რამდენიმე თვის წინ ერთმა ჩემმა უცხოელმა მეგობარმა ფეისბუქზე ასეთ წამოწყებას ჩაუყარა საფუძველი: Rustavi for UNESCO - რუსთავი იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა სიაში. მოწოდების ავტორის წინასწარი გამოკვლევით, იუნესკოს ჩამონათვალში შესაღწევად პოტენციური ძეგლი ათი კრიტერიუმიდან ერთს მაინც უნდა აკმაყოფილებდეს. რუსთავი ათიდან სამ კატეგორიას თავისუფლად პასუხობს. კრიტერიუმების სრული ჩამონათვალი შორს წაგვიყვანს, ერთ-ერთი პირობა კი ასე ჟღერს: „ადგილი უნდა იყოს უნიკალური ან, ყოველ შემთხევაში, განსაკუთრებული კულტურული ტრადიციის, ან ჰქონდეს ნიშნები ცივილიზაციისა, რომელიც ცოცხლია ან გაქრა”. კი ბატონო, არის ორივე, ცოცხალიც და მკვდარიც. გააჩნია, რა თვალით შეხედავ. აშკარასა და თვალსაჩინოს მიღმა წარმოუდგენელი და დაუჯერებელიც ბევრია: მაგალითად, აქ არის ინდური რესტორანი.
2002 წლის სამოქალაქო აღწერის შედეგებით, რუსთავის მოსახლეობა ას თექვსმეტი ათასი ადამიანით განისაზღვრა. ამ ზომის ბრიტანული ან ევროპული ქალაქის ცენტრში ინდური, ჩინური ან თურქული რესტორანი საკვირველი არ არის. მაგრამ რატომ მაინცდამაინც ინდური და მაინცდამაინც რუსთავში?
პასუხი მეტალურგიული ქარხნის წიაღში უნდა ვეძებოთ. ამ ქარხნის ბაზაზე ბრიტანულ-ინდური კომპანია GeoSteel საქმიანობს და მილებსა და გამტარებს აწარმოებს. კომპანიის 500 თანამშრომლიდან 60-მდე ინდოელია. აქედან გაჩნდა მოთხოვნა და მიწოდებამაც არ დააყოვნა: ინდური რესტორანი ისტორიული რუსთავის ცენრალურ ქუჩაზე - კოსტავას 3-ში გაიხსნა. ბუნებრივია, GeoSteel-ის თანამშრომლები აქ ხშირად სტუმრობენ. მაგრამ, როგორც აღმოჩნდა, არა მხოლოდ ინდოელები.
ტაჯ მაჰალის ინტერიერი და გარემო სტერილურია: ღია ჩალისფერი იატაკი, მეტალოპლასტმასის კარ-ფანჯარა, თეთრი კედლები და გიფსოფილის ჭერიდან მომავალი მჭახე განათება. ბუდას პანოს ქვეშ წითელი ხის პიანინო დგას. ცხადია, დროდადრო აქ რაღაც ღონისძიებებს მართავენ. რატომაც არა. მაგრამ ეს არაფერს ნიშნავს. აღმოჩნდა, რომ ტაჯ მაჰალი საქართველოს დე ფაქტო ტერიტორიაზე მოქმედი ყველაზე ჭეშმარიტი ინდური რესტორანია.
თუმცა, აქაურობა რომ ბოლომდე მოგეწონოს (და რატომღაც მოგწონს), ბევრ რამეზე გიწევს თვალის დახუჭვა. მაგალითად, ხორციანი კერძებიდან მხოლოდ ქათამი აქვთ, ისიც ალბათ გაყინული ფილე, მაგრამ ჯანდაბას, ხახვის პეკორა უკვე მოსულია და ნამდვილი ინდური გემო გაცოცხლდა. მენიუში მითითებულ რამდენიმე ცხვრის კერძზე გული დამწყდა (ცხვრის დჰაალი ან ჯალფრეზი), მაგრამ რა გაეწყობა, ქათამს დავჯერდით. ნაანი ინდური პური ნივრით, პიტნით - დიდი არაფერია, ოდნავ შემთბარი თხელი ცომის ფირფიტა, სამაგიეროდ, ორივენაირი ბრინჯი (ყვითელი და ნივრით) გემრიელია, გრძელი, არომატული პუნჯაბური ბასმათი. ოსპმაც დჰაალმა გაამართლა. ოდნავ თხელი იყო, მაგრამ გემრიელი და სიცხარეც ნამდვილი ინდური ქარითა და უცხო სუნელით კარგად გაჯერებული, კარტოფილი დჰაალიც კარგი აღმოჩნდა. ქათამი ტიკა (თონეში შემწვარი ქათმის მწვადი) არც გემოთი და არც ფერით ის არ არის, რაც უნდა იყოს, მაგრამ რაღაც მაინც გაგონებს ორიგინალს. ალბათ ისევ ქარის სანელებელი.
როგორც თავაზიანმა ოფიციანტმა გვითხრა, მზარეულს კრიშნა ჰქვია და სამზარეულოში მარტო დგას. ამიტომ კერძები კანტიკუნტად, ერთმანეთის მიყოლებით გამოდის. სერვისიც, შესაბამისად, სამზარეულოს ამ რიტმითაა ნაკარნახევი, სხვა მხრივ - ქმედითი და კეთილგანწყობილი.
სადილი მოთავებული გვქონდა, როდესაც სამზარეულოდან ერთი ლანგარი ხინკალი გამოვიდა და შავფორმიან დაცვის პოლიციელს გადაეცა. ლანგარი დაცვამ საქმიანი ნაბიჯით გაარბენინა და ხინკლის ოხშივართან ერთად გაუჩინარდა. ამ უცნაურობის მიზეზი რომ ვიკითხეთ, აღმოჩნდა, რომ, თურმე, ტაჯ მაჰალი ქართული რესტორანიცაა, ქართული მენიუც აქვთ, თავისი ნემიროვებით და ამბებით. მხოლოდ ახლა გამახსენდა, რომ რესტორანს გარედან დიდი ასოებით აწერია: CAFE. ვისაც ქობულეთში დაუსვენია, კარგად ეცოდინება, რომ CAFE რესტორნის, იგივე სასადილოს, იგივე სახინკლის ალტერნატიული დასახელებაა.
ხმის გამაძლიერებლებიდან არც ინდური, არც ქართული და, თქვენ წარმოიდგინეთ, არც რუსული მუსიკა არ ჟღერს. მხოლოდ ბერძნული ესტრადის დამუხტული რიტმები ისმის. მოკლედ, ის, რაც ინდური რესტორანი გვეგონა, ბაბილონის გოდოლის „მოდელირება” აღმოჩნდა, ოღონდ უწყინარი, შიგადაშიგ გემრიელი და მოულოდნელად ინდური.
ვუერთდები მოთხოვნას: რუსთავი, თავისი ტაჯ მაჰალით, იუნესკოს ძეგლთა დაცვის სიაში. კიდევ სად არის ასეთი ინდური რესტორანი? საქართველოში არსად. თბილისიდან რუსთავამდე 25 კმ-ია. გასეირნება ცალკე გამოვა, ფეხის გაშლა ცალკე: თუ ინდური სამზარეულო გიყვართ, ნამდვილად ღირს. ეწვიეთ და თავად განსაჯეთ. ტაჯ მაჰალის ხინკალზე კი, სამწუხაროდ, ვერაფერს გეტყვით. ეს სხვა დროს იყოს.
ტაბულა რესტორნებს მიმოიხილავს ანონიმურად და ასწორებს ანგარიშს
ტაჯ მაჰალი
კოსტავას 3
რუსთავი
უბანი: ისტორიული რუსთავი
სამზარეულო: ინდური, ქართული
საათები: ყოველდღე 12-24
ფასი: 55 (სადილი ორ ადამიანზე,
ალკოჰოლური სასმელით და სერვისის ჩათვლით)
პარკინგი: კოსტავას ქუჩაზე
2002 წლის სამოქალაქო აღწერის შედეგებით, რუსთავის მოსახლეობა ას თექვსმეტი ათასი ადამიანით განისაზღვრა. ამ ზომის ბრიტანული ან ევროპული ქალაქის ცენტრში ინდური, ჩინური ან თურქული რესტორანი საკვირველი არ არის. მაგრამ რატომ მაინცდამაინც ინდური და მაინცდამაინც რუსთავში?
პასუხი მეტალურგიული ქარხნის წიაღში უნდა ვეძებოთ. ამ ქარხნის ბაზაზე ბრიტანულ-ინდური კომპანია GeoSteel საქმიანობს და მილებსა და გამტარებს აწარმოებს. კომპანიის 500 თანამშრომლიდან 60-მდე ინდოელია. აქედან გაჩნდა მოთხოვნა და მიწოდებამაც არ დააყოვნა: ინდური რესტორანი ისტორიული რუსთავის ცენრალურ ქუჩაზე - კოსტავას 3-ში გაიხსნა. ბუნებრივია, GeoSteel-ის თანამშრომლები აქ ხშირად სტუმრობენ. მაგრამ, როგორც აღმოჩნდა, არა მხოლოდ ინდოელები.
ტაჯ მაჰალის ინტერიერი და გარემო სტერილურია: ღია ჩალისფერი იატაკი, მეტალოპლასტმასის კარ-ფანჯარა, თეთრი კედლები და გიფსოფილის ჭერიდან მომავალი მჭახე განათება. ბუდას პანოს ქვეშ წითელი ხის პიანინო დგას. ცხადია, დროდადრო აქ რაღაც ღონისძიებებს მართავენ. რატომაც არა. მაგრამ ეს არაფერს ნიშნავს. აღმოჩნდა, რომ ტაჯ მაჰალი საქართველოს დე ფაქტო ტერიტორიაზე მოქმედი ყველაზე ჭეშმარიტი ინდური რესტორანია.
თუმცა, აქაურობა რომ ბოლომდე მოგეწონოს (და რატომღაც მოგწონს), ბევრ რამეზე გიწევს თვალის დახუჭვა. მაგალითად, ხორციანი კერძებიდან მხოლოდ ქათამი აქვთ, ისიც ალბათ გაყინული ფილე, მაგრამ ჯანდაბას, ხახვის პეკორა უკვე მოსულია და ნამდვილი ინდური გემო გაცოცხლდა. მენიუში მითითებულ რამდენიმე ცხვრის კერძზე გული დამწყდა (ცხვრის დჰაალი ან ჯალფრეზი), მაგრამ რა გაეწყობა, ქათამს დავჯერდით. ნაანი ინდური პური ნივრით, პიტნით - დიდი არაფერია, ოდნავ შემთბარი თხელი ცომის ფირფიტა, სამაგიეროდ, ორივენაირი ბრინჯი (ყვითელი და ნივრით) გემრიელია, გრძელი, არომატული პუნჯაბური ბასმათი. ოსპმაც დჰაალმა გაამართლა. ოდნავ თხელი იყო, მაგრამ გემრიელი და სიცხარეც ნამდვილი ინდური ქარითა და უცხო სუნელით კარგად გაჯერებული, კარტოფილი დჰაალიც კარგი აღმოჩნდა. ქათამი ტიკა (თონეში შემწვარი ქათმის მწვადი) არც გემოთი და არც ფერით ის არ არის, რაც უნდა იყოს, მაგრამ რაღაც მაინც გაგონებს ორიგინალს. ალბათ ისევ ქარის სანელებელი.
როგორც თავაზიანმა ოფიციანტმა გვითხრა, მზარეულს კრიშნა ჰქვია და სამზარეულოში მარტო დგას. ამიტომ კერძები კანტიკუნტად, ერთმანეთის მიყოლებით გამოდის. სერვისიც, შესაბამისად, სამზარეულოს ამ რიტმითაა ნაკარნახევი, სხვა მხრივ - ქმედითი და კეთილგანწყობილი.
სადილი მოთავებული გვქონდა, როდესაც სამზარეულოდან ერთი ლანგარი ხინკალი გამოვიდა და შავფორმიან დაცვის პოლიციელს გადაეცა. ლანგარი დაცვამ საქმიანი ნაბიჯით გაარბენინა და ხინკლის ოხშივართან ერთად გაუჩინარდა. ამ უცნაურობის მიზეზი რომ ვიკითხეთ, აღმოჩნდა, რომ, თურმე, ტაჯ მაჰალი ქართული რესტორანიცაა, ქართული მენიუც აქვთ, თავისი ნემიროვებით და ამბებით. მხოლოდ ახლა გამახსენდა, რომ რესტორანს გარედან დიდი ასოებით აწერია: CAFE. ვისაც ქობულეთში დაუსვენია, კარგად ეცოდინება, რომ CAFE რესტორნის, იგივე სასადილოს, იგივე სახინკლის ალტერნატიული დასახელებაა.
ხმის გამაძლიერებლებიდან არც ინდური, არც ქართული და, თქვენ წარმოიდგინეთ, არც რუსული მუსიკა არ ჟღერს. მხოლოდ ბერძნული ესტრადის დამუხტული რიტმები ისმის. მოკლედ, ის, რაც ინდური რესტორანი გვეგონა, ბაბილონის გოდოლის „მოდელირება” აღმოჩნდა, ოღონდ უწყინარი, შიგადაშიგ გემრიელი და მოულოდნელად ინდური.
ვუერთდები მოთხოვნას: რუსთავი, თავისი ტაჯ მაჰალით, იუნესკოს ძეგლთა დაცვის სიაში. კიდევ სად არის ასეთი ინდური რესტორანი? საქართველოში არსად. თბილისიდან რუსთავამდე 25 კმ-ია. გასეირნება ცალკე გამოვა, ფეხის გაშლა ცალკე: თუ ინდური სამზარეულო გიყვართ, ნამდვილად ღირს. ეწვიეთ და თავად განსაჯეთ. ტაჯ მაჰალის ხინკალზე კი, სამწუხაროდ, ვერაფერს გეტყვით. ეს სხვა დროს იყოს.
ტაბულა რესტორნებს მიმოიხილავს ანონიმურად და ასწორებს ანგარიშს
ტაჯ მაჰალი
კოსტავას 3
რუსთავი
უბანი: ისტორიული რუსთავი
სამზარეულო: ინდური, ქართული
საათები: ყოველდღე 12-24
ფასი: 55 (სადილი ორ ადამიანზე,
ალკოჰოლური სასმელით და სერვისის ჩათვლით)
პარკინგი: კოსტავას ქუჩაზე