ხვანჭკარა და რაჭული ღვინო

 რაჭა ქართული მეღვინეობის პატარა, მაგრამ ერთ-ერთი ყველაზე ეგზოტიკური მხარეა. იგი ამბროლაურის რაიონის დიდ ნაწილს მოიცავს (ასევე ონის რაიონსაც), ვენახები კი აქ ძირითადად მდინარე რიონის ხეობაშია გაშენებული, მარჯვენა (სადაც სამხრეთისკენ დაქანებულ ფერდობებზე უკეთესი ხარისხის ღვინო დგება) და მარცხენა ნაპირებზე. ქვემო რაჭაში, ყველაზე მნიშვნელოვანი “ხვანჭკარის” მიკროზონაა. კანონის მიხედვით იგი სოფელ წესიდან იწყება და ქვიშარამდე გრძელდება, სინამდვილეში კი ზონა გაცილებით უფრო პატარაა. ძირითადი სოფლებია: სადმელი, ბოსტანა, დიდი ჩორჯო, პატარა ჩორჯო, მეორე ტოლა, პირველი ტოლა... ნიადაგების მხრივ რაჭაში ძირითადად გავრცელებულია ნეშომპალა-კარბონატული და თიხნარი ნიადაგები, ასევე კირნარი, თიხანარევი კაჟი და თიხიანი ქვიშა. ამ ნიადაგებისთვის სპეციალური სახელებიც არსებობს (თირი-მიწა, ლისი-მიწა, ხორხი-მიწა, აყალო-მიწა და ა.შ.). კლიმატი საკმაოდ ნოტიოა, ზომიერად ცივი ზამთრით და ცხელი, შედარებით მშრალი ზაფხულით.
კახეთისგან განსხვავებით, რაჭაში ვენახები მცირე ტერიტორიაზეა გაშენებული, თუმცა ეს მხარე ყველა სხვა რეგიონისგან გამოირჩევა ხარისხიანი ყურძნითა და ძალზე ღრმა, საინტერესო ღვინოებით. ყურძნის ჯიშები რაჭაში თითქმის მთლიანად ადგილობრივია. აქ ყველაზე მეტად გავრცელებულია, თეთრი ჯიშებიდან – წულუკიძის თეთრა და ცოლიკოური, წითელი ჯიშებიდან – ალექსანდროული, მუჯურეთული და რაჭული ძელშავი.

განსაკუთრებით სახელგანთქმულია ბუნებრივად ნახევრადტკბილი ღვინო “ხვანჭკარა” (ამ სახელწოდებით იწარმოება 1932 წლიდან), რომელსაც მე-19 საუკუნეში “ყიფიანის ღვინო” ერქვა. დღესდღეობით ხვანჭკარა იწარმოება ორი ჯიშის, ალექსანდროულისა და მუჯურეთულის შერევით. ადრე დასაშვები იყო სხვა ჯიშების შერევაც და ადგილობრივი, ძველი თაობის მეღვინეები დღესაც წურავენ ხვანჭკარას 4 სხვადასხვა ჯიშისგან (სადაც ყველაზე დიდი წილი ალექსანდროულზე და მუჯურეთულზე მოდის, თუმცა ცოტაოდენ თავკვერს, საფერავს ან ოჯალეშსაც ურევენ), ერთ-ერთი ვერსიით, კლასიკურ ხვანჭკარაში შავ კაპისტონსაც ურევდნენ თურმე. XIX საუკუნეში ხვანჭკარის ღვინოები თავად ყიფიანის ვენახებიდან, გუბერნიის საუკეთესო ღვინოებად ითვლებოდა. სინაზითა და ხავერდოვნებით მაშინდელი ექსპერტები ბურგუნდიულ ღვინოებს ადარებდნენ “ყიფიანის ღვინოს”. ამ ღვინის მემკვიდრე ღვინოები დღესაც ძალიან პოპულარულია საქართველოში და მის ფარგლებს გარეთ.

დღესდღეობით ხვანჭკარა ძირითადად გულისხმობს დაუდუღარობას და ნარჩენი შაქრით გამოწვეულ სიტკბოს. ანუ ღვინო თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით ყენდება, ტრადიციულ “საყიფიანოს” ღვინოში კი პირიქით, ბოლომდე დადუღება იყო მთავარი. რაჭული ღვინის შესახებ მონოგრაფიის ავტორი, ლევან ფრუიძე ასეთ ღვინოს “ძველ ღვინოს” უწოდებს: “მეურნე ყველანაირად ცდილობს დუღილი ნორმალურად წარმართოს და თუ ამას ვერ აღწევს, ღვინოს დასაძველებლად არ ინახავს. ცნობილია, რომ როცა მაჭარში ალკოჰოლი თხუთმეტ გრადუსს გადააჭარბებს, დუღილი წყდება და დარჩენილი შაქარი ბუნებრივი სახით ინახება. სწორედ ამ პრინციპზე იყო აგებული (ოღონდ ემპირიულად) “ძველი ღვინის” დაყენების წესი. სწორედ ალექსანდროულისა და მუჯურეთულის მაღალმა შაქრიანობამ, რაჭველი გლეხის ღრმა დაკვირვების უნარმა და გამოცდილებამ შექმნა ისტორიულად ცნობილი “ალექსანდროულის” ნაქები ღვინო. ამგვარად, “ხვანჭკარის” ტიპი დუღილნაკლულობამ კი არ წარმოშვა, არამედ საგანგებოდ შერჩეული ნედლეულის განსაკუთრებული სიფრთხილით დამუშავებამ და ტკბილის ბოლომდე დადუღებამ”. რა თქმა უნდა, იყო დუღილშეწყვეტილი და “მოგუდული” ღვინოებიც, მაგრამ ნამდვილი რაჭული “ძველი ღვინის” მასალა ყოველთვის ცოტა იყო.
დღეს რაჭული ღვინო საკმაოდ არასახარბიელო პოზიციაშია, ბაზარზე არსებული ხვანჭკარების ინდივიდუალობაც (უმცირესი გამონაკლისების გარდა) ხშირად ეჭვქვეშ დგება ხოლმე, თუმცა “ღვინის კლუბი” იმედს იტოვებს, რომ რაჭული ღვინო მალე დაიბრუნებს ძველ პოზიციებს და მომხმარებელი მშრალი ალექსანდროულის, საუკეთესო ხვანჭკარისა და წულუკიძის თეთრას ნამდვილ გემოსაც ახლიდან აღმოაჩენს.

კომენტარები