კოაბიტაცია – ჭეშმარიტად საბრალო ტერმინი, რომელიც ქართულად იძენს ყველა მნიშვნელობას საკუთარის გარდა. ბოლო დროს ეს ტერმინი ხშირად ისმის. თუმცა, არ ისმის მთავარი კითხვა: რის მიმართ კოაბიტაცია? „რის მიმართ?” – ეს კითხვა იშვიათად ისმის. არადა, ეს მნიშვნელოვანი კითხვაა.
მაგალითად, ჩემი ბავშვობის ტკბილი დღეების ყველაზე ნათელი საპარლამენტო მოგონება პარლამენტარების მიერ ერთმანეთისათვის ბორჯომის შესხმა თუ ქაღალდების დასტის სროლა იყო. თავდაპირველად, ამ გმირული კადრების ყურებისას, ყოველთვის შემდეგ დასკვნამდე მივდიოდი: „X-მა Y-ს შეასხა ბორჯომი”. თუმცა, დროის მსვლელობასთან ერთად, სხვანაირად დავიწყე ფიქრი და უკვე უკეთ ვხვდებოდი, რომ ქართველი პარლამენტარები არა მხოლოდ საკუთარი უკულტურობის მსხვერპლნი, არამედ ჩვენი უკულტურობის წარმომადგენლებიც იყვნენ. ბოლოსდაბოლოს, საქართველოს პარლამენტი სწორედაც რომ საქართველოს პოლიტიკური სხეულის ანარეკლია.
მაგრამ, როდესაც ბორჯომის ბოთლით შეიარაღებული, გამძვინვარებული პარლამენტარები ერთმანეთს დასდევდნენ, ფიქრობდა თუ არა რომელიმე მათგანი საქართველოს პოლიტიკური სხეულის შესახებ? ალბათ არა. რადგან საქართველოს კანონმდებლები არ ფიქრობდნენ და, როგორც ჩანს, არც ახლა ფიქრობენ უმთავრეს კითხვებზე: რის მიმართ? ვის მიმართ? ამ კითხვებს კი ერთი უმთავრესი პასუხი აქვთ: საქართველოს სხეულის მიმართ.
კოაბიტაციური ვნებათაღელვის სათავეც სწორედ აქ იყო – იმის სრულ გაუაზრებლობაში, თუ ვის მიმართ უნდა მომხდარიყო და უნდა მოხდეს ეს. შესაბამისად, ადამიანები დასცინოდნენ კოაბიტაციის იდეას, რადგან თვლიდნენ, რომ ეს მათ კი არა, სხვას ეხება. არადა, კოაბიტაცია სწორედ მათ, ანუ ყველა ჩვენგანს ეხება. სინამდვილეში, კოაბიტაცია მნიშვნელოვანი და საყოველთაო თანამედროვე ქართული გამოწვევაა.
მშობლიურმა ვნებათაღელვამ გამახსენა ნიკოლო მაკიაველი, რომლის პოლიტიკურ ფილოსოფიას ლანდად ერთი საინტერესო და, ვფიქრობ, თანამედროვე საქართველოსთვის საყურადღებო იდეა გასდევს. ეს იდუმალი ლანდი ერთი შეხედვით უწყინარი და უმნიშვნელოა, მაგრამ დაკვირვების შემთხვევაში, სრულიად ორიგინალური და მრავლისმეტყველი. ეს გახლავთ ჰუმორული თეორია.
ჰუმორულ თეორიას აქვს დიდი ინტელექტუალური ისტორია, რომელიც მაკიაველიმდე ბევრად ადრე იწყება. ამ იდეას პირველად ჯერ კიდევ ჰიპოკრატე და გალენი განავრცობდნენ, ხოლო შემდეგ, შუა საუკუნეებში, თომა აკვინელი და ნიკოლას კუზელი. თეორიის არსი იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანის სხეული ოთხი ჰუმორის, ანუ „სასიცოცხლო წვენისგან” შედგება. ესენია: სისხლი, ფლეგმა, ყვითელი ნაღველი და შავი ნაღველი. სხეული ჯანმრთელობას მხოლოდ მათ შორის ბალანსის დაცვის შემთხვევაში ინარჩუნებს, ხოლო ნებისმიერი ერთი ჰუმორის ნაკლებობა ან სიჭარბე სხეულს დააავადებს და მის პათოლოგიას გამოიწვევს.
ჰუმორულმა თეორიამ დროთა განმავლობაში ასახვა პოლიტიკურ ფილოსოფიაშიც ჰპოვა. ნიკოლას კუზელი, მეთხუთმეტე საუკუნეში მოღვაწე მოაზროვნე, პოლიტიკურ ფაქციონალიზმს სწორედაც რომ ჰუმორულ ჭრილში განიხილავდა. სწორედ ისე, როგორც მოგვიანებით ნიკოლო მაკიაველი. თეორიის პოლიტიკური განზომილება კი იმაში მდგომარეობს, რომ ადამიანის სხეულის მსგავსად, პოლიტიკური სხეულიც ჰუმორებისგან, ანუ განსხვავებული სასიცოცხლო ელემენტებისგან შედგება. მისი უნიკალურობაც სწორედ აქ არის: სხეულის ერთიანობისა და გადარჩენის ერთადერთი გზა აუცილებლად არის თანამშრომლობა არა „მსგავსებს”, არამედ „საპირისპიროებს” შორის.
ეს თეორია მაკიაველისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი უნდა ყოფილიყო, რადგან ადრინდელი იტალიური მოდერნი ჰუმორების მუდმივ ფუსფუსს წარმოადგენდა. სხვადასხვა აჟიტირებული ელემენტი: გველფები და გიბელინები, დიდებულები (grandi) და ხალხი (popolo), ეკლესია და იმპერია, გილდიები და კლანები ერთმანეთს ენერგიულად ეჯახებოდნენ და საკუთარი უფლებებისა და, შესაბამისად, თავისუფლებისთვის იბრძოდნენ. სწორედ ასე იწრთობოდა პოლიტიკური აწმყო.
ქართული პოლიტიკური აწმყოც მრავალი აჟიტირებული ელემენტისაგან შედგება: „ნაცები” და „ქოცები”, საზოგადოებრივი უმრავლესობა და უმცირესობა, ინტერესჯგუფები, ეკლესია და იმპერია (როგორც ხედავთ, ეს უკანასკნელი უცვლელია). ამათგან, ცხადია, ყველა რაღაცას განიცდის: საპარლამენტო უმრავლესობა დასავლეთის რეაქციას, საპარლამენტო უმცირესობა ძალაუფლების დაკარგვას, საზოგადოებრივი უმცირესობები მათი უფლებების შელახვას, საზოგადოების ერთი, ვფიქრობ, მოზრდილი ნაწილი – სამწუხარო და დამღლელ ერთდაიგივეობას. ზოგს კვლავ შია, ზოგი კვლავ გაყინულია, ზოგს უბრალოდ მობეზრდა, ზოგს არც არასდროს ადარდებდა. მაგრამ, ყველას რაღაც სურს.
პოლიტიკურ უმრავლესობას ძალაუფლების კონსოლიდაცია და ნაციონალური მოძრაობის პოლიტიკური რეალობიდან განდევნა სურს, პოლიტიკურ უმცირესობას გადარჩენა და ძალაუფლების ხელახლა მოპოვება, ორივეს ერთად – დასავლური პრესისა და ხალხის ნდობა, საზოგადოებრივ უმცირესობებს – დაცული უფლებები, სრულიად საზოგადოებას – სტაბილურობა და პროგრესი, საქართველოს ეკლესიას – წარმოსახვით დემონებზე საბოლოო გამარჯვება. საქართველოს სხეული, როგორც ელემენტთა ერთობლიობა, ფუსფუსებს.
საქართველო, როგორც ერთიანი სხეული, არცერთ ხარისხობრივ წინაპირობას არ ექვემდებარება. ის არსებობს იმ ერთადერთი ფორმით, რომელშიც ამ წამს გვხვდება და საქართველოს უკლებლივ ყველა მოქალაქის ერთობლიობა და საკუთრებაა, მათი ხასიათის, პოლიტიკური თუ კულტურული გემოვნებისა თუ მახასიათებლების მიუხედავად. ეს ერთადერთი საქართველოა. ყველა სხვა „საქართველო” ან წარსულს მიეკუთვნება, ან – მითიურ არეს.
ამდენად, ერთია საქართველოც და ერთია საქართველოს საზოგადოებაც – ერთია სხეული. მაგრამ, ბევრია ინტერესიც, შეხედულებაც და გემოვნებაც – ბევრია ელემენტი. საქართველოს საზოგადოება, მსგავსად სხვა საზოგადოების უმრავლესობისა, დაკომპლექტებულია ბევრი ჰუმორით, რომლებმაც წინასაარჩევნო პერიოდში განსაკუთრებული აგიტაცია განიცადეს და მას შემდეგ ამ მდგომარეობაში იმყოფებიან. მაკიაველისთვის ეს ბუნებრივი მდგომარეობა იქნებოდა, თუმცა ოცდამეერთე საუკუნის ინტელექტისთვის ეს, შესაძლოა, ანომალია იყოს. მე კი ვფიქრობ, რომ ეს მისასალმებელია.
ყველა ჰუმორს ერთი რამ აერთიანებს. მათ საკუთარი უფლებებისა და ინტერესების დაცვა და, შესაბამისად, პოლიტიკური თუ სოციალური ზეგავლენის არეალის გაფართოება სურთ. ეს კი, არსებითად, თავისუფლების სურვილი გახლავთ, რადგან თითოეულ ჯგუფს აქვს თავისუფლების საკუთარი ხედვა, რომელიც, პირველ რიგში, საკუთარი პოზიციის სიმყარეს გულისხმობს.
მაკიაველი თავისუფლებას არა ჰარმონიის, არამედ სწორედაც რომ ბევრი ელემენტის შეჯახების შედეგად აღიქვამდა. ამ პროცესში ის კლასიკურ პოლიტიკურ იდეალსაც უარყოფდა, რომელიც უპირატესობას ჰარმონიას ანიჭებს. მაგალითად, პლატონი და არისტოტელე, ისევე, როგორც შემდგომში ციცერონი და პოლიბიუსი, იდეალად სოციალურ ერთიანობას აღიქვამდნენ. ანუ, ისეთ პოლისს (ძვ. ბერძნულად: „ქალაქი”), რომლის შემადგენელი თითოეული ნაწილი სრულ ჰარმონიაში არის ყველა სხვასთან. არისტოტელეს მსგავსად, ციცერონი პოლისს ადარებდა მუსიკალურ კომპოზიციას, რომლის სხვადასხვა ნაწილი ერთიანობაში სასიამოვნო მთლიანობას ქმნის. ამდენად, პოლისის ამგვარი ხედვა იწონებს არა დისონანსს (ტონალურისა და ატონალურის შერწყმას), არამედ კონსონანსს – ჰარმონიულ თანხვედრას.
ამ ხედვისგან განსხვავებით, მაკიაველისთვის თავისუფლება სწორედ იქ იბადებოდა, სადაც თავისუფლებისთვის მებრძოლი მრავალი ელემენტი ერთმანეთს ეჯახებოდა. ამდენად, მაკიაველი მიიჩნევდა, რომ გონიერი კანონმდებლის ვალდებულება არა კონკრეტულ ჰუმორებთან ბრძოლა, არამედ პოლიტიკური სხეულის ისეთი კონსტიტუციის შექმნა და აღორძინება იყო, რომელიც ყველას აძლევდა საკუთარი ფუნდამენტური მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების საშუალებას.
მაშასადამე, სახეზეა მორიგი მაკიაველური პარადოქსი: დაქსაქსულობით მიღწეული ჰარმონიული მთლიანობა. სამაგიეროდ, არა ჰარმონიულობის ილუზია, არამედ პოლიტიკური სხეულის რეალური ერთიანობა, რომელიც ყველა განსხვავებულ ელემენტს აძლევს სათანადო გასაქანს. ეს პოლიტიკური სხეულის გადარჩენის ერთადერთი საშუალებაა.
დავუბრუნდეთ საქართველოს და ვიკითხოთ: რა სახის ერთიანობა გვაქვს დღეს? საქართველოს სხეული ტერიტორიულად ჯერ კიდევ დანაწევრებულია, პოლიტიკური სცენა ბიპოლარიზებული, აზრთა სხვადასხვაობა – ზენიტში. ერთადერთი მუდმივა საქართველოს მართლმადიდებელი და სამოციქულო ეკლესიაა, რომელიც კარგა ხანია იქცა ორგანოდ, სადაც ყველა ახალი და ძველი ლიდერი ლოცულობს.
თუმცა, ვიკმაროთ ილუზიური ჰარმონია და აღვნიშნოთ, რომ საქართველოს მართლმადიდებელი და სამოციქულო ეკლესია, რომელიც მუდმივად ქადაგებს მშვიდობისა და ერთიანობის შესახებ, სინამდვილეში შეუძლებელს ხდის საქართველოს, როგორც პოლიტიკური სხეულის, მშვიდობასა და ერთიანობას.
საქართველოს ეკლესია მუდმივად მოუწოდებს ჰარმონიისკენ, რომელიც სამყაროს მხოლოდ ერთ ხედვას ცნობს და ეყრდნობა. სხვადასხვა ჰუმორულ ელემენტებს კი განსხვავებული ხედვები და მისწრაფებები აქვთ. საქართველოს ეკლესია ახდენს მოქალაქეების ხარისხობრივ კლასიფიკაციას, საქართველოს პოლიტიკური სხეული კი მისი უკლებლივ ყველა მოქალაქის საკუთრება და ერთიანობაა. ამდენად, მართლმადიდებელი ეკლესია შეუძლებელს ხდის საზოგადოების განსხვავებულ ელემენტებს შორის ჯანსაღ და თანასწორ კონფლიქტს. სწორედ ამიტომ, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია სამოქალაქო სულისკვეთების განვითარების პირველი მტერი გახლავთ. ის ცვლილებას მუდმივად ამჯობინებს ცალმხრივ ჰარმონიას, რომელიც ერთიანობის მხოლოდ ილუზიაა და არა რეალური ერთიანობა, რადგან ელემენტები მუდმივად ითხოვენ ქმედებას.
კოაბიტაცია არის გარკვეული პროცესი საქართველოს პოლიტიკური სხეულის მიმართ. ეს არის მისი პირველი და უმთავრესი მახასიათებელი. იმის გაუაზრებლობა, თუ რატომ არის კოაბიტაცია აუცილებელი, პირველ რიგში, იმისივე გაუაზრებლობაა, თუ რატომ ვართ ჩვენ სახელმწიფო და არა უბრალოდ ადამიანების კოლექტივი, რომელიც შემთხვევით მოხვდა დედამიწის იმ ნაწილზე, რომლის ფართობი 69.7 ათასი კვადრატული კილომეტრია და რომელსაც ეწოდება საქართველო.
დღეს, როდესაც საქართველოს პოლიტიკურ ისტორიაში ახალი ფურცელი იშლება, აუცილებელია ვიფიქროთ ახალი სახის პოლიტიკის კეთებაზე, ისევე, როგორც ახალი სახის საზოგადოებრივი კავშირების დამყარებაზე. დროა დავამსხვრიოთ მითი, რომ ერთიანობა გულისხმობს ჰარმონიას. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს სხეულის ჯანმრთელობის ერთადერთი შანსი მის სხვადასხვა ელემენტებს შორის თანაარსებობაშია, ეს თანაარსებობა არა ჰარმონიულობის ყალბ გამოცდილებასა და დუმილს, არამედ მუდმივ კონფლიქტს, მუდმივ ხმაურსა და შეჯახებას გულისხმობს. სწორედ ამიტომ, მნიშვნელოვანია, ეს დრო ვაქციოთ გარიყული, მძინარე, მიტოვებული თუ ყველაზე აქტიური საზოგადოებრივი ელემენტების შემდგომი გააქტიურების დროდ.
აქ და ახლა, ასევე მნიშვნელოვანია წარსულს მივაბაროთ არაპრინციპული პოლიტიკოსები, რომლებიც მხოლოდ ჰარმონიულობის ხატს ქმნიან, სინამდვილეში კი არაფერს აკეთებენ საქართველოს სხეულის რეალური და არა მოჩვენებითი ერთიანობისათვის. მნიშვნელოვანია დადგეს დრო, როდესაც საქართველოს პოლიტიკოსების მთავარი გამოწვევა არა ყალბი ჰარმონიულობის განვრცობა, არამედ თავისუფლების სურვილით აჯანყებულ ელემენტებს შორის კონსტიტუციური ბალანსის დაცვა და, ამდენად, ერთიანი და სტაბილური საზოგადოების შექმნაა.
საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის გამოცდაც ეს იქნება. თუ ამ ინსტიტუტს პოლიტიკური სხეულის მთლიანობა სურს, ახალი დროის დადგომასთან ერთად გააანალიზებს მის პოტენციურად პოზიტიურ სამოქალაქო როლს და დაუყოვნებლივ შეწყვეტს საქართველოს მოქალაქეების ხარისხობრივ კლასიფიკაციას, რომელიც, თავის მხრივ, შეუძლებელს ხდის ჯანსაღ და თანასწორ ბრძოლას საზოგადოებრივი ბალანსისათვის. დუმილისა და თანხმობის ნაცვლად, ის საკუთარ მიმდევრებს მეტი სიფხიზლისა და საუბრისაკენ მოუწოდებს.
მხოლოდ ასე თუ გამოიწრთობა პოლიტიკური აწმყო, რომელიც უფრო სტაბილურ და ერთიან მომავალს შექმნის. ერთიანი სხეული მხოლოდ კონფლიქტის და არა ჰარმონიის შედეგად მიიღწევა. არაფერია მისასალმებელი ჰარმონიაში, რომელიც უდრის დუმილს. თავისუფლება იბადება სწორედ იქ, სადაც სხვადასხვა ელემენტების ინტერესები იკვეთება. ახალი საქართველოს ლანდი სწორედ აქ ჩანს. მაგრამ, მხოლოდ ლანდი.
