მანქანები ინვესტიციების სანაცვლოდ

ელექტროძრავაზე მომუშავე მანქანები საკმაოდ პოპულარული იყო მე-20 საუკუნის დასაწყისამდე. თუმცა მას შემდეგ, რაც მოხდა შიდა წვის ძრავის ტექნოლოგიის დახვეწა და ავტოპროდუქციის შესაბამისი გაიაფება, ელექტრომანქანები დავიწყებას მიეცა და პრაქტიკულად განიდევნა ბაზრიდან.

 

ინტერესი ასეთი ტიპის მანქანების მიმართ კვლავ გამოცოცხლდა გასული საუკუნის 90-იან წლებში, როდესაც გარემოს დაბინძურების საკითხებმა წინა პლანზე წამოიწია განვითარებული ქვეყნების დღის წესრიგში. რამდენიმე ქვეყანამ მნიშვნელოვანი რესურსები გამოყო სახელმწიფო ხაზინიდან შესაბამისი კვლევების დასაფინანსებლად და შედეგად კვლავ გამოჩნდა ელექტროძრავაზე მომუშავე მანქანების ახალი მოდელები.

 

თანამედროვე ელექტრომანქანებს, განსხვავებით პირვანდელი ნიმუშებისგან, რამდენიმე პოზიტიური მახასიათებელი გამოარჩევს. უპირველეს ყოვლისა ისინი გამოირჩევიან ნულოვანი გამონაბოლქვით, ანუ პრაქტიკულად არ აბინძურებენ გარემოს. ამ შემთხვევაში პრინციპული მნიშვნელობა აქვს როგორ ხდება იმ ელექტროენერგიის გამომუშავება, რომელიც გამოიყენება მსგავსი ავტომობილების დასატენად, რადგან თუ ენერგია გამომუშავებულია ნავთობზე ან ბუნებრივ აირზე მომუშავე ელექტროსადგურის მიერ, მაშინ გარემოს დაბინძურება მაინც ხდება, თუმცა ირიბად.

 

ელექტრომანქანები ძალიან მოსახერხებელია ქალაქში მოკლე მანძილებზე სამოძრაოდ. თანამედროვე მოდელებს უკვე შეუძლიათ სათანადო აჩქარების მიღწევა ავტომობილის დაძვრისას (რაც ადრეულ მოდელებში პრობლემა იყო). მათი მოვლა-პატრონობა გაცილებით იაფი ჯდება საწვავზე მომუშავე მანქანებთან შედარებით. გამომდინარე ნავთობპროდუქტებზე მზარდი ფასებიდან, ითვლება, რომ ელექტრომანქანები სულ უფრო პოპულარული გახდება უახლოეს მომავალში.

 

თუმცა არსებობს რამდენიმე მნიშვნელოვანი უარყოფითი ასპექტიც, რომლებიც ელექტრომანქანების მასობრივ გამოყენებას არაპრაქტიკულს ხდის. პირველ რიგში ესაა მაღალი ფასი, რომელიც, როგორც წესი, საწვავზე მომუშავე მსგავსი მოდელის ფასს ორჯერ აღემატება. არანაკლებ მნიშვნელოვანია მანძილი, რომელიც ელექტრომანქანას შეუძლია გაიაროს ერთი დატენვის შემდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ ამ მხრივ გარკვეული გაუმჯობესება აღინიშნება უახლეს მოდელებში, ეს მანძილი კვლავაც მცირეა (შედარებისთვის ჯენერალ მოტორსის მოდელი ვოლტი, რომლის შესყიდვაც განიხილება საქართველოს მთავრობის მიერ, ერთი დატენვის შემდეგ დაახლოებით 65 კილომეტრს გადის). შესაბამისად, ელექტრომანქანების მასობრივი მოხმარების პროდუქტად ქცევა საჭიროებს დიდი რაოდენობით ე.წ. დამტენი სადგურების მშენებლობას.

პრობლემას საბოლოო ჯამში არც სადგურების რაოდენობა აგვარებს, რადგან ასეთი ტიპის მანქანების აკუმულატორების დატენვა ძალიან დიდ დროს საჭიროებს (როგორც წესი, რამდენიმე საათს). გარდა ყოველივე ზემოაღნიშნულისა, იგივე აკუმულატორების მოცულობა ზედმეტად დიდია და ისედაც პატარა მოცულობის მანქანაში მნიშვნელოვან სივრცეს იკავებს. ეს კი ელექტრომანქანებს არაპრაქტიკულს ხდის საოჯახო მოხმარებისთვის.

 

აღნიშნული უარყოფითი ასპექტებიდან გამომდინარე, ელექტრომანქანები ჯერ კიდევ არაპოპულარულია მომხმარებლებში. შესაბამისად, ამ პროდუქციის ბაზარი ჯერ კიდევ არ არის სრულყოფილად ჩამოყალიბებული. თუმცა ეს ხელს არ უშლის სხვადასხვა ქვეყნების ხელისუფლებებს, რომლებიც გარემოს დაცვითი მიზნებით არიან მოტივირებულნი, მოახდინონ ელექტრომანქანების ბაზრის ხელოვნური სტიმულირება, რაც როგორც წესი გამოიხატება შესაბამის კვლევებზე სახელმწიფო გრანტების გამოყოფასა და მომხმარებლებისთვის საგადასახადო შეღავათების დაწესებაში. ეს კი სხვა არაფერია, თუ არა გადასახადების გადამხდელების ფულის არაეფექტიანი ხარჯვა და საწვავზე მომუშავე მანქანების მწარმოებლების არაკონკურენტულ პირობებში ჩაყენება.

 

სხვა საკითხია როდესაც რომელიმე მსხვილი ეკონომიკის მქონე სახელმწიფო ხარჯავს ფულს მსგავს ტექნოლოგიებში (მაგალითად, ჩინეთი გეგმავს დაახლოებით 16 მილიარდი აშშ დოლარის დახარჯვას ელექტრომანქანების საკუთარი წარმოების შექმნის მიზნით) და სხვა საკითხია როდესაც საქართველოს მსგავსი პატარა ქვეყანა აპირებს იმავე ტიპის ქმედების განხორციელებას. 4 ათასი ელექტრომანქანის შეძენა, თუ არჩევანი ამერიკულ შევროლე ვოლტზე შეჩერდება, დაგვიჯდება დაახლოებით 164 მილიონი აშშ დოლარი. იაპონური ტოიოტა პრიუსის ან ნისან ლივის შეძენის შემთხვევაში, ხარჯი შესაბამისად 88 ან 128 მილიონი აშშ დოლარი იქნება. რამდენად უღირს ქვეყანას, რომელიც იმყოფება პოსტკრიზისულ მდგომარეობაში და ორიენტირებულია საბიუჯეტო დეფიციტის შემცირებაზე, მსგავსი ხარჯების გაწევა? მაშინ როცა ელექტრომანქანების მწარმოებელი ქვეყნების მთავრობებს არ მიუღიათ  სახელმწიფო მფლობელობაში არსებული ავტომობილების ელექტრომანქანებით ჩანაცვლების გადაწყვეტილება, რატომ უნდა გავაკეთოთ ეს ჩვენ, ქვეყანამ, რომელსაც ამისთვის საჭირო გაცილებით ნაკლები რესურსი გააჩნია?

 

საქართველოს მთავრობის სტრატეგია ელექტრომანქანებთან მიმართებაში, როგორც ჩანს, გულისხმობს შემდეგი სახის ქმედებათა კომბინაციას – მთავრობა შეისყიდის ელექტრომანქანების საკმაოდ დიდ რაოდენობას, სანაცვლოდ მანქანების მწარმოებელმა კომპანიამ უნდა მოაწყოს ე.წ. დამტენი სადგურების ქსელი ქვეყნის მასშტაბით. ანუ სახელმწიფოს მიერ გაწეული ხარჯები ირიბი გზით უკან დაუბრუნდება ქვეყნის ეკონომიკას ინფრასტრუქტურაში განხორციელებული პირდაპირი უცხოური ინვესტიციების სახით. სავარაუდოდ, გათვლა აგრეთვე კეთდება მსოფლიოში აღიარებული ბრენდის ქართულ ბაზარზე შემოყვანაზეც, რაც ცალსახად პოზიტიურ გავლენას იქონიებს საქართველოს, როგორც ინვესტიციებისათვის მიმზიდველი ქვეყნის იმიჯზე და გაზრდის პოლიტიკურ ინტერესს ჩვენი ქვეყნის მიმართ.

 

საბოლოო ჯამში ყველაფერი ფინანსურ გათვლებზე იქნება დამოკიდებული, თუმცა საქართველოს ბაზარს, რომელიც გამოირჩევა დაბალი მსყიდველუნარიანობით, მანქანების შედარებით ნაკლები რაოდენობით, „ჯიპების სიყვარულით” და სხვა, სავარაუდოდ, გაუჭირდება დიდი და განვითარებული ბაზრებისთვის კონკურენციის გაწევა ელექტრომანქანებისათვის საჭირო ინფრასტრუქტურის მოსაწყობად ინვესტიციების მოზიდვაში. ამ მიზნით 4 ათასი ავტომობილის შესყიდვა შეიძლება არ აღმოჩნდეს საკმარისი სტიმულატორი.