გასულ კვირას ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით მნიშვნელოვანი განცხადებები გაკეთდა. ისრაელი, რომელსაც ახლო აღმოსავლეთში ერთადერთი ატომური არსენალი აქვს, ირანის ბირთვულ პროგრამას სასიკვდილო საფრთხედ მიიჩნევს. მიუხედავად ამისა, 18 იანვარს ისრაელის თავდაცვის მინისტრმა ეჰუდ ბარაკმა ირანზე შეტევის ნებისმიერ შესაძლებლობას „ძალიან შორეული” უწოდა. იმავე დღეს NATO-ს გენერალურმა მდივანმა ანდერს ფოგ რასმუსენმა ირანს ჰორმუზის სრუტეში გამავალი ენერგომარაგის უსაფრთხოება მოსთხოვა. თუმცა აღნიშნა, რომ სამხედრო ალიანსს არეალში ინტერვენციის გეგმები არ გააჩნდა. ამავე დროს, აშშ-ის თავდაცვის მდივნის, ლეონ პანეტას თქმით, აშშ არ დაუშვებს სრუტის ჩაკეტვას და პენტაგონი მზადაა გაუმკლავდეს ამ ქმედებით გამოწვეულ საფრთხეებს.
ირანსა და დასავლეთს შორის ურთიერთობა განსაკუთრებით ნოემბრიდან დაიძაბა. ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ (IAEA) თავის მოხსენებაში ქვეყნის ბირთვული პროგრამის სამხედრო განვითარება არ გამორიცხა. იანვრის დასაწყისში IAEA-მ დაადასტურა, რომ ირანმა ქალაქ ყუმის სიახლოვეს მდებარე ფორდოს ატომური საწარმოს ბუნკერში, ურანის 20%-მდე გამდიდრება დაიწყო. ფორდო მთებით დაფარულ ტერიტორიაზე მდებარეობს და საჰაერო დარტყმებისგან კარგადაა დაცული. მეცნიერები ვერ შეთანხმდნენ, თუ რამდენ ხანში გაამდიდრებს ირანი ბირთვული იარაღის დასამზადებლად საჭირო ურანს. სხვადასხვა კვლევითი ცენტრების ვარაუდით, ეს დრო ექვსი თვიდან ერთ წლამდე განისაზღვრება.
ობამას ადმინისტრაცია, ირანის ბირთვული პროგრამის მიმართ, მეტად შეშფოთებული კონგრესის ზეწოლით, სანქციების პოლიტიკას არჩევს. 31 დეკემბერს პრეზიდენტმა ობამამ ხელი მოაწერა ირანის ფინანსურ სექტორზე უმკაცრეს სანქციებს, რომლითაც აშშ მოკავშირე სახელმწიფოებთან ირანული ნავთობის ექსპორტს დაბლოკავს. ახალი სანქციები ჯარიმას უწესებს მესამე ქვეყნის კორპორაციებს, რომლებიც ირანის ცენტრალურ ბანკთან ითანამშრომლებენ. მოსალოდნელია, რომ 23 იანვარს ევროკავშირის ქვეყნები ირანის ნავთობის ემბარგოს გამოაცხადებენ. ევროპელი დიპლომატები ამ ქვეყნის ცენტრალური ბანკის აქტივების სავარაუდო გაყინვასაც ახმაურებენ. The Washington Post-ი აშშ-ის დაზვერვის მაღალი თანამდებობის პირზე დაყრდნობით იუწყება, რომ სანქციების რეალური მიზანი რეჟიმის ცვლილება ან საზოგადოებრივი უკმაყოფილების შექმნაა. ეს უკანასკნელი მთავრობას ბირთვული იარაღის წარმოქმნაზე უარის თქმას აიძულებს.
სანქციებმა ირანის ეკონომიკა მნიშვნელოვნად შეასუსტა, თუმცა ქვეყნის ბირთვული სტრატეგია ვერ შეცვალა. მშვიდობის დარგში ნობელის პრემიის ლაურეატის, შირინ ებადის თქმით, ირანის ხელისუფლება ბირთვული პროგრამის განვითარებას მოსახლეობისთვის ეროვნულ სიამაყედ წარმოადგენს. ამ შემთხვევაში, სანქციებმა შეიძლება უკუპროდუქტიული როლი შეასრულოს და თეირანი ბირთვული შემაკავებლის აუცილებლობაში უფრო დაარწმუნოს.
სანქციებს ირანის რამდენიმე ოფიციალურმა პირმა ჰორმუზის სრუტის ჩაკეტვის მუქარით უპასუხა, რომლიდანაც მსოფლიოს ნავთობის თითქმის მესამედის ტრანსპორტირება ხდება. ამ ქმედებით ირანი საკუთარ თავს იზოლაციაში აქცევდა და გლობალურ ეკონომიკას საფრთხეს უქმნიდა. 9 იანვარს ირანის თავდაცვის მინისტრმა აჰმად ვაჰიდიმ სრუტის ჩაკეტვის ვარიანტი კატეგორიულად უარყო. სპარსეთის ყურეში ირანს აშშ-თან და მის მოკავშირეებთან შედარებით არათანაბარი სამხედრო შესაძლებლობები აქვს. მიუხედავად ამისა, მას ასიმეტრიული ომის წარმოება შეუძლია – ათასობით ნაღმის, მცირე ზომის ხომალდების და შეზღუდული რაოდენობის პატარა წყალქვეშა ნავების სხვადასხვა სახის დივერსიულ აქტებში გამოყენება. ამგვარი სახის შეტევებმა და ყურის ნაღმებისგან გასაწმენდად საჭირო დრომ, შეიძლება ნავთობის ვაჭრობის პარალიზება გამოიწვიოს.
ფარული მოქმედების მაგალითია კომპიუტერული ვირუსი სტუქსნეტი, რომელიც 2009 წელს გაუშვეს ნათანზის ურანის გასამდიდრებელი საწარმოს ცენტრიფუგების დასაზიანებლად. აგრეთვე მახეები ირანის მიერ საზღვარგარეთ ნაყიდ მოწყობილობებზე, რაც გაუმართავ მუშაობას იწვევს. უკანასკნელი მონაცემებით, სტუქსნეტის ვირუსმა ირანის ბირთვული პროგრამა დაახლოებით ერთი წლით შეაჩერა.
ვითარების ესკალაციამ ანალიტიკოსთა ნაწილი სამხედრო მოქმედების პერსპექტივაზე აალაპარაკა. პრევენციული შეტევის მომხრეები მოსაზრებას იმით ასაბუთებენ, რომ ბირთვული ირანის პერსპექტივა უფრო მეტ საფრთხეს წარმოადგენს, ვიდრე ომთან დაკავშირებული რისკები. არაპროგნოზირებადი სახელმწიფოს ხელში ამგვარი უპირატესობა რეგიონის დანარჩენ ქვეყნებშიც ანალოგიური მისწრაფების გაჩენას შეუწყობს ხელს. ლეონ პანეტას თქმით, პრევენციული დარტყმა მხოლოდ გადაავადებს და ერთი-ორი წლით შეაჩერებს ბირთვულ პროგრამას. უფრო მასშტაბური სამხედრო ინტერვენცია, კრიტიკოსთა მტკიცებით, რეგიონის უკიდურესად დაძაბვას, ეკონომიკურ კრიზისს, ექსტრემიზმის მატებას გამოიწვევს. რადიკალური ზომების მომხრეები რეჟიმის ცვლილებას მოითხოვენ.
ზოგიერთი ანალიტიკოსის მოსაზრებით, პრობლემის დიპლომატიური გადაწყვეტა ერთადერთი პასუხია. მათი აზრით, სანქციების გზით ვითარება უფრო მწვავდება. სასურველია ურანის გამდიდრების შესაძლებლობის გაგრძელება, შეიარაღების წინააღმდეგ არსებულ უფრო ძლიერ გარანტიებთან იყოს შერწყმული. ამ შემთხვევაში ირანის საშინაო მდგომარეობის გათვალისწინებით, ეს გზაც არ არის ადვილი. ქვეყანაში კლერიკალურ რეჟიმსა და პრეზიდენტს შორის დაპირისპირებაა. შესაბამისად, მეორე მხრიდან ერთიანი პოზიცია არ არსებობს. წლის ბოლოს დაგეგმილი არჩევნების წინ დიპლომატიისთვის უპირატესობის მინიჭება ობამასთვის მეტად საფრთხილოა – რესპუბლიკელი კანდიდატები მას მეტისმეტი სირბილისთვის გამუდმებით აკრიტიკებენ.
