ქრისტეს არ სძინავს

ივლისიდან, პარლამენტის მიერ რელიგიური გაერთიანებების რეგისტრაციასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების მიღებიდან სინოდის სხდომამდე მოხდა ის, რაც, წესით, არ უნდა მომხდარიყო – ერთ მხარეს აღმოჩნდა რელიგიური უმცირესობები, ხელისუფლება, ე.წ. ლიბერალების ძალიან მცირე ჯგუფი. მეორე მხარეს კი – საპატრიარქო, ქუჩაში გამოსული მრევლი, ოპოზიციური პარტიები, სამოქალაქო სექტორისა და მედიის დიდი ნაწილი.

5 ივლისს მიღებულმა საკანონმდებლო ცვლილებამ ტესტის როლი შეასრულა როგორც ეკლესიისათვის, ასევე პოლიტიკური პარტიებისათვის, სამოქალაქო სექტორისთვის, ე.წ. ექსპერტებისთვის, უფლებადამცველებისთვის, მედიისთვის. ეს იყო ტესტი პრინციპულობასა და ტოლერანტობაზე. არ იქნება გადაჭარბებული თუ ვიტყვი, რომ ეს ჩვენი რელიგიურობის გამოცდაც იყო. ამ ცვლილებამ დაგვანახა, ახერხებს თუ არა საზოგადოება უმცირესობების ინტერესების გათვალისწინებას, გვიჩვენა, რამდენად აგრესიულია უმრავლესობა განსხვავებულისადმი და, ბოლო-ბოლო, არის თუ არა იგი ის, რადაც თავი მოქვს – მართლმადიდებელი ქრისტიანი. ამ დღეების განმავლობაში კიდევ ერთხელ ვიხილეთ, როგორია მრისხანების, სიძულვილის, უპასუხისმგებლობის, უვიცობის, რელიგიური, ეთნიკური და პოლიტიკური სიბეცის სახე.

კანონი, მარტო რელიგიურ უმცირესობათა გაერთიანებებს ეხებოდა და სხვას არავის. თუმცა საპატრიარქოს მკაცრი პროტესტის შემდეგ საჯაროდ მათ მხარეს დგომის სიმამაცე ხელისუფლების წარმომადგენლების, ევროპული კოალიციის, ხუთიოდე თამამი მოქალაქისა და ერთი ყოფილი მღვდლის გარდა, თითქმის არავის აღმოაჩნდა. თითქმის არავინ გამოვიდა და თქვა, ხალხო, რაც უნდა კანონი მიეღოთ – ეს ხომ ჩვენი ძმებისა და დების თანასწორუფლებიანობას ეხება, ეს ხომ ჩვენ ყველას გვეხება – საქართველოს მოქალაქეებს.

მიუხედავად იმისა, რომ კანონი თავისთავად უფერულია და სრულიად ჩვეულებრივ, ელემენტარულ რამეს უგვარებს რელიგიურ გაერთიანებებს – რეგისტრაციის შესაძლებლობას აძლევს მათ – ყველამ ამჯობინა, ეს ეროვნულ ტრაგედიად, ნაციონალური იდენტობის რღვევად, ქართველი ერისა და ეკლესიის წინაშე ხელისუფლებისა და „ბნელი ძალების” მიერ ჩადენილ საუკუნის დანაშაულად მოენათლა, რადგან პატრიარქმა განაცხადა, რომ ამ კანონით ეკლესია დაამცირეს და იგი იმდენად ცუდია, რომ მის ბოროტ ნაყოფს 50, 100 წლის შემდეგაც მოვიმკით.


* * *
მანამდე სანამ ხელისუფლება და საპატრიარქო 2002 წელს კონსტიტუციურ შეთანხმებას დადებდნენ, ქართულმა სახელმწიფომ, ერთი მხრივ, რელიგიის თავისუფლება აღიარა და მეორე მხრივ, ეკლესიისგან, რელიგიისგან სახელმწიფოს გამიჯვნა გამოაცხადა. რაც უნდა გასაკვირი იყოს ბევრისთვის, კონსტიტუციური შეთანხმების დადების შემდეგ ეს დისპოზიცია სამართლებრივად კიდევ უფრო მყარი გახდა.

რელიგიის თავისუფლება ლიბერალური დემოკრატიის ერთ-ერთი საფუძველია და იგი ადამიანის ფუნდამენტური თავისუფლების, პიროვნების, მისი განუმეორებლობის შესახებ ბიბლიური მოძღვრებიდან იღებს სათავეს. ბიბლიური ღმერთიც და ლიბერალური სახელმწიფოც უარს ამბობენ რელიგიურ კონტროლსა და იძულებაზე, არავის ზღუდავენ სარწმუნოებრივ არჩევანში, არ უხშობენ ადამს და ევას სამოთხიდან გამავალ კარს და ამის გამო არ ამცირებენ, ღირსებას არ ულახავენ მათ. ამიტომ, სახელმწიფოს ამოცანა და ქრისტიანობის მისიაც ამ თავისუფლების დაცვა უნდა იყოს, სხვაგვარად სახელმწიფო დაკარგავს თავის ლიბერალურ იერსახეს, ხოლო ეკლესია – ღმერთსა და ქრისტიანულ თვითშეგნებას.

მეორე მხრივ, სახელმწიფო აცხადებს, რომ გამიჯნულია რელიგიისგან. სეკულარობის პრინციპს მეტად ან ნაკლებად ყველა დასავლური სახელმწიფო მისდევს. განსხვავება მხოლოდ იმაშია, რომ სახელმწიფოთა ერთი ნაწილი საჯარო სფეროს სრული სეკულარიზაციის მომხრეა ანუ მხარს უჭერს რელიგიის განდევნას საერთო, საერო ასპარეზიდან და მას მარტო პერსონალურ სივრცეს უტოვებს. ხოლო მეორე ნაწილი, რელიგიას საჯარო სივრცეში თავისუფლად და თამამად მოქმედების საშუალებას აძლევს, აღიარებს მის მნიშვნელობას სოციალურ თანაცხოვრებაში.

რაკი კონსტიტუცია საქართველოს ისტორიაში მართლმადიდებელი ეკლესიის განსაკუთრებულ წვლილზე საუბრობს და სახელმწიფო ეკლესიასთან კონსტიტუციური, ანუ კონსტიტუციიდან გამომდინარე შეთანხმებით ურთიერთობს – ქართული სეკულარიზმიც რბილი ხასიათისაა. შეთანხმებაში რელიგიურ უმცირესობებზე არაფერი წერია, ისევე როგორც არაფერია ნათქვამი თეოკრატიულ მმართველობაზე ან ოფიციალურ რელიგიაზე – იგი მხოლოდ და მხოლოდ ორი სუბიექტის, სახელმწიფოსა და საპატრიარქოს, საზღვრებსა და გადაკვეთის წერტილებს აღნიშნავს და მეტი არაფერი.
მაგრამ ერთი კია, რომ კონსტიტუციური შეთანხმებით მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის განკუთვნილი პრივილეგიები ასევე უნდა იყოს გათვალისწინებული სხვა კონფესიებისთვისაც, რაკი აქაც კონსტიტუციით აღიარებულ თანასწორობის პრინციპთან გვაქვს საქმე, რასაც ისევ ბიბლიური – იუდეო-ქრისტიანული მოძღვრება უდევს საფუძვლად. ღვთისა და კონსტიტუციის წინაშე ყველა ადამიანი მისი კანის ფერის, ეთნიკური წარმომავლობის, რელიგიური რწმენის განურჩევლად თანასწორია.

ყოველივე ამის გამო, შეიძლება არაორაზროვნად ითქვას, რომ ე.წ. სახელმწიფოებრივი ინტერესი რელიგიის თავისუფლების დაცვა, თანასწორუფლებიანობის უზრუნველყოფა და სეკულარობის იმ ხარისხის შენარჩუნებაა, რომელიც კონსტიტუციითა და კონსტიტუციური შეთანხმებითაა აღიარებული – არც მეტი და არც ნაკლები. ამასთანავე, არც ერთი სამართლებრივი დოკუმენტი არ ავალდებულებს ხელისუფლებას, რომ რელიგიურ უმცირესობებთან დაკავშირებული საკითხები მართლმადიდებელ ეკლესიასთან შეათანხმოს. ეს, ჩვენს გარემოში, დიდი ალბათობით, სამივე ამ პრინციპის დარღვევას გამოიწვევდა – იქნებოდა დისკრიმინაციული, მიმართული რელიგიის თავისუფლების წინააღმდეგ და არასეკულარული – შესაბამისად, ანტისახელმწიფოებრივიც.

საქართველო სამართლებრივ სახელმწიფოდ, ლიბერალურ დემოკრატიად რომ ჩამოყალიბდეს ერთ მნიშვნელოვან რამესაც უნდა შევეჩვიოთ – უნდა შევთანხმდეთ, რომ პოლიტიკა და რელიგია განსხვავებული სფეროებია. მათი გზები შეიძლება იკვეთებოდეს ან იყოფოდეს, ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც შეიძლება ეთანხმებოდეს ან არ ეთანხმებოდეს საპატრიარქოს და ეს კონსტიტუციური საფუძვლების, ან სახელმწიფო ინტერესების წინააღმდეგ გადადგმულ ნაბიჯად, ცეცხლთან თამაშად, ეკლესიის ზურგსუკან მოქმედებად არ უნდა იყოს შეფასებული.


* * *
ბოლო ოცი წელია, მართლმადიდებელ ეკლესიასა და სხვა აღმსარებლობებს შორის, მეტ-ნაკლები სიმძაფრით დაძაბულობა მუდმივად იჩენს ხოლმე თავს. სხვა ფაქტორების გარდა, ამ სახიფათო პრობლემატურობის მიზეზი ისიცაა, რომ საპატრიარქო დაშორდა მართლმადიდებლობას, ამოვარდა საქრისტიანო სივრციდან, ამპარტავნებამ და ხიბლმა – საკუთარი რჩეულობისა და ღვთაებრიობის განცდამ მოიცვა.

საპატრიარქომ დაივიწყა, ვინ არის მისი ღმერთი და ამ ჯვარცმული ნაზარეველისთვის რისი საზომია ადამიანი. მართლმადიდებელ ქრისტიანებს უნდა გვწამდეს, რომ ნებისმიერი ადამიანი ღვთის ხატია, რომელიც მოიცავს არა მარტო მთელ ქმნილებას, არამედ მასში ცხოვრობს თვითონ ღმერთიც. ამიტომ ნებისმიერი ადამიანი ღვთის სახლიცაა. იგი იმდენად ძვირფასია, რომ ღმერთი საკუთარ თავისუფლებას მხოლოდ ადამიანისთვის მინიჭებული თავისუფლებით იზღუდავს. ბოლო-ბოლო, იგი თვითონაც ადამიანია – იესო ქრისტეა, ხოლო ადამიანი კი ღმერთი. მისი ფესვი დაუსაბამოა და მისი ბოლოც დაუსრულებელია ღმერთივით. ქრისტეს ეკლესია ადამიანების შეხვედრისა და თანაზიარების სივრცეა და არა ქვის ან აგურის შენობა. აქ, ადამიანმა საკუთარი თავი და ღმერთი მხოლოდ მაშინ შეიძლება აღმოაჩინოს, როცა შეძლებს მეორე ადამიანის პიროვნებაში, უცხოში, მიუღებელში, განსხვავებულში მოყვასი და მეგობარი იცნოს.

სახარების თანახმად, ყველაზე საკრალური ეთნიკურ-რელიგიური კოლექტივის, რჩეული ერის წევრობაც კი არ არის საკმარისი იმისთვის, რომ გადარჩე, მეორედ იშვა, ქრისტეს მიმდევარი გახდე, რადგან კონკრეტული ადამიანის პიროვნული სიმართლე, მორალური ძალისხმევა შეუდარებლად მნიშვნელოვანია ნებისმიერ კოლექტიურ რელიგიურობაზე, ფორმასა და „ჭეშმარიტებაზე”. მაგალითად, ღვთისა და ადამიანის მახლობელი ანუ მეგობარი ხდება სექტანტი სამარიტელი, და არა ორთოდოქსი მღვდელი, რომელმაც გულგრილად ჩაუარა მას, ვისაც თანადგომა სჭირდებოდა, ხოლო პილატეს დაბანილ ხელებს, ამ განწმენდის რიტუალს, ჩალის ფასი დაედო, რადგან მისი გული იყო განუბანელი.

ამიტომ აუცილებლად უნდა შევძლოთ, დავსვათ შეკითხვა: ვინ არიან, მაგალითად, მღვდლები, ეპისკოპოსები, პატრიარქები, რით განსხვავდებიან ისინი ჩვენგან, უჩინო ადამიანებისგან? ანდა რა, მართლმადიდებლები კათოლიკეებსა და პროტესტანტებზე პრივილეგირებულები ვართ ღვთის წინაშე? რაიმე გამორჩეული მადლი მოსავს ან უჩვეულო უნარით არიან აღჭურვილნი იმის გამო, რომ ვინმეს ანაფორა აცვია, მიტრა აფარია, კვერთხი უპყრია? ან დიდი მნიშვნელობა აქვს ღვთისათვის, მისი შვილი – ადამიანი, დაბადებით აზერბაიჯანელია თუ სომეხი, კათოლიკეა თუ პროტესტანტი?

სახარებიდან ვიტყობთ, რომ ღვთის წინაშე ყველა თანასწორია და ქრისტე იმაზე კი არ მოგვთხოვს პასუხს, ვიყავით თუ არა ქართველები ან მართლმადიდებლები, არამედ მხოლოდ იმას მოგვკითხავს, ვიყავით თუ არა მასთან, როცა შიოდა, პატიმარი და სნეული იყო, როცა აფხაზეთიდან და ოსეთიდან გამოაძევეს და ბესლანში ჩაცხრილეს, როცა ჰაიტიზე და იაპონიაში მთელი ოჯახი ამოუწყდა და თავი უნდოდა მოეკლა? გვკითხავს, ვიყავით თუ არა მასთან, როცა ტაძრებს ართმევდნენ და სისხლის ღვრით ემუქრებოდნენ, ჯვრებით დასდევდნენ და ძალით, მისივე სახელით ნათლავდნენ, როცა აბუჩად იგდებდნენ და შეურაცხყოფდნენ, რადგან იეჰოვას მოწმე გახდა? გვკითხავს, სად ვიყავით მაშინ, როცა მისკენ თითს იშვერდნენ და სომეხს, სექტანტსა და ლიბერასტს ეძახდნენ?


* * *
რამდენჯერ გამიფიქრია, რომ აი, აქ, ამ კონკრეტულ მომენტში ჩემთვის დამთავრდა, ხელიდან გამომეცალა ეკლესია, რომ იგი მაშინ მოკვდა, როცა მოძალადე ისაკაძე დააჯილდოვეს და როცა თავად ეს დაჯილდოებები დააწესეს, დამთავრდა, როცა ღმერთზე მითხრეს დაგეცემა, გაგსრესს და კიდევ ათას უბედურებას დაგმართებსო, დამთავრდა ამ დღეებშიც, როცა საეკლესიო ამბიონებიდან პარლამენტარების მისამართით წყველა და კრულვა გაისმოდა, როცა მთავარეპირკოპოსმა ზენონ იარაჯულმა ლონდონიდან, ყოფილი ანგლიკანური ტაძრიდან, ტრაგიკული ხმით აღმოთქვა, გარეგინმა გაიმარჯვა ქართველებზე და ეკლესიაზეო, როცა კათალიკოსი დაიმუქრა, ყველა, ვინც გვმტრობს – დაისჯება და ოჯახები დაენგრევაო.
რამდენჯერ გაგვიმეორეს ეს ჩვენი სულების მწყემსებმა, რამდენჯერ დაგვემუქრნენ. ამიტომ, ვფიქრობდი, რომ მორჩა, აღარ არის აქ არც მართლმადიდებლობა, არც ქრისტიანობა, არც რაიმე სიკეთეა მასში, არც ქრისტეა და არც ღვთისმშობელი გვაფარებს თავის კალთას, მაგრამ სინოდის მიერ მიღებულმა გადაწყვეტილებამ ყოველგვარ მოლოდინს გადააჭარბა. არა იმიტომ, რომ საპატრიარქომ, სამღვდელოებამ კიდევ ერთხელ დაგვანახა შეუწყნარებელი, ულმობელი, ძალაუფლებას დახარბებული სახე, არამედ იმიტომ, რომ პირიქით, ყოველივე ამის შემდეგ კიდევ ერთხელ გაჩნდა იმედის ნაპერწკალი, რომ ღმერთი ჩვენთანაც, ჩვენს ეკლესიაშიც, ჩვენი უწმინდესი სინოდის სხდომებშიც კი შეიძლება იღებდეს ზოგჯერ მონაწილეობას.

მერე რა, რომ მისი დღევანდელი მორალი უგზოუკვლოდ დაშორდა სახარებისეული სიყვარულის იდეალს, მერე რა, რომ მან თითქმის აღარაფერი იცის უძლურთა ძალაუფლებაზე, ჯვარცმულ ღმერთზე, მტრის სიყვარულზე, ათ მცნებასა და ცხრა ნეტარებაზე, მერე რა მოხდა, რომ იგი იერუსალიმიდან იერიქონში მიმავალ მღვდლად იქცა, დაუხმარებლად რომ ჩაუარა დაწიოკებულ მგზავრს, მერე რა, რომ იგი უკვე ძალიან წააგავს მდიდარს ღარიბი ლაზარეს იგავიდან და ამ საბრალო კაცის შემწეობა არაფრად უჩანს. მერე რა მოხდა, რომ მან ფარისევლობის სახარებისეული მწვერვალები უკვე დაიპყრო, რომ ქუჩებსა და მოედნებზე გაძლიერებული ლოცვით მარშირებს და მთელი მსოფლიოს გასაგონად, გულზე მჯიღისცემით ერთდროულად გაყვირის პარაკლისებსა და შეჩვენებებს...

მერე რა... მაინც არ უნდა დამვიწყებოდა, რომ ჩვენ გარდა, მრევლის გარდა, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია იესო ქრისტეც არის. არ უნდა დამვიწყებოდა, რომ იგი არასოდეს მიატოვებს ძალაუფლებისა და შეუწყნარებლობის გზებზე დაკარგულ თავის საბრალო ცხვარს, რადგან იცის, რომ ყველაზე მეტად მას უჭირს, ამ დომინანტს, ამ უცოდინარს, ამ უსიყვარულოს, ამ მართლმადიდებელ მჯიღოსანს.

ერთი სიტყვით, სინოდის გადაწყვეტილების გამო გამიჩნდა იმედი, რომ, გრიგოლ ღვთისმეტყველის თქმისა არ იყოს, ქრისტეს არ სძინავს. რაკიღა მღვდელმთავართა კრებამ თავის ბოლო გადაწყვეტილებას, ნებით თუ უნებლიეთ, უპრეცედენტო და უაღრესად ქრისტიანული აღიარება წარუმძღვარა, რომელიც 50 თუ 100 წლის შემდეგ ნამდვილად გამოიღებს კეთილ ნაყოფს ჩვენთვის, ჩვენი ქვეყნის თითოეული მოქალაქისთვის. ან იქნებ ეს მანამდეც მოხდეს:

„საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია საქართველოს კონსტიტუციის და საერთაშორისო თანამეგობრობის მიერ საყოველთაოდ აღიარებულ ნორმებზე დაყრდნობით აცხადებს, რომ საქართველოში მცხოვრები ყველა რელიგიური აღმსარებლობის ადამიანი, ისევე როგორც რელიგიური გაერთიანებები, თანასწორია კანონის წინაშე. რელიგიური აღმსარებლობების თავისუფლება არ არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რომელ რელიგიურ გაერთიანებას ეკუთვნის საქართველოს ესა თუ ის მოქალაქე. საქართველოს კონსტიტუციითა და კონსტიტუციური შეთანხმებით, რომლებიც ქართველი ხალხის ნებას გამოხატავს, საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის განსაკუთრებული სამართლებრივი სტატუსი არ ზღუდავდა სხვა რელიგიურ გაერთიანებათა აღმსარებლობის თავისუფლებასა და კანონის წინაშე თანასწორობას”.