2021 წლის 2 ოქტომბერს საქართველოში რიგით მერვე თვითმმართველობის არჩევნები გაიმართება, სადაც მოსახლეობა 64 საკრებულოს 2 068 წევრს და 64 მერს აირჩევს. ადგილობრივი თვითმმართველობის განსაზღვრებასა და ცენტრალურ ხელისუფლებასთან კავშირზე საქართველოს კონსტიტუციის მე-7 მუხლში ვკითხულობთ, გარდა ამისა კონსტიტუციაში გამოყოფილია ცალკე თავიც, სადაც საუბარია მუნიციპალიტეტების უფლებამოსილებებზე, საზღვრებსა და სამართლებრივ საფუძვლებზე.
საქართველოს კონსტიტუცის გარდა, ადგილობრივი თვითმმართველობის სისტემის მარეგულირებელ საკანონმდებლო აქტებს შორის, უპირველეს ყოვლისა, უნდა გამოვყოთ ადგილობრივი თვითმმართველობის ევროპული ქარტია და საქართველოს ორგანული კანონი ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ.
რაც შეეხება განსაზღვრებას, ორგანული კანონის მიხედვით, “ადგილობრივი თვითმმართველობა არის საქართველოს მოქალაქეთა უფლება და შესაძლებლობა, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების მეშვეობით, საქართველოს კანონმდებლობის ფარგლებში, ადგილობრივი მოსახლეობის ინტერესების შესაბამისად გადაწყვიტონ ადგილობრივი მნიშვნელობის საკითხები”.
მთავარ კითხვად რჩება, რამდენად არის გამიჯნული სახელმწიფო ხელისუფლებისა და თვითმმართველი ერთეულების უფლებამოსილებები. კონსტიტუციის მე-7 მუხლის მიხედვით, ეს გამიჯვნა სუბსიდიარობის პრინციპს ეფუძნება. შემდეგი საკითხია, რამდენად სრულდება ეს პრინიციპი - არსებობს საქართველოში თვითმმართველობა თუ ის მხოლოდ ცენტრალური ხელისუფლების ადგილობრივი აღმასრულებელია.
ამ კითხვაზე პასუხის გაცემისთვის მნიშნელოვანია, ერთი მხრივ, განვიხილოთ მუნიციპალიტეტების სტრუქტურა და დამოუკიდებლობის ხარისხი, მეორე მხრივ კი, ფინანსური შესაძლებლობები - რამდენად შეუძლიათ თავიანთი ბიუჯეტის დამოუკიდებლად განკარგვა.
ისტორიული მიმოხილვა
ადგილობრივი თვითმმართველობის კონსტიტუციური რეგულირების ტრადიცია საქართველოში ჯერ კიდევ 1921 წლის თებერვლის კონსტიტუციიდან მოდის, თუმცა, საბჭოთა რუსეთის მიერ საქართველოს რესპუბლიკის ოკუპაციის შემდეგ საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის თვითმმართველობები მოისპო და კონსტიტუციური განვითარების პროცესიც შეწყდა
დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ადგილობრივი თვითმმართველობის განვითარების მხრივ ყველაზე მნიშვნელოვანია 1998, 2005 და 2014 წლები - 1997 წელს, ადგილობრივი მმართველობისა და თვითმმართველობის შესახებ ორგანული კანონის მიღებამ და 1998 წელს მუნიციპალური არჩევნების ჩატარებამ უფლებამოსილებების დეცენტრალიზაციისთვის მნიშვნელოვანი საფუძველი შექმნა, თუმცა, იმ პერიოდში ადგილობრივი თვითმმართველობის ფუნქციები ძირითადად ფორმალობად რჩებოდა და პოსტსაბჭოური კოლაფსის ხანაში სახელმწიფოც კი ვერ ასრულებდა საკუთარ ფუნქციებს.
თვითმმართველობის განვითარების მნიშვნელოვანი პერიოდი ვარდების რევოლუციის შემდეგ დაიწყო, როდესაც წინა წლების კანონმდებლობა ჩაანაცვლეს ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ ორგანული კანონით და, ამასთან ერთად, ხელი მოეწერა ადგილობრივი თვითმმართველობის ევროპულ ქარტიას, რომელიც ძალაში 2005 წელს შევიდა. რეფორმის შედეგად, გაუქმდა ადგილობრივი ხელისუფლება სოფლებისა და ქალაქების დონეზე და რაიონები ჩამოყალიბდა მუნიციპალიტეტებად.
მთავრობის ცვლილების შემდეგ, მმართველმა პარტიამ ახალ კანონმდებლობაზე დაიწყო მუშაობა და 2014 წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ ორგანული კანონის განახლებული ვერსია დაამტკიცა. ევროპული ქარტიის მიხედვით, ახალი კანონმდებლობა თვითმმართველობის დეცენტრალიზაციისკენ გადადგმული მნიშვნელოვანი ნაბიჯია, თუმცა, მიუხედავად ამ წლებში გატარებული სხვადასხვა ტიპის რეფორმებისა, თვითმმართველობა დღესაც მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ცენტრალურ ხელისუფლებაზე, რასაც ძირითადად განაპირობებს თვითმმართველობის მწირი რესურსები (ფინანსური, მატერიალური და ადამიანური) და მცირე კომპეტენციები.
ამ ხარვეზებს კარგად ასახავს მოსახლეობის განწყობები. მიუხედავად იმისა, რომ დასავლელი პარტნიორები ბოლო წლის რეფორმებს მეტნაკლებად დადებითად აფასებენ, მოსახლეობის ნდობა ადგილობრივი თვითმმართველობის მიმართ წლების განმავლობაში მნიშვნელოვნად იკლებს. განსაკუთრებული კლება შეინიშნება 2011 წლიდან 2012 წლამდე და შემდგომ 2017 წლიდან 2019 წლამდე:
მუნიციპალიტეტი
მუნიციპალიტეტი თვითმმართველი ერთეულია. ის შეიძლება იყოს ადმინისტრაციული საზღვრების მქონე დასახლება (თვითმმართველი ქალაქი), ან დასახლებათა ერთობლიობა (თვითმმართველი თემი), რომელსაც აქვს ადმინისტრაციული საზღვრები და ადმინისტრაციული ცენტრი. მუნიციპალიტეტებს გააჩნია არჩევითი, წარმომადგენლობითი და აღმასრულებელი ორგანოები, რეგისტრირებული მოსახლეობა, საკუთარი ქონება, ბიუჯეტი და შემოსულობები.
რაც შეეხება სტრუქტურას, საქართველოში მუნიციპალიტეტი სამი ძირითადი ორგანოსგან შედგება: საკრებულო, მერია და მერი. საკრებულო ადგილობრივი ადმინისტრაციული ორგანოა, რომელსაც კანონმდებლის ფუნქცია გააჩნია. ხოლო მერია მუნიციპალიტეტის აღმასრულებელი ორგანოა, რომელსაც ხელმძღვანელობს მერი.
საკრებულო
საკრებულო მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოა, რომელსაც კონკრეტულ ტერიტორიაზე მოქალაქეები საყოველთაო, პროპორციული და მაჟორიტარული საარჩევნო სისტემების საფუძველზე, ფარული კენჭისყრით 4 წლის ვადით ირჩევენ. კანონმდებლობის თანახმად, თვითმმართველობების უფლებამოსილებები იყოფა საკუთარ(ექსკლუზიური) და დელეგირებულ უფლებამოსილებებად.
მუნიციპალიტეტების ექსკლუზიური უფლებამოსილებების შესახებ ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსის მე-16 მუხლში ვკითხულობთ, რომლის მიხედვითაც საკრებულო ადგილობრივ დონეზე გადაწყვეტილებებს იღებს ისეთ საკითხებზე, რაც უკავშირდება ბიუჯეტს, გადასახადებს, კერძო საკუთრებას, ბუნებრივ რესურსებს, მშენებლობის ნებართვას, ტერიტორიულ დაგეგმარებას, საავტომობილო გზებს, სკოლისგარეშე და სკოლამდელი აღზრდისა და განათლების დაწესებულებებს, ბაზრებს.
გარდა ამისა, ახალი კანონდებლობის თანახმად, საკრებულოს კომპეტენციაში დამატებით შედის მუნიციპალიტეტებში წყლის მიწოდების გაუმჯობესება და შშმ პირებისთვის, ბავშვებისთვის და ხანდაზმულებისთვის ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება.
თუმცა, საკრებულოს ზემოთ ჩამოთვლილი ბუნებრივი კომპეტენციებიდან ყველა არ არის სრული და ექსკლუზიური, მაგალითად, საქართველოს მასშტაბით წყალმომარაგებას ასევე უზრუნველყოფს სახელმწიფოს საკუთრებაში მყოფი საქართველოს გაერთიანებული წყალმომარაგების კომპანიაც (UWSCG), რომელიც რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროსთან თანამშრომლობს. გამონაკლისებია მხოლოდ თბილისის, მცხეთის, რუსთავის, გარდაბნის მუნიციპალიტეტები და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა. იმავე შეგვიძლია ვთქვათ ადგილობრივი ინფრასტრუქტურის განვითარებაზე, კომუნიკაციების რეაბილიტაციაზე და სხვა. შესაბამისად, ცენტრალურ ხელისუფლებასთან კომპეტენციის განაწილება ხელს უშლის თვითმმართველობის დეცენტრალიზაციის პროცესს.
რაც შეეხება დელეგირებულ კომპეტენციებს, მუნიციპალიტეტები შეთანხმებების ან კანონმდებლობის საფუძველზე ხელისუფლების სხვადასხვა შტოსგან იღებენ დავალებებს, როგორიცაა, მაგალითად, ქონების გადასახადის შეგროვება, სასწრაფო დახმარების მომსახურება, ჯანდაცვის სერვისები, სამხედრო სამსახური და სხვა. ასეთ დროს ხელისუფლება აუცილებლად აწვდის მუნიციპალიტეტს დამატებით ფინანსურ რესურსსაც.
აქვე აღსანიშნავია ისიც, რომ საკრებულოს ექსკლუზიურ უფლებამოსილებაში არ შედის ისეთი მნიშვნელოვანი სოციალური სერვისები, როგორიცაა ჯანდაცვის სერვისები და სკოლები. მუნიციპალიტეტი მხოლოდ სკოლისგარეშე და სკოლამდელი აღზრდის დაწესებულებებზე არის პასუხისმგებელი.
მუნიციპალიტეტების უფლებამოსილებაში არც ტყით სარგებლობის ლიცენზიების გაცემა შედის - ამას საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო განაგებს, რომელსაც სურვილისამებრ შეუძლია, უფლებამოსილება ტერიტორიულ ორგანოებს გადასცეს. ევროპული ქარტია ითხოვს, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებს გააჩნდეთ საკუთარი კომპეტენციები, ვინაიდან მსგავს მნიშვნელოვან საკითხებზე მუნიციპალიტეტების შეზღუდული უფლებამოსილება კიდევ უფრო აძლიერებს ცენტრალური მთავრობის ძალაუფლებას ადგილობრივ დონეზე.
რაც შეეხება გადაწყვეტილებების მიღების მექანიზმს, საკრებულო საბოლოო სიტყვას ღია კენჭისყრის საფუძველზე იღებს. გამონაკლისია, როდესაც ის სხვა ადამიანის თანამდებობაზე არჩევის, თანამდებობიდან გადაყენების და უნდობლობის გამოცხადების საკითხებს წყვეტს. ამ დროს საბჭოს წევრები გადაწყვეტილებას ფარული კენჭისყრით იღებენ. გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ აღსრულებაზე პასუხისმგებელია გამგეობა.
მერია
მუნიციპალიტეტის მერია აღმასრულებელი ორგანოა, რომელიც უზრუნველყოფს საკრებულოს გადაწყვეტილების ძალაში შესვლას. მერიას ხელმძღვანელობს მერი, რომელსაც ასევე 4 წლის ვადით, პირდაპირი წესით ირჩევენ. 2014 წლამდე თბილისის მერის გარდა, დანარჩენ მერებს საკრებულო ირჩევდა. ახალი კანონმდებლობის მიხედვით, ყველა მერს ხალხი პირდაპირ ირჩევს.
მერი მუნიციპალიტეტის უმაღლესი თანამდებობის პირია, რომელიც ანგარიშვალდებულია მუნიციპალიტეტის საკრებულოსა და მოსახლეობის წინაშე. ის ძირითადად უზრუნველყოფს მუნიციპალიტეტის უფლებამოსილებების განხორციელებასა და წარმომადგენლობითი ორგანოს გადაწყვეტილებების აღსრულებას.
რაც შეეხება მოადგილეებს, პირველ და მეორე მოადგილეებს მერი დამოუკიდებლად ირჩევს და მათი უფლებამოსილების შეწყვეტის საკითხიც ამ უკანასკნელზეა დამოკიდებული. ამ პუნქტთან მიმართებით ევროპის საბჭოს 2018 წლის რეკომენდაციაში ვკითხულობთ, რომ მოადგილეების არჩევის პროცესში საკრებულოს მეტი ჩართულობა გაზრდიდა ანგარიშვალდებულებას საბჭოსა და აღმასრულებელ ორგანოს შორის - “მერის მსგავსი ერთპიროვნული და აბსოლუტური ძალაუფლება წარმოადგენლობითი ორგანოს პოზიციას ასუსტებს”. - ვკითხულობთ ევროპის საბჭოს ანგარიშში
თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ პირდაპირ არჩევნების შემთხვევაშიც საკრებულოს შეუძლია მერისთვის ვადაზე ადრე უფლებამოსილების შეჩერება, რისთვისაც საჭიროა საკრებულოს წევრების არანაკლებ ⅔-ი. მერის წინააღმდეგ უნდობლობის გამოცხადება ასევე შესაძლებელია ამომრჩეველთა არანაკლებ 20%-ის მოთხოვნის საფუძველზე.
რაც შეეხება ზოგადად საკადრო გადაწყვეტილებებს, ამ პროცესში თვითმმართველობას ზღუდავს სპეციალური ფორმულა, რომელიც ძირითადად დამოკიდებულია მოსახლეობის რაოდენობაზე. ევროპის საბჭოს რეკომენდაციაში ვკითხულობათ, რომ მსგავსი ფორმულების გამოყენება რთულია, ვინაიდან მთიანი, ან ზღვისპირა მუცინიპალიტეტები მკვეთრად განსხვავდებიან ერთმანეთისგან საჭიროების მიხედვით.
ზედამხედველობა
თვითმმართველობასა და ცენტრალურ ხელისუფლებას შორის მიმართების დასადგენად, მნიშვნელოვანია ზედამხედველობის მექანიზმების განსაზღვრა. თვითმმართველობის კოდექსში მოცემულია ზედამხედველობის ორი ფორმა: სამართლებრივი ზედამხედველობა (როგორც საკუთარი, ისე დელეგირებული კომპეტენციების შესრულებისას) და დარგობრივი ზედამხედველობა (დელეგირებული უფლებამოსილებების განხორციელებისას);
2014 წლამდე ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საქმიანობის სახელმწიფო ზედამხედველობის შესახებ კანონის მიხედვით მუნიციპალიტეტის ორგანოების საქმიანობაზე ზედამხედველობას ძირითადად სახელმწიფო რწმუნებულები – გუბერნატორები ასრულებდნენ, გამონაკლის შემთხვევაში კი სხვა ორგანოს თანამდებობის პირები.
2014 წელს ამ კანონმა ძალა დაკარგა, სანაცვლოდ, ადგილობრივი თვითმმართველობის მოქმედი კოდექსის 130-ე მუხლში ვკითხულობთ, რომ მუნიციპალიტეტების ორგანოების საქმიანობის სამართლებრივ ზედამხედველობას საქართველოს პრემიერმინისტრი ასრულებს, შესაბამისად, ირაკლი ღარიბაშვილი, რომელსაც შეუძლია შეაჩეროს მუნიციპალიტეტის სამართლებრივი აქტები.
ხოლო დელეგირებული უფლებამოსილების შემთხვევაში, დარგობრივ ზედამხედველობას უზრუნველყოფს შესაბამისი სამინისტრო/სპეციალური დანიშნულების სახელმწიფო დაწესებულება.
გარდა ამისა, თვითმმართველობის კოდექსი სახელმწიფო რწმუნებულსაც ანიჭებს ზედამხედველობის უფლებამოსილებას სამხარეო საკონსულტაციო საბჭოს ფორმით, რომელშიც ასევე შედის მერი, საკრებულოს თავმჯდომარე და მისი მოადგილე. საბჭოს უფლებამოსილებაში შედის სახელმწიფოს მიერ განსახორციელებელი პროექტების, პროგრამებისა და მათი ხარჯთაღრიცხვების, სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიის განხილვა და რეკომენდაციების შემუშავება შესაბამისი ტერიტორიის განვითარების დაგეგმვისა და განხორციელებისას.
ამასთან ერთად, მუნიციპალიტეტის ორგანოების საქმიანობას დამოუკიდებელი და შიდა აუდიტის გარდა სახელმწიფო აუდიტიც აკვირდება.
ფინანსური რესურსები
ადგილობრივი თვითმმართველობის შესახებ ევროპული ქარტიის მიხედვით, თავად თვითმმართველობის ცნება გულისხმობს ადგილობრივი ორგანოებისთვის შესაბამისი კომპეტენციების განსახორციელებლად საჭირო სახსრების არსებობას. ამასთან, ეს სახსრები უნდა იყოს თვითმმართველობის შესასრულებელი ამოცანების თანაზომიერი. თუმცა, გაგვიჭირდება საქართველოში მუნიციპალიტეტების ფინანსურ რესურსებს ვუწოდოთ თანაზომიერი, მითუმეტეს მაშინ, როდესაც მათი დიდი ნაწილი ცენტრალურ ხელისუფლების ნებაზეა დამოკიდებული.
ადგილობრივ მუნიციპალიტეტებს შემოსავალი ძირითადად გადასახადების, ტრანსფერების, მთავრობიდან პირდაპირი გრანტების, სესხისა და სარეზერვო ფონდის სახით აქვთ. 2019 წლამდე მუნიციპალიტეტისთვის მთავარი შემოსავლის წყარო იყო გათანაბრებული ტრანსფერი, რომელიც სპეციალური ფორმულის მეშვეობით ნაწილდებოდა ტერიტორიებს შორის. გათანაბრებული ტრანსფერის მიზანი იყო სხვადასხვა ერთეულს შორის სამართლიანი რედისტრიბუცია, რისი საჭიროებაც მუნიციპალიტეტებში განსხვავებული გადასახადების, ბუნებრივი რესურსებისა და საჯარო სერვისების განაწილებამ განაპირობა
ანუ, რაც უფრო სუსტია მუნიციპალიტეტი, მით მეტად საჭირდებოდა გათანაბრებითი ტრანსფერი, თუმცა პრაქტიკამ საპირისპირო აჩვენა - თბილისში ფულადი რესურსების გაცილებით მეტი წილი მოდიოდა, თვალსაჩინოებისთვის, 2018 წელს გათანაბრებული ტრანსფერების თითქმის ნახევარი (49%) თბილისმა მიიღო, მაშინ როცა, იმავე წელს ტრანსფერი არ მიუღია ბოლნისის, გარდაბნის, ახალქალაქის, ბორჯომის, შუახევის და ყაზბეგის მუნიციპალიტეტებს.
2019 წლიდან მუნიციპალიტეტების ბიუჯეტში აღარც საშემოსავლო გადასახადიდან მიღებული თანხის ნაწილი შედის. არასამთავრობო ორგანიზაციები ხელისუფლების ამ ქმედებას უკან გადადგმულ ნაბიჯად აფასებენ, რადგან მათი თქმით, ხელს უშლის გადასახადებიდან მიღებული შემოსავლების დივერსიფიკაციას.
ამ ორი ფულადი წყაროს სანაცვლოდ მუნიციპალიტეტები დამატებითი ღირებულების გადასახადიდან (დღგ) შემოსავლების 19%-ს ინაწილებენ კონკრეტული ფორმულის მიხედვით, რაც ითვალისწინებს 6-დან 18 წლამდე მოსახლეობის რაოდენობას, მუნიციპალიტეტის ფართობისა და მაღალმთიან დასახლებაში მუდმივად მცხოვრები პირის სტატუსის მქონე ადამიანებს.
მართალია გამათანაბრებელი ტრანსფერის დღგ-თი ჩანაცვლებამ ადგილობრივი თვითმმართველობების დაფინანსება გაზარდა, თუმცა, ვერ მოაგვარა სხვადასხვა მუნიციპალიტეტს შორის ბიუჯეტის ეფექტური გადანაწილება, რაც ასევე ნათლად ჩანს სხვადასხვა ტრანსფერზე დაკვირვებითაც.
ახალი სისტემის მიხედვით, მუნიციპალიტეტები და ქალაქები მთავრობისგან სამი სახის ტრანსფერს იღებენ: კაპიტალური, სპეციალური და მიზნობრივი ტრანსფერები.
კაპიტალური - გამოიყოფა საქართველოს მთავრობასთან/ავტონომიურ რესპუბლიკასთან შეთანხმებით კაპიტალური პროექტებისთვის, რაც მოიცავს ქუჩებს, ხიდებს, კულტურულ ობიექტებს, საავადმყოფოებს და სხვა.
სპეციალური - ძირითადად გამოყოფენ სტიქიური მოვლენების, ეკოლოგიური და სხვა სახის კატასტროფების, საომარი მოქმედებების, ეპიდემიების და სხვა საგანგებო სიტუაციების შემთხვევაში, ამისათვის მუნიციპალიტეტმა თხოვნით უნდა მიმართოს საქართველოს მთავრობას/ავტონომიური რესკუპლიკის მთავრობას.
მიზნობრივი ტრანსფერები - როდესაც ერთი ბიუჯეტიდან სხვა ბიუჯეტს კონკრეტული უფლებამოსილების შესასრულებლად გადაეცემა.
2021 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის კანონის მიხედვით, წელს მთავრობის მიერ გაცემული ტრანსფერების ჯამური რაოდენობა 226 მილიონია. აქედან ყველაზე დიდი წილი მოდის სპეციალური ტრანსფერებიდან (ჯამში 209 500 000), თუმცა ეს ტრანსფერი მხოლოდ რამდენიმე მუნიციპალიტეტს გადაეცემა, აქედან 83%-ი მოდის თბილისზე (175 მილიონი). ჯამში ტრანფერების გზით თბილისი წელს 175 460 000 მიიღებს, რაც ჯამური ოდენობის 78%-ს შეადგენს. ეს კიდევ ერთხელ ცხადყოფს ფინანსურ დისბალანსს თბილისსა და სხვა მუნიციპალიტეტებს შორის.
გარდა იმისა, რომ თბილისს სხვა მუნიციპალიტეტებთან შედარებით გაცილებით მეტი ფინანსური რესურსი აქვს, ის ასევე განსხვავდება როგორც სტრუქტურის, ისე, განსაკუთრებით, უფლებამოსილებების გამიჯვნისა და სახელმწიფო ზედამხედველობის კუთხით, მაგალითად, თბილისის საკრებულოს შეუძლია ისეთი გარიგებაზე გასცეს თანხმობა, რომლის ღირებულება აღემატება მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის გადასახდელების 5 პროცენტს, გარდა ამისა, თბილისის მერი ხელს აწერს მუნიციპალიტეტისა და თბილისის მთავრობის სახელით დადებულ ხელშეკრულებებსა და შეთანხმებებს, ახორციელებს შესყიდვებს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით და სხვა.
ტრანსფერების გარდა, მეორე მნიშვნელოვანი კომპონენტია გადასახადები. საკრებულო განსაზღვრავს ადგილობრივი გადასახადისა და მოსაკრებლის ოდენობას (განაკვეთს), თუმცა გარკვეული შეზღუდვებით, მაგალითად, საკრებულოს არ შეუძლია, გადასახადები დააწესოს სასწავლო-აღმზრდელობითი და კვებითი მომსახურებისათვის. გარდა ამისა, მართალია გადასახადებს საკრებულო განსაზღვრავს, თუმცა მათ ადმინისტრირებაზე პასუხისმგებელია მთავრობა.
გადასახადები მუნიციპალიტეტებისთვის მთავარი დამოუკიდებელი ფინანსური წყაროა, თუმცა, 2019 წელს გადასახადებიდან მიღებული მთლიანი შემოსავლებიდან ადგილობრივი თვითმმართველობები მხოლოდ 18%-ზე იყვნენ პასუხისმგებლები, თვალსაჩინოებისთვის, იმავე წელს უკრაინაში ეს რიცხვი 43%-ს შეადგენდა, მოლდოვაში 27%-ს. ეს კიდევ ერთხელ მიუთითებს, რომ საქართველოში მუნიციპალიტეტების განვითარების დონე და ფისკალური დენცენტრალიზაციის ხარიხსი დაბალია.
მესამე მნიშვნელოვანი ფულადი წყაროა სესხები. მუცინიცაპიტეტებს იურიდიული პირისგან სესხის აღება შეუძლიათ საქართველოს მთავრობის ნებართვით, თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში, თუმცა იმ შემთხვევაში თუ მუნიციპალიტეტს სურს 3 წლის განმავლობაში საკუთარი შემოსავლების საშუალო წლიურ 10 პროცენტზე მეტის გამოტანა, ამ მოცულობით სესხის აღება შეუძლია მხოლოდ სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოსა და მის მიერ კონტროლირებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირისგან.
ადგილობრივი თვითმმართველობისთვის კიდევ ერთ ფულად წყაროს წარმოადგენს მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის სარეზერვო ფონდი, რომელიც გაუთვალისწინებელი გადასახდელების დასაფინანსებლად იქმნება. ბიუჯეტიდან თანხა მუნიციპალიტეტის მერის გადაწყვეტილების საფუძველზე გამოიყოფა.
დასკვნა
დამოუკიდებლობის მოპოვებიდან მოყოლებული საქართველოში არაერთი რეფორმა გატარდა ადგილობრივი თვითმმართველობის ეფექტური ფუნქციონირებისთვის, თუმცა როგორც ფისკალური, ისე ადმინისტრაციული და სამართლებრივი კუთხით მუნიციპალიტეტი კვლავ მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ცენტრალურ ხელისუფლებაზე.
წლების განმავლობაში იკლებს ადგილობრივი თვითმმართველობის მიმართ ნდობაც, ეს ერთი ხმრივ შეიძლება უკავშირდებოდეს საზოგადოებისთვის ნაკლები ინფორმაციის მიწოდებას, მეორე მხრივ კი მუნიციპალიტეტების შედარებით ნაკლებ უფლებამოსილებებსა და კომპეტენციებს.
