ნაბიჯი კონსტიტუციური მონარქიისაკენ

მაროკოს მეფე მუჰამედ VI
REUTERS
მაროკოს მეფე მუჰამედ VI
ფოტო: REUTERS
არაბული გაზაფხულით დამფრთხალი მაროკოსა და იორდანიის მონარქები გართულებების პრევენციას ცდილობენ. პირველ რიგში, ორივე მათგანმა თანამდებობიდან გაათავისუფლა ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი დ ახლის დასანიშნად სპეციალური კომისიები შექმნა. მეორე ეტაპისთვის ყურადღება სოციალურ პრობლემებზე გამახვილდა: არსებული მაღალი გადასახადები მნიშვნელოვნად შეამცირეს, საკვებ პროდუქტებზე სუბსიდიები გაზარდეს, მსჯავრდებულები ციხიდან გაათავისუფლეს და ა.შ.

ამ ყველაფერმა რეალური შედეგი მოიტანა: მაროკოს მეფე მუჰამედ VI-მ და იორდანიის მეფე აბდულა II-მ ტახტი შეინარჩუნეს, ისინი კვლავ ქვეყნის უმაღლეს მთავარსარდლებად და რელიგიურ წინამძღოლებად ითვლებიან.

რეგიონში რევოლუციური ტალღის აგორებისთანავე მაროკოს ლიდერმა რადიკალური ნაბიჯები გადადგა. იგი კარგად ხვდებოდა, რომ საპროტესტო ტალღას ვერც მისი ქვეყანა გადაურჩებოდა, მაგრამ ცვლილებების შედეგად ხელისუფლებაში დარჩენის იმედი მაინც ჰქონდა. სანამ ხალხი უშუალოდ მის გადადგომას მოითხოვდა, იგი ახალი ინიციატივებით გამოვიდა. მარტში მუჰამედ VI-ის ბრძანებით კომისია შეიქმნა, რომლის მიზანიც ახალ კონსტიტუციაზე მუშაობა იყო. პირობა, რომ კონსტიტუციის ტექსტი მომდევნო თვეში რეფერენდუმზე გავიდოდა, არ შესრულდა. თუმცა, არსებული ინფორმაციის მიხედვით, ახალი კანონპროექტი საკმაოდ დიდ და ძირეულ ცვლილებებს ითვალისწინებს. კერძოდ, მისი ამოქმედებისთანავე მონარქს შეეზღუდება უფლება – დანიშნოს ან გაათავისუფლოს ქვეყნის პრემიერი და სხვა მინისტრები, პროვინციების მმართველები და შედარებით დაბალი თანამდებობის პირები.  ეს და კიდევ ბევრი სხვა უფლება, კონსტიტუციის თანახმად, ხალხის მიერ არჩეულ პრემიერ-მინისტრს მიენიჭება, რომელიც, თავის მხრივ, პარლამენტის წინაშე გამარტივებული პროცედურების გავლით წარდგება.

იორდანიის მეფე აბდულა II
ფოტო: REUTERS
რაც შეეხება აბდულა II-ის რეფორმებს, იგი შედარებით მოკრძალებულია. თებერვალში მან ქვეყნის პრემიერ-მინისტრი გაათავისუფლა და მის დასანიშნად სპეციალური კომისია შექმნა.  საპროტესტო აქციების ზღვარზე, აბდულამ შეარბილა კანონში არსებული აკრძალვები საჯარო შეკრებებთან დაკავშირებით, რითაც საზოგადოებაში საკმაო კეთილგანწყობა მოიპოვა. მონარქის ინიციატივით შეიქმნა 52-კაციანი გუნდი, რომელსაც ახალი საარჩევნო კანონპროექტის მიღება დაევალა. აბდულას განცხადებით, მას ქვეყანაში სხვადასხვა პარტიული გაერთიანებების ხელშეწყობა სურს. ჯერჯერობით უცნობია როდის გეგმავს იგი ქვეყანაში არჩევნების ჩატარებას. ბოლოდროინდელ გამოსვლებში იორდანიის მონარქმა რამდენჯერმე გააკრიტიკა ამჟამინდელი პოლიტიკური სისტემა. მან აღნიშნა, რომ მინისტრთა კაბინეტი არა მონარქის, არამედ უმრავლესობის არჩევანს უნდა წარმოადგენდეს.

დიდი პროგრესის მიუხედავად, ეს ნაბიჯები დემოკრატიული სტანდარტებისგან ჯერ კიდევ ძალიან შორს დგას. მაროკოელმა ხალხმა უკვე გააპროტესტა ხელისუფლების ინიციატივები, ისინი უფრო რადიკალურ და წინდახედულ რეფორმებს ითხოვენ. ერთ-ერთ ვებგვერდზე ჩატარებული გამოკითხვების თანახმად, მოსახლეობის დიდ ნაწილს კონსტიტუციის მთლიანად შეცვლა სურს და არა მისი კონკრეტული მუხლების გადაკეთება. მათივე მოსაზრებით, საჭიროა მეფის პოლიტიკური ძალაუფლების შესუსტება. მონარქს წმინდანის ტიტულიც უნდა ჩამოერთვას.

ჯერჯერობით გაურკვეველია, თუ როდის ჩატარდება მაროკოში დაგეგმილი კანონპროექტის განხილვა. ბევრი ეჭვობს, რომ რეფერენდუმის იდეა საერთოდ ჩაიშალა, ან დიდი ხნით გადაიდო.


კომენტარები