საქართველოს პრემიერმინისტრი ბიძინა ივანიშვილი სერიოზული გამოწვევის წინაშე დგას. მას უწევს ისეთი ქვეყნის მართვა-გამგეობა, რომელიც, ერთი მხრივ, ნაწილობრივ ოკუპირებულია მეზობელი სახელმწიფოს მიერ, ხოლო მეორე მხრივ, ესწრაფვის ყველა დროის უძლიერეს სამხედრო-პოლიტიკურ ბლოკში გაწევრიანებას, რათა ერთხელ და სამუდამოდ გადაჭრას ეროვნული უსაფრთხოების პრობლემა. ივანიშვილი ამტკიცებს, რომ დასავლური კურსის მემკვიდრეა, მაგრამ აქვს სურვილი, გააუმჯობესოს რუსეთთან ურთიერთობები. დილემა კი იმაში მდგომარეობს, რომ ამ უკანასკნელის თვითმიზნად გამოცხადება შეუძლებელია წინას შეუბღალავად. თუ პოლიტიკაში გამოუცდელი საქართველოს პრემიერი ჭეშმარიტად ერთგულია NATO-ს გეზისა, მაშინ მან მემკვიდრეობითობა უნდა შეინარჩუნოს რუსეთთან ურთიერთობებშიც. წინააღმდეგ შემთხვევაში, კრემლთან საქმის მოგვარების ცდუნების საფასური დასავლეთისგან საქართველოს ჩამოცილება იქნება.
ივანიშვილმა რუსთავი 2-ისთვის 26 აპრილს მიცემულ ინტერვიუში ჩამოაყალიბა ის ნაბიჯები, რომლებსაც მისი მთავრობა დგამს რუსეთთან ურთიერთობების მოსაგვარებლად: რიტორიკის შერბილება, საქართველოს „თავდაცვის დოქტრინის" ფუნდამენტური გადახედვა რუსული საფრთხის ჩამოფასების გზით, სოჭის ოლიმპიადაში მონაწილეობა და ლაფანყურის სპეცოპერაციის გამოძიება ჩრდილოკავკასიელ მეამბოხეებთან საქართველოს წინა ხელისუფლების კავშირების აღმოჩენისა და მათგან გამიჯვნის მიზნით.
ცოტა ხანში გაირკვა, რომ თავდაცვის სტრატეგიული მიმოხილვის მნიშვნელოვანი გადახედვა არ მომხდარა და, თავდაცვის მინისტრის ირაკლი ალასანიასა და ეროვნული უშიშროების საბჭოს მდივნის გიგა ბოკერიას მტკიცებით, აღნიშნულ და სხვა სტრატეგიულ დოკუმენტებში რუსეთისგან მომდინარე საფრთხეები კვლავაც სათანადოდაა ასახული. რაც შეეხება ლაფანყურის ოპერაციასა და ჩრდილოკავკასიელ და „სხვა მეამბოხეებთან" საქართველოს წინა მთავრობის კავშირ-ურთიერთობებს, ივანიშვილმა ორ დღეში განმარტა, რომ მან მხოლოდ „ეჭვი გამოთქვა", ხოლო დაბეჯითებით არასოდეს უმტკიცებია ის, რომ პრეზიდენტ სააკაშვილის მთავრობა ტერორისტებთან თანამშრომლობდა.
საბოლოო ჯამში, აღმოჩნდა, რომ ივანიშვილის მიერ „მწყობრად" ჩამოთვლილი ოთხი ნაბიჯიდან ერთი არ გადადგმულა, ხოლო მეორე მცდარ და დამაბნეველ კონტექსტში იყო განმარტებული. ისღა დაგვრჩენია, ვიკითხოთ, რამდენად საკმარისია დარჩენილი ორი ნაბიჯი – რიტორიკის შერბილება და სოჭის ოლიმპიადაში მონაწილეობა – რუსეთთან ურთიერთობების მოსაგვარებლად?
დაკვირვებული თვალი უმალ შეამჩნევდა, რომ რუსთავი 2-ის ჟურნალისტის დაჟინებულ კითხვაზე, რა კონკრეტულ ნაბიჯებს დგამთ რუსეთთან ურთიერთობების მოსაგვარებლადო, პასუხის გაცემისას, ივანიშვილს არ უხსენებია ორი მართლაც ფუნდამენტური საკითხი: საქართველოს NATO-ში გაწევრიანება და ოკუპირებულ ტერიტორიებზე საქართველოს სუვერენიტეტის აღდგენა. გასაკვირია ისიც, თუ რუსეთთან ურთიერთობების მოგვარების კონტექსტში რატომ არ ისაუბრა ივანიშვილმა ოკუპაციის კანონში ცვლილებების შეტანაზე. ყველასათვის ნათელია, რომ NATO-ზე უარის თქმა და, დიდ ანგარიშში, დეოკუპაციის მოთხოვნის გაუქმება, რუსეთის მიერ წამოყენებული უმთავრესი პირობებია საქართველოსთან ურთიერთობების „დასალაგებლად". ყველასდა გასაკვირად, პრემიერმინისტრს არც რუსეთთან საგანგებო მომლაპარაკებლის დანიშვნაზე და ორმხრივი დიალოგის დაწყებაზე უთქვამს რამე. თავსატეხი ისაა, გამორჩა ივანიშვილს აღნიშნული საკითხები თუ განგებ აუარა გვერდი.
ამ თემაში სიცხადის შესატანად, უპრიანია, გავიხსენოთ წინა ხელისუფლების რამდენიმე მთავარი პოსტულატი. დასავლელ პარტნიორებთან დიალოგის პროცესში სააკაშვილის მთავრობის სასაუბრო პუნქტების მნიშვნელოვანი ელემენტი იყო იმის მტკიცება, რომ რუსეთთან ურთიერთობების პრინციპულ მოგვარებას წინ უნდა უსწრებდეს საქართველოს NATO-ში გაწევრიანება, ან, სულ მცირე, გაწევრიანების სამოქმედო გეგმის მიღება.
ეს ლოგიკა ორ არგუმენტს ეფუძნება: 1. ისტორიული არგუმენტი: აწ უკვე NATO-ს წევრი აღმოსავლეთ ევროპის ქვეყნების გამოცდილება გვიჩვენებს, რომ ალიანსში გაწევრიანება დადებითად მოქმედებს ყოფილ სატელიტებთან რუსეთის ურთიერთობების გაუმჯობესებაზე. მართალია, მოსკოვი ყველანაირად ცდილობს ხელი შეუშალოს NATO-ს გაფართოების ყოველ ტალღას, მაგრამ გაფართოების შემდეგ იძულებული ხდება, შეეგუოს ახალ რეალობას და მეტ-ნაკლებად კონსტრუქციულად ითანამშრომლოს ალიანსის ახალ სახელმწიფოებთან. 2. უსაფრთხოების არგუმენტი: ევროპის კონტინენტზე უსაფრთხოება, მათ შორის, რუსეთის ფედერაციის უსაფრთხოება პრინციპულად მყარდება აღმოსავლეთის მიმართულებით NATO-ს გაფართოების კვალდაკვალ. კოლექტიური უსაფრთხოების სისტემაში ახალი ქვეყნების ჩაბმა ხელს უწყობს არა მარტო ტრადიციული სამხედრო და პოლიტიკური უსაფრთხოებისა და სტაბილურობის განმტკიცებას, არამედ ეკონომიკური და სავაჭრო თანამშრომლობის გაღრმავებას და ადამიანის უფლებების უნივერსალური პრინციპებისა და ფასეულობების არეალის გაფართოებას.
რაც შეხება რუსეთს, მის სამეზობლოში ფსევდობუფერული ზონების ნაცვლად NATO-ს წევრი სახელმწიფოს არსებობა მნიშვნელოვნად აუმჯობესებს უსაფრთხოების გარემოს რუსეთის საზღვრებზე. პოლიტიკურად სტაბილური და დემოკრატიული სახელმწიფოები მოსკოვის სამეზობლოში დადებითად ზემოქმედებს რუსეთის გრძელვადიან განვითარებაზე. რაც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, ალიანსის გაფართოება აოკებს რუსეთის რევანშისტული ძალების ჰეგემონისტურ მისწრაფებებს და, აქედან გამომდინარე, ამცირებს ლოკალური ომების საფრთხეს. გიგა ბოკერიას სიტყვებით რომ ვთქვათ, რუსეთი NATO-ს საფრთხედ აღიქვამს არა იმის გამო, რომ მისი თავდასხმის ეშინია, არამედ იმიტომ, რომ თავად კარგავს გაფართოების პერსპექტივას. ამ ფაქტორის გათვალისწინებით, რუსეთის დაშოშმინებისა და ექსპანსიონისტური ომების თავიდან აცილების უებარი საშუალება აღმოსავლეთის მიმართულებით NATO-ს გაფართოების პროცესის გაგრძელებაა.
რუსეთზე საუბრისას წინა ხელისუფლებისათვის ასევე მნიშვნელოვან თემებს წარმოადგენდა ის პოზიტიური ნაბიჯები, რომლებიც საქართველომ, NATO-სთან დაახლოების კვალდაკვალ, ცალმხრივად გადადგა თბილისსა და მოსკოვს შორის დაძაბულობის შესანელებლად: ლარსის საკონტროლო-გამშვები პუნქტის გახსნა, ოკუპირებულ ტერიტორიებზე კონტროლის აღსადგენად ძალის გამოყენებაზე უარის თქმა, რუსეთის მოქალაქეებისათვის სავიზო რეჟიმის გაუქმება საქართველოში შემოსასვლელად და, შესაბამისად, რუსი ვიზიტორების რაოდენობის ზრდა, ვაჭრობის მსოფლიო ორგანიზაციაში რუსეთის გასაწევრიანებლად კონსტრუქციული პოზიციის დაკავება. ყოველივე ამას დადებითი გამოხმაურება და სათანადო დაფასება მოჰყვა საქართველოს ევროპელი და ამერიკელი პარტნიორების მხრიდან.
26 აპრილის ინტერვიუში პრემიერმინისტრს ეს ნაბიჯები არ უხსენებია, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ იგი, ერთი მხრივ, შორს იჭერს თავს წინა ხელისუფლების თუნდაც პოზიტიური ინიციატივებისგან, ხოლო მეორე მხრივ, ნებით თუ უნებლიეთ, ცდილობს რუსეთთან ურთიერთობების „სუფთა ფურცლიდან" დაწყებას. ეს არამც და არამც არ უნდა შედიოდეს საქართველოს სტრატეგიულ ინტერესებში. წინა მთავრობის მიერ გადადგმული პოზიტიური ნაბიჯებისაგან განზე გადგომა მნიშვნელოვნად აკნინებს ივანიშვილის პოზიციებს და საქართველოს მოწინააღმდეგეს ახალ-ახალი მოთხოვნების წამოყენების მადას აღუძრავს.
წინა ხელისუფლება კარგად მოფიქრებული მრავალგანზომილებიანი საგარეო პოლიტიკური სტრატეგიით ხელმძღვანელობდა, რაც ასახულია ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფციასა და სხვა მნიშვნელოვან დოკუმენტებში: 1. NATO-სა და ევროკავშირში სწრაფვა; 2. რუსული ოკუპაციის ფაქტის საერთაშორისო აღიარება და, შესაბამისად, დამოუკიდებელ სახელმწიფოებად ოკუპირებული ტერიტორიების არაღიარების პოლიტიკა და 3. რუსეთთან ურთიერთობებში ცალმხრივი, პოზიტიური ნაბიჯების გადადგმა ისე, რომ ამას ხელი არ შეეშალა დღის წესრიგის წინა ორი საკითხისათვის.
ივანიშვილის მთავრობის სტრატეგია ამორფული და გაბნეულია. მართალია, პარლამენტის მიერ მარტში ერთხმად მიღებული „რეზოლუცია საქართველოს საგარეო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებების შესახებ" მნიშვნელოვანწილად წარმოადგენს საგარეო ვექტორის მემკვიდრეობითობის ხაზგასმას დეკლარაციულ დონეზე, მაგრამ პოლიტიკის პრაქტიკულად განხორციელების დროს, განსაკუთრებით, პრიორიტეტების რიგითობის თვალსაზრისით, სერიოზულ გადახრებთან გვაქვს საქმე. საპარლამენტო არჩევნების წინ, დღევანდელი მმართველი ძალის ზოგიერთი წარმომადგენელი ამტკიცებდა, რუსეთთან ურთიერთობების მოგვარება NATO-ში გაწევრიანებას წინ უნდა უსწრებდესო, რაც იმთავითვე ფიქტიურს და მოჩვენებითს ხდიდა NATO-სადმი მათ ერთგულებას. მოგვიანებით, ქართული ოცნების იმ ლიდერებმა, რომლებიც თავს NATO-ს მომხრეებად წარმოაჩენენ, დაიწყეს იმის მტკიცება, რომ რუსეთთან ურთიერთობების მოგვარება და NATO-ში გაწევრიანება პარალელური პროცესია.
რა თქმა უნდა, საქართველოს სამშვიდობოზე გასასვლელად მნიშვნელოვანია არა იმდენად ხმამაღალი ანალიზი, თუ რა რის შემდეგ უნდა მოხდეს, არამედ ის პრაქტიკული ნაბიჯები, რომლებიც ამ ორი მიმართულებით ისახება ან უკვე იდგმება. ერთი რამ ცხადია: პოზიტიური ნაბიჯები რუსეთთან ურთიერთობების მოსაწესრიგებლად ცალმხრივ დათმობებში არ უნდა ავურიოთ (და პარლამენტში წარდგენილი ცვლილებები ოკუპაციის შესახებ კანონში სწორედ დათმობაა და არა კონსტრუქციული ნაბიჯი), ხოლო NATO-სკენ სწრაფვის სურვილი, დეკლარაციების პარალელურად, პრაქტიკული ნაბიჯებითა და მიღწევებით უნდა გამყარდეს.
2008 წელს გამართული ბუქარესტის სამიტი საქართველოს NATO-ში გაწევრიანების გზაზე სერიოზული გარღვევა იყო, როცა ალიანსმა პირველად განაცხადა, რომ საქართველო NATO-ს წევრი გახდება. მომდევნო სამიტებზე მიღებულ დოკუმენტებში არა მარტო განმეორდა აღნიშნული ჩანაწერი, არამედ პრაქტიკული შინაარსითაც შეივსო ჯერ საქართველოსთან ინტენსიური დიალოგის დაწყებით, ხოლო შემდეგ ორი უმნიშვნელოვანესი ინსტრუმენტის შექმნით: წლიური ეროვნული პროგრამით და NATO-საქართველოს კომისიით. საქართველოში განხორციელდა ჩრდილოატლანტიკური საბჭოსა და NATO-ს სხვა მნიშვნელოვანი ორგანოებისა და ლიდერების ვიზიტები.
აღნიშნულის პარალელურად, მოხდა საქართველოს თანდათანობით ჩამოცილება თავდაპირველად „შეწყვილებული" უკრაინისგან, რამაც კიდევ უფრო გაამყარა საქართველოს გაწევრიანების შანსი. მეტიც, საქართველომ ასპირანტი ქვეყნის სტატუსი შეიძინა და შეწყვილდა დასავლეთ ბალკანეთის იმ ქვეყნებთან (ბოსნია-ჰერცეგოვინა, მაკედონია და მონტენეგრო), რომლებსაც უკვე აქვთ გაწევრიანების სამოქმედო გეგმა (MAP) და რომელთა NATO-ში შესვლა მხოლოდ დროის საკითხია. ამას ემატება შეერთებული შტატების ყოფილი სახელმწიფო მდივნის ჰილარი კლინტონის მიერ 2012 წლის ჩიკაგოს სამიტის ფარგლებში გაკეთებული განცხადება, რომ მომდევნო სამიტი გაფართოების სამიტი უნდა იყოს.
NATO-სკენ მიმავალ გზაზე საქართველოს მიერ მიღწეული პროგრესი წინა ხელისუფლების ყველა შტოს ბეჯითი მეცადინეობის შედეგია. ყოველი მიღწევის უკან დგას როგორც პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიმღებთა, ასევე ქართული დიპლომატიური კორპუსისა და ბიუროკრატიის დაუღალავი შრომა, ბრძოლის უნარი, დაჟინება და ზემოქმედება, რაც დღემდე ხორციელდებოდა დასავლელ პარტნიორებზე. ფინიშის ხაზზე გასვლას ასეთივე ნება და შრომა სჭირდება დღევანდელი აღმასრულებელი და საკანონმდებლო ხელისუფლების მხრიდან. დემოკრატიული არჩევნების გზით ხელისუფლების მშვიდობიანი გადაბარება, NATO-ს ISAF-ის ოპერაციაში საქართველოს მიერ გაზრდილი წვლილი და დეკლარაციულ დონეზე საგარეო პოლიტიკური კურსის ერთგულება მნიშვნელოვან წინაპირობებს ქმნის გაისად, 2014 წელს, NATO-ს მორიგ სამიტზე ახალი გარღვევისათვის, რაც უნდა გამოიხატოს ან საქართველოს ალიანსში მიწვევით, ან, უკიდურეს შემთხვევაში, MAP-ის მინიჭებით.
ივანიშვილის მიერ 30 აპრილს გაკეთებული განცხადება, რომ 2014 წელს „MAP-ი მაინც უნდა მივიღოთ", ფრთხილი ოპტიმიზმის საფუძველს იძლევა. ამ მიზნის მისაღწევად, დასავლელ პარტნიორებთან რუდუნებით მუშაობის, ნებისყოფის ჩვენებისა და დარწმუნების გარდა, სხვა რამდენიმე პრაქტიკული ნაბიჯია გადასადგმელი. საქართველოს დღევანდელმა ხელისუფლებამ უნდა განუახლოს NATO-ელ პარტნიორებს წინა მთავრობის ის შეთავაზება, რომელიც გულისხმობს ავღანეთიდან NATO-ს ჯარების გამოყვანის პროცესში საქართველოს ინფრასტრუქტურის გამოყენებას. ასევე მნიშვნელოვანია ალიანსთან თანამშრომლობის ფარგლებში წლიური სამოქმედო გეგმის კარგად მომზადება, ჩრდილოატლანტიკური საბჭოსა და NATO-ს სამხედრო კომიტეტის საქართველოში ვიზიტების მაღალ დონეზე ჩატარება და სააკაშვილ-ობამას 2012 წლის იანვრის შეხვედრის დროს სამხედრო თანამშრომლობის გაღრმავების შესახებ მიღებული გადაწყვეტილების პრაქტიკული ხორცშესხმა. საქართველოს პრემიერმინისტრის ვიზიტი ვაშინგტონში უსათუოდ ხელს შეუწყობს NATO-ში გაწევრიანების პროცესს, ისევე, როგორც საქართველოს პრეზიდენტისა და პრემიერის ერთობლივი მიმართვა ჩრდილოატლანტიკური ალიანსისადმი.
საქართველოს პოლიტიკური მდგომარეობის გათვალისწინებით, დღეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია თანმიმდევრულობა და მკაფიო გზავნილები დასავლეთისთვის გასაგებ ენაზე, რათა საქართველოს პრემიერმინისტრის რუსეთთან ურთიერთობების მოგვარების სურვილმა NATO-ელ პარტნიორებს არ შეუქმნას იმის განცდა, რომ ალიანსში გაწევრიანების მიზანმა პრიორიტეტულობა დაკარგა ან უკანა პლანზე გადაიწია. საჭიროა გამუდმებით იმის ჩვენება, რომ NATO-ში საქართველოს გაწევრიანება მხოლოდ წაადგება რუსეთთან დაძაბულობის მოხსნას და რეგიონში მშვიდობის დამყარებას. რაც შეეხება მოსკოვთან ურთიერთობებს, მისასალმებელი იქნება ყველა ის ნაბიჯი, რომელიც დაშენდება წინა ხელისუფლების მიერ ომის შემდეგ გატარებულ ღონისძიებებზე, აღქმული იქნება პოზიტიურად დასავლელი პარტნიორების მიერ და არ ჩაითვლება ცალმხრივ დათმობად.
