30 აპრილს საქართველოს კონგრესის ორპარტიული დელეგაცია ეწვია. ვიზიტი ერთკვირიანი ოფიციალური მოგზაურობის ნაწილი იყო, რომელიც ასევე ჩეხეთს, აზერბაიჯანსა და ავღანეთს მოიცავდა. დელეგაციას რესპუბლიკელი ბილ შუსტერი და დემოკრატი კრის მერფი ხელმძღვანელობდნენ. მასში შედიოდნენ რესპუბლიკელები – შონ მერფი, ადამ კინზინგერი, ჯონ რანიანი და დემოკრატი სედრიკ რიჩმონდი. კონგრესმენები საქართველოში პრეზიდენტ სააკაშვილს შეხვდნენ და საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების მოსაზღვრე რაიონები მოინახულეს.
ბილ შუსტერმა და კრის მერფიმ ვიზიტის მიზნებზე, აშშ-საქართველოს ურთიერთობებსა და მსოფლიოში მიმდინარე მნიშვნელოვან მოვლენებზე თავიანთი აზრი ტაბულას გაუზიარეს.
რა მიზნით გვეწვიეთ?
საქართველოში ექვსი კონგრესმენი ჩამოვედით. აქედან ოთხი რესპუბლიკელია, ორი კი დემოკრატი. აღსანიშნავი ისაა, რომ ოთხი მათგანი კონგრესის ახალი წევრია, სულ სამი თუ ოთხი თვეა კონგრესმენები არიან და მსოფლიოს ამ ნაწილში არასოდეს ყოფილან. მოგეხსენებათ, ავღანეთში ვიყავით და ჩავთვალეთ, რომ კარგი იქნებოდა გზად მეგობარი, პატარა ქვეყნები მოგვენახულებინა. საქართველოს გარდა ვეწვიეთ ჩეხეთს, აზერბაიჯანს – პირველ რიგში, რათა მადლიერება გამოგვეხატა შეერთებული შტატების თანადგომისთვის. ამასთან ერთად, როგორც საქართველოსა და აზერბაიჯანის მეგობართა ჯგუფის თანათავმჯდომარეს, მსურდა კონგრესის ახალი წევრები წარმედგინა ამერიკის მეგობარ ქვეყნებში. ვფიქრობ, ჩვენი ელჩის და ქართველი კოლეგების დახმარებით, ამ მისიას თავი კარგად გავართვი.
შეერთებული შტატების ადმინისტრაციამ რუსეთის სამხედროების საქართველოში ყოფნას ოკუპაცია უწოდა. სენატში ინიცირებულია რეზოლუცია, რომელიც რუსებს ოკუპაციის შეწყვეტისკენ მოუწოდებს. მსგავსი დოკუმენტის მიღებას თუ უნდა ველოდოთ კონგრესში?
დიახ. ჩვენ უკვე ვცადეთ მსგავსი დოკუმენტის მიღება წინა კონგრესში, მაგრამ ადმინისტრაცია იმ მომენტში მზად არ აღმოჩნდა და რადგან მაშინ კონგრესის წევრთა უმრავლესობას პრეზიდენტის პარტია შეადგენდა, დოკუმენტი დაიბლოკა. ვფიქრობ, ადმინისტრაციის ბოლოდროინდელი განცხადებები ცხადყოფს, რომ მსგავსი დოკუმენტების მიღებას უნდა ველოდოთ როგორც სენატში, ისე კონგრესში.
კონგრესის უმრავლესობა რადგან ახსენეთ, რა გავლენა შეიძლება იქონიოს კონგრესის რესპუბლიკურმა უმრავლესობამ აშშ-ის საგარეო პოლიტიკაზე?
არცთუ დიდი. ჩვენი კონსტიტუციის მიხედვით, პრეზიდენტი წარმართავს საგარეო პოლიტიკას. ამას გარდა, სენატშიც უმრავლესობა პრეზიდენტის პარტიას აქვს. არ მგონია, რომ საგარეო პოლიტიკაში მნიშვნელოვანი ცვლილებების მომსწრენი გავხდეთ. თუმცა, როდესაც საქმე სამხედრო და თავდაცვის ხარჯებზე მიდგება, ჩემი პარტიის წევრები ყოველთვის მხარს დაუჭერენ ამ სფეროების სათანადო დაფინანსებას, რაც გარკვეულწილად საგარეო პოლიტიკაზე და საქართველოს მეგობრებზეც აისახება.
ერთია მდგომარეობის სწორი აღწერა – რაც რუსული სამხედროების საქართველოში დისლოცირების ოკუპაციად შეფასებაში გამოიხატა, მეორეა სტრატეგია, რაც რუსულ ოკუპაციას ბოლოს მოუღებს. რას ფიქრობთ, არსებობს მსგავსი სტრატეგია?
ამ საკითხში ევროპელების მხარდაჭერა გვაკლია, ისინი საკმარის ძალისხმევას არ იჩენენ. კონგრესის მიერ რეზოლუციის მიღება მნიშვნელოვანი გზავნილი იქნება ყველასთვის. მჯერა, რომ კონგრესის რეზოლუციას ამ მხრივ დადებითი გავლენის მოხდენა შეუძლია.
დღეს ვესაუბრე სახელმწიფო მინისტრს რეინტეგრაციის საკითხებში – ის, რომ თქვენ ცდილობთ ოკუპირებული ტერიტორიების მოსახლეობის სხვადასხვა სერვისით უზრუნველყოფას, იქნება ეს ჯანდაცვა თუ განათლება, და ამ გზით ცდილობთ მათ თქვენკენ მოქაჩვას, ვფიქრობ, ადრე თუ გვიან შედეგს გამოიღებს.
ევროპელების მხარდაჭერა ახსენეთ. ევროპისა და აშშ-ის ურთიერთობაზე რას იტყოდით? რა მდგომარეობაშია ის დღეს? ბევრი მიიჩნევს, რომ ლიბიის ოპერაცია ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში არსებული უთანხმოებების ილუსტრაციაა, იგივე შეიძლება ითქვას ავღანეთის მისიაზე. რა მომავალი აქვს ჩრდილოატლანტიკურ ურთიერთობას, NATO-ს?
ვფიქრობ, რომ ევროპასა და ამერიკას შორის ურთიერთობა კარგია, მაგრამ მიდგომებში განსხვავება თვალშისაცემია. ლიბიის ოპერაციას რაც შეეხება, ამბობენ, რომ მასზე პასუხისმგებლობა NATO-მ გადაიბარა, მაგრამ ჩვენ ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის ყველაზე ძლიერი ქვეყანა ვართ, ასე რომ, ამ ოპერაციაში ჩვენ მაინც წამყვან როლს ვთამაშობთ. ჩემი აზრით, ლიბიის კამპანია ცუდი გადაწყვეტილების შედეგია. მესმის, რომ იქ საშინელი ტრაგედია ტრიალებს. მაგრამ პასუხისმგებლობა არაბთა ლიგას და ევროპას უნდა აეღო, ჩვენ კი მხარი დაგვეჭირა.
ამას გარდა, ევროპაზე საუბრისას დაკონკრეტებაა საჭირო, რომელი ევროპა, ძველი თუ ახალი? ძველ ევროპასთან მეტი დაძაბულობაა, ახალი ევროპის კი მართლაც მადლიერები ვართ. ჩეხეთი, ლატვია, ლიტვა, ესტონეთი, პოლონეთი – ეს ქვეყნები აშშ-ის დიდი მხარდამჭერები არიან. მაგალითისთვის ავღანეთის მისია ავიღოთ. საქართველო, პოლონეთი, ჩეხეთი – ავღანეთის მისიაში საკუთარ ჯარისკაცებს შეზღუდვებს არ უწესებს, იქ ისინი იქცევიან ისე, როგორც ამერიკელი ჯარისკაცები, მაშინ როდესაც ძველი ევროპის სახელმწიფოთა სამხედრო შენაერთებს მოქმედების არეალი თავიანთი მთავრობების მიერ მკვეთრად შეზღუდული აქვთ, რაც ამერიკელ სამხედროებს საქმეს ურთულებს.
ჩვენ ძალღონეს არ ვიშურებთ ავღანეთში, ამიტომ მსურს, ვიხილო ისეთი მოკავშირეები, რომლებიც ჩვენსავით თავს არ დაზოგავენ და მხარდამხარ წამოგვყვებიან.
თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ ძველი ევროპის მიდგომები, ბუნებრივია, დაძაბულობას ქმნის ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში, მისი საფუძველი მყარია და მყარად დარჩება.
როდესაც ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე პროცესებზე ვსაუბრობთ, აზრი ორად იყოფა. ერთნი მიიჩნევენ, რომ ამ ქვეყნებში დემოკრატიზაციის პროცესი დაიწყო, მეორენი კი რეგიონში მყიფე მშვიდობისთვის შექმნილ საფრთხეზე საუბრობენ. თქვენ რას ფიქრობთ?
მე ვფიქრობ, რომ აზრზე არ ვარ. წარმოდგენა არ მაქვს ვინ არის ის ხალხი, ვისაც ლიბიაში ვუჭერთ მხარს. ძალიან მაწუხებს, რომ ალ-ყაიდაც იმ ადამიანების მხარესაა, ვისაც ჩვენ ვეხმარებით. რას იზამს ეს საზოგადოება – დემოკრატიულ რეფორმებს განახორციელებს თუ ექსტრემისტულ, ისლამურ ქვეყანას შექმნის – არ ვიცი.
არიან კონგრესმენები, რომლებიც ირწმუნებიან, რომ ამბოხებულები მშვიდობის მოყვარე დემოკრატები არიან. მე ეს არ ვიცი და ვშიშობ, რომ რაღაც დროის მერე, ისინი ჩვენ გვერდით კი არა, ალ-ყაიდას და ირანის გვერდით დადგებიან.
იგივე შემიძლია ვთქვა ეგვიპტეზეც – ჩვენ მხარს ვუჭერთ რაღაც ძალებს ისე, რომ არ ვიცით ვინ დგას მათ უკან, ეგებ მუსლიმური საძმო? – ვფიქრობ, ამ უკანასკნელის ხელისუფლებაში მოსვლა ძალიან ცუდი იქნება.
აქვს კი შეერთებული შტატების ხელისუფლებას სტრატეგია, რათა ახლო აღმოსავლეთში მდგომარეობის გართულება აიცილოს თავიდან?
ადმინისტრაციას გეგმა არ აქვს. ეს პრობლემაა. არ მგონია, პრეზიდენტმა ობამამ და მისმა ადმინისტრაციამ იცოდეს საით მიდიან. რასაკვირველია, მხოლოდ გავიხარებდი თუ ეგვიპტესა და ახლო აღმოსავლეთის სხვა ქვეყნებში დემოკრატია აყვავდებოდა, მაგრამ ამისთვის სხვა გზით უნდა ვიაროთ. იმ შემთხვევაში დავუჭიროთ ქვეყანას მხარი, თუ მას დემოკრატიის შენება სურს.
როგორ ფიქრობთ, რუსეთთან გადატვირთვის პოლიტიკამ მიაღწია სასურველ შედეგს?
გადაჭრით ვერაფერს ვიტყვით. პირადად მე, რუსების ტრანსფორმაციის არ მჯერა. ვფიქრობ, მათი ფსიქიკა ბოლო ორასი წლის მანძილზე არ შეცვლილა. ასე რომ, მე გადატვირთვის პოლიტიკას სკეპტიკურად ვუყურებ. ჩვენი მოკავშირეები – ჩეხეთი, აზერბაიჯანი, საქართველო – ამ პროცესს იმედის თვალით უყურებენ. ვნახოთ, გადაჭრით ვერაფერს ვიტყვით.
ბილ შუსტერმა და კრის მერფიმ ვიზიტის მიზნებზე, აშშ-საქართველოს ურთიერთობებსა და მსოფლიოში მიმდინარე მნიშვნელოვან მოვლენებზე თავიანთი აზრი ტაბულას გაუზიარეს.
რა მიზნით გვეწვიეთ?
საქართველოში ექვსი კონგრესმენი ჩამოვედით. აქედან ოთხი რესპუბლიკელია, ორი კი დემოკრატი. აღსანიშნავი ისაა, რომ ოთხი მათგანი კონგრესის ახალი წევრია, სულ სამი თუ ოთხი თვეა კონგრესმენები არიან და მსოფლიოს ამ ნაწილში არასოდეს ყოფილან. მოგეხსენებათ, ავღანეთში ვიყავით და ჩავთვალეთ, რომ კარგი იქნებოდა გზად მეგობარი, პატარა ქვეყნები მოგვენახულებინა. საქართველოს გარდა ვეწვიეთ ჩეხეთს, აზერბაიჯანს – პირველ რიგში, რათა მადლიერება გამოგვეხატა შეერთებული შტატების თანადგომისთვის. ამასთან ერთად, როგორც საქართველოსა და აზერბაიჯანის მეგობართა ჯგუფის თანათავმჯდომარეს, მსურდა კონგრესის ახალი წევრები წარმედგინა ამერიკის მეგობარ ქვეყნებში. ვფიქრობ, ჩვენი ელჩის და ქართველი კოლეგების დახმარებით, ამ მისიას თავი კარგად გავართვი.
შეერთებული შტატების ადმინისტრაციამ რუსეთის სამხედროების საქართველოში ყოფნას ოკუპაცია უწოდა. სენატში ინიცირებულია რეზოლუცია, რომელიც რუსებს ოკუპაციის შეწყვეტისკენ მოუწოდებს. მსგავსი დოკუმენტის მიღებას თუ უნდა ველოდოთ კონგრესში?
დიახ. ჩვენ უკვე ვცადეთ მსგავსი დოკუმენტის მიღება წინა კონგრესში, მაგრამ ადმინისტრაცია იმ მომენტში მზად არ აღმოჩნდა და რადგან მაშინ კონგრესის წევრთა უმრავლესობას პრეზიდენტის პარტია შეადგენდა, დოკუმენტი დაიბლოკა. ვფიქრობ, ადმინისტრაციის ბოლოდროინდელი განცხადებები ცხადყოფს, რომ მსგავსი დოკუმენტების მიღებას უნდა ველოდოთ როგორც სენატში, ისე კონგრესში.
კონგრესის უმრავლესობა რადგან ახსენეთ, რა გავლენა შეიძლება იქონიოს კონგრესის რესპუბლიკურმა უმრავლესობამ აშშ-ის საგარეო პოლიტიკაზე?
არცთუ დიდი. ჩვენი კონსტიტუციის მიხედვით, პრეზიდენტი წარმართავს საგარეო პოლიტიკას. ამას გარდა, სენატშიც უმრავლესობა პრეზიდენტის პარტიას აქვს. არ მგონია, რომ საგარეო პოლიტიკაში მნიშვნელოვანი ცვლილებების მომსწრენი გავხდეთ. თუმცა, როდესაც საქმე სამხედრო და თავდაცვის ხარჯებზე მიდგება, ჩემი პარტიის წევრები ყოველთვის მხარს დაუჭერენ ამ სფეროების სათანადო დაფინანსებას, რაც გარკვეულწილად საგარეო პოლიტიკაზე და საქართველოს მეგობრებზეც აისახება.
ერთია მდგომარეობის სწორი აღწერა – რაც რუსული სამხედროების საქართველოში დისლოცირების ოკუპაციად შეფასებაში გამოიხატა, მეორეა სტრატეგია, რაც რუსულ ოკუპაციას ბოლოს მოუღებს. რას ფიქრობთ, არსებობს მსგავსი სტრატეგია?
ამ საკითხში ევროპელების მხარდაჭერა გვაკლია, ისინი საკმარის ძალისხმევას არ იჩენენ. კონგრესის მიერ რეზოლუციის მიღება მნიშვნელოვანი გზავნილი იქნება ყველასთვის. მჯერა, რომ კონგრესის რეზოლუციას ამ მხრივ დადებითი გავლენის მოხდენა შეუძლია.
დღეს ვესაუბრე სახელმწიფო მინისტრს რეინტეგრაციის საკითხებში – ის, რომ თქვენ ცდილობთ ოკუპირებული ტერიტორიების მოსახლეობის სხვადასხვა სერვისით უზრუნველყოფას, იქნება ეს ჯანდაცვა თუ განათლება, და ამ გზით ცდილობთ მათ თქვენკენ მოქაჩვას, ვფიქრობ, ადრე თუ გვიან შედეგს გამოიღებს.
ევროპელების მხარდაჭერა ახსენეთ. ევროპისა და აშშ-ის ურთიერთობაზე რას იტყოდით? რა მდგომარეობაშია ის დღეს? ბევრი მიიჩნევს, რომ ლიბიის ოპერაცია ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში არსებული უთანხმოებების ილუსტრაციაა, იგივე შეიძლება ითქვას ავღანეთის მისიაზე. რა მომავალი აქვს ჩრდილოატლანტიკურ ურთიერთობას, NATO-ს?
ვფიქრობ, რომ ევროპასა და ამერიკას შორის ურთიერთობა კარგია, მაგრამ მიდგომებში განსხვავება თვალშისაცემია. ლიბიის ოპერაციას რაც შეეხება, ამბობენ, რომ მასზე პასუხისმგებლობა NATO-მ გადაიბარა, მაგრამ ჩვენ ჩრდილოატლანტიკური ალიანსის ყველაზე ძლიერი ქვეყანა ვართ, ასე რომ, ამ ოპერაციაში ჩვენ მაინც წამყვან როლს ვთამაშობთ. ჩემი აზრით, ლიბიის კამპანია ცუდი გადაწყვეტილების შედეგია. მესმის, რომ იქ საშინელი ტრაგედია ტრიალებს. მაგრამ პასუხისმგებლობა არაბთა ლიგას და ევროპას უნდა აეღო, ჩვენ კი მხარი დაგვეჭირა.
ამას გარდა, ევროპაზე საუბრისას დაკონკრეტებაა საჭირო, რომელი ევროპა, ძველი თუ ახალი? ძველ ევროპასთან მეტი დაძაბულობაა, ახალი ევროპის კი მართლაც მადლიერები ვართ. ჩეხეთი, ლატვია, ლიტვა, ესტონეთი, პოლონეთი – ეს ქვეყნები აშშ-ის დიდი მხარდამჭერები არიან. მაგალითისთვის ავღანეთის მისია ავიღოთ. საქართველო, პოლონეთი, ჩეხეთი – ავღანეთის მისიაში საკუთარ ჯარისკაცებს შეზღუდვებს არ უწესებს, იქ ისინი იქცევიან ისე, როგორც ამერიკელი ჯარისკაცები, მაშინ როდესაც ძველი ევროპის სახელმწიფოთა სამხედრო შენაერთებს მოქმედების არეალი თავიანთი მთავრობების მიერ მკვეთრად შეზღუდული აქვთ, რაც ამერიკელ სამხედროებს საქმეს ურთულებს.
ჩვენ ძალღონეს არ ვიშურებთ ავღანეთში, ამიტომ მსურს, ვიხილო ისეთი მოკავშირეები, რომლებიც ჩვენსავით თავს არ დაზოგავენ და მხარდამხარ წამოგვყვებიან.
თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ ძველი ევროპის მიდგომები, ბუნებრივია, დაძაბულობას ქმნის ჩრდილოატლანტიკურ ალიანსში, მისი საფუძველი მყარია და მყარად დარჩება.
როდესაც ახლო აღმოსავლეთში მიმდინარე პროცესებზე ვსაუბრობთ, აზრი ორად იყოფა. ერთნი მიიჩნევენ, რომ ამ ქვეყნებში დემოკრატიზაციის პროცესი დაიწყო, მეორენი კი რეგიონში მყიფე მშვიდობისთვის შექმნილ საფრთხეზე საუბრობენ. თქვენ რას ფიქრობთ?
მე ვფიქრობ, რომ აზრზე არ ვარ. წარმოდგენა არ მაქვს ვინ არის ის ხალხი, ვისაც ლიბიაში ვუჭერთ მხარს. ძალიან მაწუხებს, რომ ალ-ყაიდაც იმ ადამიანების მხარესაა, ვისაც ჩვენ ვეხმარებით. რას იზამს ეს საზოგადოება – დემოკრატიულ რეფორმებს განახორციელებს თუ ექსტრემისტულ, ისლამურ ქვეყანას შექმნის – არ ვიცი.
არიან კონგრესმენები, რომლებიც ირწმუნებიან, რომ ამბოხებულები მშვიდობის მოყვარე დემოკრატები არიან. მე ეს არ ვიცი და ვშიშობ, რომ რაღაც დროის მერე, ისინი ჩვენ გვერდით კი არა, ალ-ყაიდას და ირანის გვერდით დადგებიან.
იგივე შემიძლია ვთქვა ეგვიპტეზეც – ჩვენ მხარს ვუჭერთ რაღაც ძალებს ისე, რომ არ ვიცით ვინ დგას მათ უკან, ეგებ მუსლიმური საძმო? – ვფიქრობ, ამ უკანასკნელის ხელისუფლებაში მოსვლა ძალიან ცუდი იქნება.
აქვს კი შეერთებული შტატების ხელისუფლებას სტრატეგია, რათა ახლო აღმოსავლეთში მდგომარეობის გართულება აიცილოს თავიდან?
ადმინისტრაციას გეგმა არ აქვს. ეს პრობლემაა. არ მგონია, პრეზიდენტმა ობამამ და მისმა ადმინისტრაციამ იცოდეს საით მიდიან. რასაკვირველია, მხოლოდ გავიხარებდი თუ ეგვიპტესა და ახლო აღმოსავლეთის სხვა ქვეყნებში დემოკრატია აყვავდებოდა, მაგრამ ამისთვის სხვა გზით უნდა ვიაროთ. იმ შემთხვევაში დავუჭიროთ ქვეყანას მხარი, თუ მას დემოკრატიის შენება სურს.
როგორ ფიქრობთ, რუსეთთან გადატვირთვის პოლიტიკამ მიაღწია სასურველ შედეგს?
გადაჭრით ვერაფერს ვიტყვით. პირადად მე, რუსების ტრანსფორმაციის არ მჯერა. ვფიქრობ, მათი ფსიქიკა ბოლო ორასი წლის მანძილზე არ შეცვლილა. ასე რომ, მე გადატვირთვის პოლიტიკას სკეპტიკურად ვუყურებ. ჩვენი მოკავშირეები – ჩეხეთი, აზერბაიჯანი, საქართველო – ამ პროცესს იმედის თვალით უყურებენ. ვნახოთ, გადაჭრით ვერაფერს ვიტყვით.
