში. ეს რეგიონები ხშირად სტრატეგიულად მნიშვნელოვან რეგიონებად მოიხსენება. როგორ აღწერდით მათ მნიშვნელობას?
ორივე რეგიონი თავისებურად, თუმცა თანაბრად მნიშვნელოვანია. კავკასია NATO-ს სამეზობლოა, ის ჩვენთვის სახლივითაა. რაც იქ ხდება, ჩვენზე უშუალო გავლენას მაშინვე ახდენს. კავკასია ჩვენს ტერიტორიას ესაზღვრება. ეს რეგიონი მხოლოდ უსაფრთხოების თვალსაზრისით არ არის საყურადღებო. იგი მნიშვნელოვანი სატრანზიტო რეგიონია. გარდა ამისა, ჩვენ საზიარო ღირებულებები გვაქვს. ეს ერთგვარი თანამეგობრობაა, რომელსაც ევროკავშირი აღმოსავლეთ პარტნიორობას უწოდებს. რაც შეეხება საქართველოს, ეს არის ქვეყანა, რომელსაც NATO-ში გაწევრიანება სურს და მოკავშირეებმა მიიღეს გადაწყვეტილება, რომ ეს ასეც მოხდება.
ცენტრალური აზია სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი სხვა მიზეზების გამოა. ორს გამოვყოფდი: პირველი, ცენტრალური აზიის, როგორც ენერგორესურსების მწარმოებელი და სატრანზიტო რეგიონის, ზოგადი სტრატეგიული მნიშვნელობა; მეორე კი ავღანეთი. ჩვენი საერთო ინტერესია, რომ ავღანეთი საფრთხეს აღარ წარმოადგენდეს. ამრიგად, მათთან თანამშრომლობა გვინდა, რომ ავღანეთის პრობლემა კონსტრუქციულად მოვაგვაროთ, რაც ყველას ინტერესს წარმოადგენს.
ბოლო ვიზიტის დროს საქართველოში, NATO-ს გენერალურმა მდივანმა თქვა, რომ საქართველო ალიანსს მნიშვნელოვნად დაუახლოვდა. ამ განცხადების შემდეგ რუსეთის აწ წარმავალმა პრეზიდენტმა, დმიტრი მედვედევმა, მალევე აღნიშნა, რომ აგვისტოს ომი საქართველოს NATO-ში გაწევრიანების შესაჩერებლად დაიწყო და NATO-სთვის გაკვეთილი იყო. აი, ეს ციტატა: „ზოგიერთი ჩვენი პარტნიორისათვის, მათ შორის ჩრდილოატლანტიკური ალიანსისთვის, ეს ნიშანი იყო იმისა, რომ ალიანსის გაფართოებაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე, ჯერ გეოპოლიტიკურ სტაბილურობაზე უნდა დაფიქრდნენ”. ამას მოჰყვა სერგეი ლავროვის განცხადება, რომ საქართველოს NATO-ში გაწევრიანებას ახალი ომი მოჰყვება, ლავროვის სიტყვებს თუ გამოვიყენებთ, 2008 წლის ავანტიურის მსგავსი. როგორ აფასებთ რუსეთის ხელმძღვანელობის ამ გამონათქვამებს?
NATO-ს პოზიცია ძალიან მარტივია. რუსეთის ხელმძღვანელობას შეუძლია თქვას, რაც უნდა და ასეც იქცევა, მაგრამ ალიანსში ქვეყნის გაწევრიანებაზე გადაწყვეტილებას NATO-ს წევრები იღებენ. ბუქარესტში მიიღეს კიდეც გადაწყვეტილება, რომ საქართველო NATO-ს წევრი გახდება, თუ, რა თქმა უნდა, მას ამის სურვილი ექნება და შესაბამის სტანდარტებს დააკმაყოფილებს. საქართველოს NATO-ში გაწევრიანება კვლავ სურს და მოსახლეობის მხარდაჭერის გათვალისწინებით, ვფიქრობ, ეს სურვილი არ განელდება და საქართველო სტანდარტების დაკმაყოფილებაზე მუშაობს. ამრიგად, ჩვენ დამოკიდებულება არ შეგვიცვლია. ვაგრძელებთ მუშაობას იმ ეტაპისკენ, როდესაც საქართველო NATO-ს წევრი გახდება და ქვეყანაც, თავის მხრივ, ამ მიმართულებით ნაბიჯებს დგამს. ფაქტობრივად, როგორც გენერალურმა მდივანმა თქვა, ჩვენ ერთმანეთს ვუახლოვდებით. სულ ახლახან შევათანხმეთ ღონისძიებათა პაკეტი საქართველოს NATO-სთან კავშირის გასაძლიერებლად. ბოლო წლებში, მათ შორის 2008-ში, საქართველომ გადადგა ნაბიჯები, რომლებმაც ქვეყანა უფრო მჭიდროდ დააკავშირა NATO-ს. ჩვენ ამას ვითვალისწინებთ ახლა, როდესაც უშიშროების საბჭოს მდივანი ბატონი ბოკერიაა აქ და გავითვალისწინებთ, როდესაც რამდენიმე კვირაში პრეზიდენტი სააკაშვილი ჩრდილოატლანტიკურ საბჭოსთან შესახვედრად ჩამოვა. ეს პროცესი ნაბიჯ-ნაბიჯ წინ მიიწევს მიუხედავად იმისა, თუ სხვა მხარეები რას იტყვიან.
პირველ რიგში მინდა აღვნიშნო, რომ ეს პირველი შემთხვევაა, როდესაც ჩემს ციტატას მევე მიკითხავენ. ასე რომ, მადლობა ასეთი გამოცდილებისათვის. 2002 წლის შემდეგ, NATO-სა და რუსეთს შორის ინტეგრაციის დონე ან, უფრო სწორად, მჭიდრო თანამშრომლობის დონე – ინტეგრაცია, ალბათ, არასწორი სიტყვაა – ბევრად უფრო გაღრმავდა, ვიდრე მაშინ ამის წარმოდგენა იყო შესაძლებელი. არსებობს NATO-რუსეთის საბჭო, სადაც რუსეთი წარმოდგენილია როგორც NATO-ს წევრი ქვეყნების თანასწორი მხარე და ამ საბჭოსთან არსებული მთელი ქვესტრუქტურა სხვადასხვა კომიტეტით, რომლებიც სხვადასხვა საკითხზე მუშაობენ. ავღანეთის საკითხზე თანამშრომლობა ძალიან ღრმაა. რუსეთი უზრუნველყოფს ტრანზიტს. ჩვენ ტრენინგს ვუტარებთ ცენტრალური აზიის, ავღანეთის, პაკისტანის ნარკოტრაფიკის წინააღმდეგ ბრძოლის სამსახურის თანამშრომლებს. ჩვენ, რუსეთთან ერთად, ავღანეთის ეროვნულ არმიას ვაწვდით ვერტმფრენებს, სათადარიგო ნაწილებს და ვუტარებთ წვრთნას. ბოლო დღეებში ეს თანამშრომლობა კიდევ უფრო გაღრმავდა. ამრიგად, ერთად ბევრს ვაკეთებთ ტერორიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის, ახალი ტექნოლოგიების განვითარების საკითხებში. რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვას რაც შეეხება, ამ მიმართულებით ცვლილების პოტენციალი არსებობს და როდესმე შეთანხმებას მივაღწევთ. თუ შეთანხმება ვერ მოვახერხეთ, არა გვგონია, ამან რუსეთის უსაფრთხოება დააზარალოს, თუმცა მათ ასე ჰგონიათ. მთავარი ამოცანა ახლა დროებითი შეთანხმების მიღწევა და რუსეთის და NATO-ს რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის სისტემებს შორის შესაძლო თანამშრომლობაა, რომელიც გვჯერა, ძალიან წაადგება ევროპის უსაფრთხოებას. რატომ? იმიტომ, რომ რუსეთსა და NATO-ს შორის უკეთესი თანამშრომლობა უფრო ფართო კონტექსტში უკეთეს პოლიტიკურ კლიმატს შექმნის, მათ შორის ისეთი ქვეყნებისათვის, როგორიც საქართველოა. ამრიგად, ვფიქრობ, ყველას ინტერესშია, რომ ამ საკითხზე შევთანხმდეთ.
როგორ ახსნიდით იმას, რომ რუსეთი დემოკრატიული ქვეყნების ალიანსის გაფართოებას საფრთხედ აღიქვამს? როგორ შეიძლება დემოკრატიულმა ქვეყანამ საფრთხე შექმნას და რატომ მიიჩნევა ალიანსი საფრთხედ რუსეთში? რას ფიქრობთ ამ საკითხზე?
მე რუსეთის ხელისუფლების პრესმდივნად არ გამოვდგები, ეს ის თანამდებობა არ არის, რომელსაც ვეძებ და ვფიქრობ, ამ თანამდებობაზე არც მათ ვუნდივარ. მათი ეს შიში მე ბოლომდე არ მესმის. როგორც რუსეთის ექსპერტები ამბობენ, ქვეყანა უსაფრთხოებას ისევ ისე უყურებს, რასაც ჩვენთან ნულოვან ჯამურ თამაშს უწოდებენ – თუ შენ მოიგე, მე ვაგებ, თუ შენ ხარ ძლიერი, მე სუსტი ვარ, თუ შენ დიდი ხარ, მე პატარა ვარ. ჩვენ უსაფრთხოებას ვცდილობთ შევხედოთ – და ვუყურებთ კიდეც – სხვა თვალით. ჩრდილოეთ ამერიკაში ასეთი გამოთქმა გვაქვს „დიდი ტალღები ყველა ნავს დატბორავს”, ანუ, სხვა სიტყვებით თუ ვიტყვით, მე თუ დაცული ვარ, შენც დაცული ხარ, მე თუ უსაფრთხოდ ვარ, შენც უსაფრთხოდ ხარ, როდესაც საერთო გეოგრაფიულ სივრცეში ვიმყოფებით. ასე რომ, ჩვენ ამაში რუსეთისთვის საფრთხეს ვერ ვხედავთ, მეტიც, ჩვენ რუსეთს საფრთხედ არ აღვიქვამთ და ამიტომ, არც საკუთარი თავი მიგვაჩნია რუსეთისთვის საფრთხედ. ეს ასევე ეხება პრინციპს, რომ დემოკრატიას, რომელიც აკმაყოფილებს NATO-ს სტანდარტებს, აქვს უფლება [გახდეს NATO-ს წევრი], ჩვენ კი, სხვათა შორის, გვაქვს ვალდებულება, ამ ქვეყნის წევრობის საკითხი განვიხილოთ, თუმცა ასეთი ქვეყნები სტანდარტებს უნდა აკმაყოფილებდნენ. აი, ასე ვუყურებთ ამ საკითხს და იმედი გვაქვს, რუსეთი გაიაზრებს, რომ როდესაც პოლონეთი NATO-ს წევრი გახდა, ურთიერთობა რუსეთსა და პოლონეთს შორის გაუმჯობესდა, როდესაც ბალტიის ქვეყნები შევიდნენ NATO-ში, მათსა და რუსეთს შორის ურთიერთობა ორივე მხრიდან გაუმჯობესდა. ამრიგად, ისტორიამ აჩვენა, რომ ეს რუსეთისთვის საფრთხე კი არა, პირიქით, სასარგებლოა.
შესაძლოა იმიტომ, რომ NATO-ს ქოლგის ქვეშ ქვეყნები უფრო უსაფრთხოდ გრძნობენ თავს, რითიც აიხსნება რუსეთთან ურთიერთობის გაუმჯობესება. რას ფიქრობთ?
ამას ბევრი ადამიანი ამბობს და ამაში სიმართლის დიდი წილია. თავდაჯერებულობა ემატებათ და შეუძლიათ მოდუნდნენ და რუსეთს უფრო მშვიდად ელაპარაკონ. მართლაც, ისტორიამ ურთიერთობების გაუმჯობესება აჩვენა და არა გაუარესება.
ლორდ ისმეის სიტყვები, თავადაც ამბობთ, რომ აღარ არის აქტუალური. დღეს როგორ განსაზღვრავთ ალიანსის მიზანს? რა არის ახლა ევროპული უსაფრთხოების პრიორიტეტები?
საგულისხმოა, რომ გენერალურმა მდივანმა ყველას დაჟინებით გვთხოვა, მოგვეფიქრებინა სხვა ასეთივე ლაკონური გამონათქვამი, რომელშიც შეჯამებული იქნებოდა მიზანი, მაგრამ ჯერჯერობით ვერავინ, მათ შორის ვერც მე, ვერ მოიფიქრა ასეთი ფრაზა, ვინაიდან ეს ცოტა რთული საქმეა. სტრუქტურისა და იმ ხედვის თვალსაზრისით, როგორც მოვლენებს ვუყურებთ, NATO სუმოს დიდი, მძიმე, ალბათ, არცთუ მიმზიდველი მოჭიდავისგან გამხდარ, სწრაფ, სხვადასხვა მოძრაობის თავისუფლად შემსრულებელ მოფარიკავედ იქცა. მგონი, კარგი ანალოგია არ გამომივიდა, მაგრამ აი, ამ მიმართულებით მივდივართ. NATO-ს ძირითად მიზნად კოლექტიური უსაფრთხოება რჩება – საკუთარი წევრების დაცვა. მაგრამ ამას სხვაგვარად ვაკეთებთ, რადგან ეგზისტენციალური სამხედრო საფრთხის წინაშე არ ვდგავართ. ახლა ჩვენ გვჭირდება პოლიტიკური სოლიდარობის შენარჩუნება – ეს პოლიტიკური და არა სამხედრო კლუბია და სამი მიმართულებით მოქმედებს: საკუთარი თავის დაცვა, კრიზისული სიტუაციების მართვა, როგორიც, მაგალითად, ლიბიაშია ანდა ავღანეთში, რომელშიც საქართველოს უმნიშვნელოვანესი წვლილი შეაქვს, და მესამე, თანამშრომლობითი უსაფრთხოების მშენებლობა – კრიზისის პრევენცია, პარტნიორობის გაფართოება, დიალოგის დამყარება. ახლა, NATO-მ არაბულ სახელმწიფოთა ლიგასთან დაიწყო თანამშრომლობა, მაგალითად, სპარსეთის ყურის ქვეყნების თანამშრომლობის საბჭოსთან – ორგანიზაციებთან, რომლებთანაც ადრე არ ვურთიერთობდით. თუმცა, რადგან ეს ურთიერთობა დაწყებული გვქონდა, როდესაც ლიბიის კრიზისი მოხდა, ვიცოდით თუ ვისთვის მიგვემართა. ისინიც გვიცნობდნენ, გვენდობოდნენ და ერთად პოლიტიკური კოალიცია შევქმენით, რომელმაც გაამართლა. ამრიგად, 
რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის სისტემების საკითხი რომ ამოვწუროთ – დაახლოებით ერთი წლის წინ, ინტერვიუში თქვით, რომ ეს საკითხი ჯერ კიდევ საწყის ეტაპზე იყო და არ იყო განსაზღვრული არც მისი მასშტაბი, არც მიზანი თუ სხვა ტექნიკური პარამეტრები. დღეს რა სტადიაზეა ეს საკითხი?
როგორც აღვნიშნე, ამ საკითხზე NATO-რუსეთის მოლაპარაკებებში დიდი წინსვლა არ აღინიშნება. თავად NATO-ში პროგრესი ძალიან მნიშვნელოვანია და მაისის ბოლოს, ჩიკაგოს სამიტზე ვნახავთ, რომ NATO რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის სისტემას აამოქმედებს. მაისის ბოლოს, საწყისი საოპერაციო შესაძლებლობა გვექნება. რას ნიშნავს ეს? იმას, რომ იწყება საჭირო ინფრასტრუქტურის მოწყობა, უმთავრესად ამერიკულის, თუმცა გარკვეულწილად ევროპულისაც – ესპანური გემები, თურქული რადარი, რომელიც უკვე მუშაობს და ჰოლანდიური და სხვა წევრების აქტივები. მაისის ბოლოს NATO-ს შეეძლება ეს ყველაფერი გააერთიანოს და შექმნას მისი გამოყენების კონცეფცია. კიდევ ბევრი ფაზაა გასავლელი, ეს პირველი ფაზაა. 2020 წლისთვის სისტემა საბოლოოდ დასრულდება. თუმცა, უკვე რამდენიმე თვეში ამ სისტემას დავქოქავთ.
ავღანეთის მისიაში საქართველოს მონაწილეობის დღიდან 15 ჯარისკაცი დაიღუპა. ჩემს თანამემამულეებს უჩნდებათ კითხვა, თუ რატომ ხდება ეს; სააკაშვილს უკვე ოპოზიციაც უტევს. ერთ-ერთი მთავარი ოპოზიციური ძალის წარმომადგენელმა ავღანეთის მისიას „გაურკვეველი ავანტიურაც” კი უწოდა. საპარლამენტო და საპრეზიდენტო არჩევნების მოახლოებასთან ერთად, სააკაშვილზე, სავარაუდოდ, წნეხი გაიზრდება. რა არის NATO-ს ძალების და პარტნიორების, ISAF-ის მისია ავღანეთში და რა გავლენა ექნება ამას საქართველოზე?
ეს დებატი დღეს ყველა ქვეყანაში მიმდინარეობს. მინდა, ქართველი ხალხი დავარწმუნო, რომ ეს არ არის ავანტიურა. 50 ქვეყნის პარლამენტმა დაადასტურა ეს მისია. არსებობს ძალიან მკაფიო მანდატი გაეროსგან. ასე რომ, ეს პრეზიდენტ სააკაშვილის ახირება არ არის. სააკაშვილი უმნიშვნელოვანესი საერთაშორისო მისიის სრულუფლებიანი მონაწილეა. ამ მისიას მყარი იურიდიული საფუძველი აქვს და მასში კიდევ 49 ქვეყანას შეაქვს საკუთარი წვლილი. ეს ერთი.
მეორე, არსებობს ბევრი სხვა ძალიან მკაფიო მიზეზი. გარდა იმისა, რომ ავღანეთს თალიბანი მართავდა, რომელიც ადამიანის უფლებების ყველაზე უხეში დამრღვევი იყო, ეს ქვეყანა საერთაშორისო ტერორიზმის კერას წარმოადგენდა. ჩვენი საერთო სტრატეგიული ინტერესებიდან გამომდინარე, უნდა შევძლოთ ორი რამ: ავღანეთი აღარ იქცეს ტერორისტების თავშესაფრად და საწვრთნელ ბაზად და არ მოხდეს უფრო ფართო რეგიონის დესტაბილიზაცია, მათ შორის ცენტრალური აზიის, რომელიც, როგორც უკვე ვთქვი, ჩვენთვის სტრატეგიული მნიშვნელობისაა. ტერორიზმი, ექსტრემიზმი და ნარკოტიკები, რომელიც შეიძლება ავღანეთიდან წამოვიდეს, აუცილებლად მოხვდება საქართველოში, ასევე, ჩემს ქვეყანაში და ევროპის ყველა ქვეყანაში, როგორც ის რუსეთში ხვდება. ყველას ძვირი დაგვიჯდება, თუ ვერ შევძლებთ ავღანელებს დავეხმაროთ, უზრუნველყონ საკუთარი უსაფრთხოება. ეს ერთხელ უკვე ვიწვნიეთ. ეს არ არის პოლიტიკური ფანტაზია, ამის აშკარა ფაქტები უახლეს ისტორიაში მოიძებნება. ამიტომ, საქართველოს შენატანი ქვეყნების დიდი გუნდის წვლილის ნაწილია, და უნდა ვთქვათ, რომ ეს შენატანი ძალიან ღირებულია. საქართველო ამ საკმაოდ დიდი წვლილით, რომელზეც შეზღუდვები არ ვრცელდება, აჩვენებს, რომ ის საერთაშორისო უსაფრთხოების მონაწილეა. გულახდილად თუ ვიტყვი, ვფიქრობ, ქვეყნისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, აჩვენოს, რომ ის მხოლოდ პრობლემა არ არის, არამედ მას პრობლემის გადაწყვეტაც შეუძლია და ამ მისიაში მონაწილეობით საქართველო სწორედ ამას აკეთებს. ვფიქრობ, პოლიტიკური გზავნილი ძალიან ძლიერია და მინდა დავარწმუნო საქართველო, რომ ეს გზავნილი კარგად ესმით NATO-ს დედაქალაქებში.
როგორ შეაფასებდით ISAF-ის მიღწევებს ამ დროისთვის და თუ შეგიძლიათ გვითხარით ავღანეთიდან გამოსვლის სტრატეგიის შესახებ, რა სტრატეგია არსებობს 2014 წლის შემდეგ?
ISAF-მა, ჩვენი აზრით, ძალიან ბევრი რამ შეძლო, სამხედრო თვალსაზრისით ძალიან დიდი პროგრესია. შედეგი ის არის, რომ ავღანეთის სულ უფრო მეტ უსაფრთხოების ძალებს შეუძლიათ საკუთარი ქვეყნის უკეთ დაცვა. თუმცა ბევრად უკეთესი შედეგებიც შეუძლიათ აჩვენონ, მაგალითად, როცა ისინი სოფელში შედიან, იციან ვინ ვინ არის, ჩვენ კი არ ვიცით. გვჯერა, რომ ავღანეთის პოლიციისა და ჯარის წვრთნა გაგრძელდება, მიუხედავად იმ სირთულეებისა, რომლებსაც ახლა ვაწყდებით და 2014 წლისათვის შევძლებთ ქვეყნის უსაფრთხოებაზე ზრუნვა მთლიანად ავღანურ ძალებს გადავაბაროთ.
არსებობს ორი გამოწვევა: პირველი, ამ პროცესის დასრულება და მეორე, როგორც თქვენ სწორად აღნიშნეთ, რა მოხდება შემდეგ. 2014 წლის შემდეგ ავღანეთში NATO-ს მცირერიცხოვანი, სამხედრო წვრთნებისთვის განკუთვნილი მისია დარჩება. თუმცა, ჩვენ ასევე გვჭირდება – და „ჩვენს” ამ სიტყვის ფართო გაგებით ვიყენებ – რომ საერთაშორისო საზოგადოებრიობამ გააგრძელოს ავღანეთის მთავრობის, ავღანეთის უსაფრთხოების სტრუქტურების დაფინანსება, რათა ჩვენი გამოსვლის შემდეგ, მათ საკუთარი ჯარის დაფინანსება შეძლონ. ამის გარეშე, ავღანეთი ვერ შეძლებს უსაფრთხოების ძალების შენარჩუნებას. ერთი ავღანელი ჯარისკაცის შენახვა ჩვენი ჯარისკაცის შენახვის ხარჯის დაახლოებით ერთი მეათედი თუ ერთი მეოცედი ჯდება, ასე რომ, ეს კარგი გარიგებაა. თუმცა, საერთაშორისო საზოგადოებამ უნდა გააგრძელოს დაფინანსება და ჩვენ ამ საკითხზე ვმუშაობთ.
გავრცელებული აზრია, რომ ლიბიის კამპანიამ NATO-ს ძლიერი და სუსტი მხარეები გამოავლინა. ერთი მხრივ, NATO-მ შეძლო მიზნის მიღწევა, მუამარ კადაფი ლიბიელ ხალხს საფრთხეს აღარ უქმნის. მეორე მხრივ, ამ კამპანიამ ალიანსში არსებული ერთგვარი განხეთქილება აჩვენა. საბოლოოდ, ყველა შეთანხმდა ოპერაციის აუცილებლობაზე, თუმცა ყველა წამყვან წევრს სამხედრო ოპერაციაში მონაწილეობა არ მიუღია, ზოგმა კი მხოლოდ ნაწილობრივი. რას აჩვენებს ეს კამპანია ალიანსის ერთიანობასთან დაკავშირებით?
მართალს ბრძანებთ – საქმე ცოტა რთულად იყო. NATO-ს ერთ-ერთი ახალი წესია, რომ ქვეყანა, რომელიც სამხედრო ოპერაციაში ერთვება, ოპერაციის შესახებ მოლაპარაკებებში მონაწილეობს. შესაბამისად, ბევრი NATO-ს არაწევრი ქვეყანა, მათ შორის არაბული ქვეყნები, NATO-ს წევრებთან ერთად მოლაპარაკების მაგიდასთან ისხდნენ. ამ ქვეყნების დიპლომატებმა ჩემთან გაკვირვება გამოთქვეს, რომ ბევრს ვკამათობდით. თუმცა მთავარია, რომ ოპერაცია წარმატებული აღმოჩნდა და ალიანსი ერთად იდგა. ვფიქრობ, არასდროს მოხდება, არც დღეს და არც მომავალში, ისე, რომ ყველა წევრი ყველა სამხედრო ოპერაციაში ჩაერთოს. მაშინ როცა ჩვენ ლიბიაში ვიბრძოდით, გერმანელები, რომელთაც ლიბიის ოპერაციაში მონაწილეობა არ მიუღიათ, გზავნიდნენ ბატალიონებს კოსოვოში, სადაც სიტუაცია კონტროლიდან გამოდიოდა. ავღანეთში 28-ვე წევრი გვყავს. ასე რომ, თავის საქმეს ყველა თავისებურად აკეთებს, და ვფიქრობ, ხალხი ყოველთვის ვერ ხედავს სრულ სურათს, რა თქმა უნდა, იმიტომ, რომ მედია ერთ საკითხზეა კონცენტრირებული. ამრიგად, ყველას თავისებურად შეაქვს თავისი წვლილი, ჩვენ ერთად ვიდექით და წარმატებას მივაღწიეთ.
მეორე ასპექტი, რაც ამ ოპერაციამ გვაჩვენა, არის ის, რომ არ გვაქვს საკმარისი შესაძლებლობა – ე.წ. სმარტ-ბომბები – ზუსტი დამიზნების ჭურვები. თითქმის თავიდან ავიცილეთ სამოქალაქო მსხვერპლი, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენმა თვითმფრინავებმა 25,000-ჯერ გადაუფრინეს ლიბიას. ეს, რა თქმა უნდა, ოპერაციის ხელმძღვანელობის დამსახურებაა. თუმცა, ოპერაციამ ასევე აჩვენა, რამდენად მნიშვნელოვანია ასეთი სამხედრო შესაძლებლობები; ჩვენ მეტი გვჭირდება – ჰაერში საწვავის ავსება, დაზვერვა, ეს მნიშვნელოვანი აქტივებია, რომლებიც საჭიროა. გამოჩნდა, თუ რამდენად ვართ ამერიკის შეერთებულ შტატებზე დამოკიდებული. მიუხედავად იმისა, რომ ევროპული სახელმწიფოები უძღვებოდნენ საჰაერო დარტყმებს, აშშ-ის გარეშე ეს ყველაფერი შეუძლებელი იქნებოდა. ასე რომ, ვცდილობთ გაკვეთილები გამოვიტანოთ ლიბიის გამოცდილებიდან და ამერიკის კისერზე არ დავრჩეთ. მათ მხრებზე ისედაც დიდი ტვირთი აწევთ, რომლის შემსუბუქებასაც ცდილობენ. ლიბიის ოპერაციის ყველაზე მნიშვნელოვანი გაკვეთილი ტრანსატლანტიკური ბალანსია.
და სწორედ აქედან მოდის ე.წ. Smart Defence-ის (გონივრული თავდაცვის) კონცეფცია. თუ შეგიძლიათ მოკლედ მოგვითხროთ ამ კონცეფციის შესახებ?
Smart Defence-თან ერთად ბევრი სხვა რამ ხდება. რეალურად, არის სამი გზა, რომელიც სამხედრო შესაძლებლობებს ეხება და ყველა მათგანზე დებატები ლიბიამ გამოიწვია. პირველი ე.წ. Smart Defence, ანუ გონივრული თავდაცვაა. Smart Defence-ის ფარგლებში ვზრუნავთ, რომ გვქონდეს ყველა ის შესაძლებლობა, რომელიც გვჭირდება. მეორე არის გაძლიერებული კავშირი. ამ შემთხვევაში ვზრუნავთ, რომ ყველა ნაწილმა შეთანხმებულად იმუშაოს. და ეს მხოლოდ NATO-ს არ გულისხმობს, არამედ NATO-ს და მის პარტნიორებს, რათა საჭიროებისას სწრაფად ჩარევა შევძლოთ, როგორც ეს ლიბიის შემთხვევაში მოხდა. და მესამე არის გრძელვადიანი ხედვა. ჩვენ ვუმიზნებთ 2020 წელს, ამ პერიოდისთვის ყველაფერი მზად უნდა გვქონდეს, შესაძლებლობების განვითარების სამივე გზა.
რამდენიმე სიტყვით ირანის შესახებ. გენერალურმა მდივანმა რამდენჯერმე გაიმეორა, რომ NATO არ ჩაერევა ირანის საკითხში. რა მოხდება, თუ ირანი გადაწყვეტს ჰორმუზის სრუტის ჩაკეტვას?
ერთ-ერთი რამ, რაც პირველმა გენერალურმა მდივანმა, რომლის სპიკერიც ვიყავი, მასწავლა – მგონი ეს მეორე რჩევა იყო, რომელიც მან მომცა – არის: არასდროს ვუპასუხო კითხვებს, რომლებიც იწყება სიტყვით „თუ”. ყოველთვის ვცდილობდი, ეს რჩევა გამეთვალისწინებინა. თუმცა, უდავოა, რომ სპარსეთის ყურე ყველასთვის სტრატეგიული მნიშვნელობისაა, მათ შორის საქართველოსთვისაც. ამ ტერიტორიაზე მსოფლიო ენერგორესურსების 60% გადის და მგონი, 35% იწარმოება. შესაბამისად, ძალიან დაინტერესებული ვართ ამ სრუტის გავლით შეუფერხებელ მოძრაობაში. ჩვენ რამდენიმე მოკავშირე გვყავს, რომლებსაც საკმაოდ მნიშვნელოვანი ორმხრივი ურთიერთობა აქვს ამ რეგიონთან და სამხედრო ნაწილები ჰყავს იქ განლაგებული. თუმცა ალიანსი, ყოველ შემთხვევაში ამ მომენტისთვის, არ არის ამ საკითხში ჩართული. ჩვენმა პარტნიორებმა სპარსეთის ყურეში მკაფიოდ გამოხატეს, მათ შორის საჯაროდაც, შეშფოთება ირანთან დაკავშირებით. ჩვენც შეშფოთებულები ვართ. ალიანსის პოზიცია ირანის შესახებ გენერალურმა მდივანმა მკაფიოდ განმარტა: ირანმა უნდა შეასრულოს მის მიერ ნაკისრი საერთაშორისო ვალდებულებები, მათ შორის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, რომელშიც NATO ჩართული არ არის. NATO-ს როლი, ჯერჯერობით, ამით შემოიფარგლება.
ახლა სირიაზე ვისაუბროთ. NATO-მ განაცხადა, რომ სირიაში ჩართვას არ აპირებს. ამავდროულად, ტრაგედია გრძელდება და უდანაშაულო ადამიანები იხოცებიან. მაშინ, თქვენი აზრით, როგორ უნდა მოგვარდეს ეს პრობლემა?
სიტუაცია ტრაგიკულია, როგორც ადამიანური, ასევე პოლიტიკური თვალსაზრისით. შესაფერისი გამოსავალი რომ არსებობდეს, ვფიქრობ, საერთაშორისო საზოგადოება – არა მხოლოდ NATO – მას იპოვიდა. ცხადი რომ იყოს, რა უნდა გაკეთდეს, გავაკეთებდით. მოკავშირეების ხედვა ასეთია: NATO არ უნდა ჩაერიოს, მაგრამ გაეროს უსაფრთხოების საბჭოსთვის წარდგენილი რეზოლუციები უნდა დამტკიცებულიყო. ძალიან სამწუხაროა, რომ ეს რეზოლუციები არ დამტკიცდა. მე მგონი, მოკავშირეებმა უფრო მკაცრი ენით გამოხატეს ეს. გაეროს უსაფრთხოების საბჭოზე რეზოლუციის ჩავარდნის შედეგი იყო ის, რომ ასადის რეჟიმმა მეტი სისასტიკე ჩაიდინა სირიაში. ამრიგად, ვითარება ძალიან, ძალიან მძიმეა. ამჟამად, საერთაშორისო საზოგადოება პრობლემის სამხედრო გზით გადაჭრის შესაძლებლობას ვერ ხედავს და სანქციებსა და პოლიტიკურ ზეწოლას იყენებს. არაბული ქვეყნები, რა თქმა უნდა, ამ პროცესში მოწინავე ადგილს იკავებენ. თურქეთი ძალიან შეშფოთებულია, რადგან ეს მას განსაკუთრებით ეხება. რაც უფრო მეტ ხანს გაგრძელდება ასეთი ვითარება, მით მეტია რეგიონული დესტაბილიზაციის საფრთხე. ათასობით, ათიათასობით თუ არა, ადამიანი გადავიდა ლიბანში. ლიბანი, რა თქმა უნდა, განსაკუთრებული საფრთხის ქვეშაა. მინდა, რომ სათანადო პასუხი მქონდეს, მაგრამ სამწუხაროდ არ მაქვს.
თუ შეგიძლიათ, მოკლედ აღწეროთ რა განსხვავებებია სირიის და ლიბიის სიტუაციებს შორის?
პირველი, ლიბიის შემთხვევაში, არსებობდა ძლიერი რეგიონული მხარდაჭერა, არაბული ქვეყნების ლიგა სამხედრო ინტერვენციის მომხრე იყო. სირიის შემთხვევაში ეს ასე არ არის. მეორე, არსებობდა გაეროს უსაფრთხოების საბჭოს მკაფიო რეზოლუციები ლიბიაში სამხედრო ინტერვენციაზე, ლიბიის არასაფრენ ზონად გამოცხადებაზე, მშვიდობიანი მოქალაქეების დაცვის აუცილებლობაზე და ასე შემდეგ. სირიის შემთხვევაში ასე არ არის. და მესამე, სამხედრო-ტექნიკური თვალსაზრისით, სამხედრო ოპერაცია სირიაში ძალიან რთული ჩასატარებელი იქნებოდა და რთული წარმოსადგენია მისი წარმატება. ასე რომ, პირობები ძალიან განსხვავებულია. და ბოლოს, უფრო ფართომასშტაბიანი სამოქალაქო ომი, რომელიც იქ იარაღის შეტანას მოჰყვება – ვინც არ უნდა იყოს ამ იარაღის მიმწოდებელი – ძალიან მძიმე შედეგებს მოუტანს ლიბანს, ირანს, ისრაელს, თურქეთს. მე მგონი, ქვეყნებს ნათლად არა აქვთ წარმოდგენილი, თუ რა მოხდებოდა, თუ ჩავერეოდით და ის, რაც მოხდებოდა, უარეს შედეგს ხომ არ მოიტანდა. ალბათ, გასაგებია, რატომ არ გადაიდგა მნიშვნელოვანი ნაბიჯი, მაგრამ გარწმუნებთ, NATO-ს მთავრობები სხვა ფორმით ყველაფერს აკეთებენ, რომ ეს პრობლემა მოაგვარონ.
რამდენიმე სიტყვა ჩიკაგოს სამიტის შესახებ. თქვენ უკვე ახსენეთ რამდენიმე საკითხი, რომელზეც საუბარი იქნება სამიტზე. ორგანიზაციის გაფართოების საკითხი თუ დადგება? საქართველო თუ მიიღებს რაიმე სიგნალს?
ჩიკაგოს სამიტზე ავღანეთის მომავალზე ვიმსჯელებთ და საქართველო, ამ კონტექსტში, უსათუოდ იქნება მოწვეული. საუბარი შეეხება რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის სისტემებს, Smart Defence-ს და შესაძლებლობებს, პარტნიორებს – ყველა ჩვენი ძირითადი პარტნიორი იქნება წარმოდგენილი და მათ შორის, რა თქმა უნდა, საქართველო, და მათი წვლილი სათანადოდ აღინიშნება. თუ ვისაუბრებთ გაფართოებაზე? ეს არ არის გაფართოების სამიტი. რამდენადაც მესმის, არცერთი ქვეყანა არ მიიღებს მიწვევას NATO-ში შესვლის პროცესის დასაწყებად და არც წევრად მიიღებენ. ასე რომ, ეს გაფართოების სამიტი არ არის. თუმცა, როგორ გამოვხატავთ ჩვენს დამოკიდებულებას იმ ქვეყნებისადმი, რომელთაც ორგანიზაციის წევრობა უნდათ, გამოვხატავთ თუ არა და როგორ ან რა გზით – შეხვედრისას, დეკლარაციით ან რაიმე სხვა ფორმით, ეს ჯერ არ არის გადაწყვეტილი. განხილვა ფორმატისა და დროის საკითხების შესახებ ახლა მიმდინარეობს. ასე რომ, მე მგონი, ჯერ პასუხი არ გვაქვს. ვფიქრობ, პასუხი გვექნება, როცა NATO-ს საგარეო საქმეთა და თავდაცვის მინისტრები შეხვდებიან აპრილის შუა რიცხვებში.
